«Қазақ әдебиеті» пәнінен 1-тоқсан бойынша жиынтық бағалау тапсырмалары 7 «» сынып оқушысы
1. 1893 жылы «Орхон-Енисей» ескерткіштеріндегі «тәңірі» мен «түрік» деген жазуды алғашқы болып оқыған, құпия жазулардың сырын ашқан кім? [1]
А) Н.М. Ядринцев
В) В.Томсон
С) В.Радлов
Д) Д.Г. Мессершмидт
2. «Күлтегін» жырының тақырыбын анықтаңыз. [1]
А) әділдік
В) даналық
С) махаббат
Д) ел бірлігі
3. Түркі қағанаты дәуіріндегі әдебиет. (V-VIII ғ.ғ.) Орхон ескерткіштері: «Білге», «Күлтегін», «Тоңұқұқ» жырларын тасқа жаздырған кісіні белгілеңіз. [1]
А) Йоллығтегін.
В) М.Жолдасбеков
С) Күлтегін
Д) С.Е.Малов
4. Берілген эпизодтағы Төлегеннің жолға шығу себебін анықтаңыз. [1]
Базарбайдың Төлеген,
Ерте туған көбеген.
Сексен жігіт қосшы алып,
Он бес жігіт басшы алып,
Ақжайыққа жөнеген...
А) Жібекті алып келу
В) Ел шетіндегі жауды қайтару
С) Бекежаннан кек алу
Д) Жар іздеу, қыз таңдау
5. «Қыз Жібек» жырындағы кейіпкерлерді сәйкестендір. [3]
А) Базарбай 1) Қыз Жібектің әкесі
В) Сырлыбай 2) Ғашық батыр
С) Бекежан 3) Төлегеннің әкесі
6. Жыр үзінділерінен көркемдеуіш құралды табыңдар. [4]
р/с
Үзінділер
Көркемдеуіш құрал
1
Бұрылып кетіп барады,
Перінің қызы секілді.
2
Толған айдай толықсып,
Ақ сазандай бұлықсып
3
Ақ маңдайы жалтылдап,
Танадай көзі жарқылдап,
Алтын шашбау шашында.
7. Өлең шумағы кімнің сөзінен алынған? [1]
Адыра қалғыр көк Жайық,
Аңырап қалған қонысым!
Қонысымнан ауған соң,
Кетпегей еді ырысым.
А) Күлтегін
В) Жиембет
С) Қазтуған
Д) Төлеген
8. Өлең шумағында кімнің бейнесі сипатталған? [1]
Менің ерлігімді сұрасаң,
Жолбарыс пенен аюдай.
Өрлігімді сұрасаң,
Жылқыдағы асау тайыңдай.
А) Қазтуған
В) Есім хан
С) Жиембет
Д) Күлтегін
9. «Күлтегін» жырындағы «Осы бір түркі елі ел болсын деп, бастаған ісіміз еді...» деген пікірді қалай түсінесіз? Нені аңсады? Өмірмен байланыстырыңыз. Жырдан дәлелдер келтіре отырып, өз көзқарасыңызды білдіріп жазыңыз. (70-80 сөз) [6]
Барлығы
Ежелгi түркiлердiң арғы ата-тегi саналатын сақтардың батырлық жырлары арасындағы мазмұн, түр, стиль бiрлiгi көркемдiк дәстүр жалғастығы тұрғысынан ғыл. негiзде дәлелдендi. Сол себептi б.з.б. дәуiрлерде шығарылған «Алып Ер Тоңға”, «Шу” батыр, «Атилла”, «Көк бөрi” және «Ергенеқон” дастандары бүгiнгi Қ. ә-нiң қайнар-бастаулары болып табылады. Сондай-ақ аталған қаһармандық дастандар өзiнен кейiнгi тарихи кезеңдердегi — Түрiк қағандығы тұсындағы (8 ғ.) әдеби жәдiгерлердiң («Күлтегiн”, «Тоныкөк”, «Бiлге қаған” жырлары) жазылуына үлгi-өнеге, негiз болды. Түрiк қағандығы тұсындағы жазба әдебиет өзiнен бұрынғы сақтар мен ғұндардың ауыз әдебиетi үлгiлерiмен генезистiк, типол., дәстүрлiк үндестiкте дамыды.
Түрiк қағандығы дәуiрiнде шығарылған ерлiк эпосының бiрi — «Қорқыт ата кiтабы”. Ал, бұдан кейiнгi Қарахан мемлекетi тұсындағы немесе ислам дәуiрi (10 — 12 ғ.) деп аталатын тарихи кезеңдегi түркi халықтарының қоғамдық-мәдени даму тарихындағы Қайта өркендеу — Ренессанс дәуiрi деуге болады. Бүкiл түркi қауымын әлемге танытқан Әбу Наср әл-Фараби, Әбу Әли ибн Сина, Әбу Райхан әл-Бируни, Махмұт Қашқари, Жүсiп Баласағұни, Ахмед Иүгiнеки, Қожа Ахмет Иасауи, Сүлеймен Бақырғани, т.б. осы Қайта өркендеу дәуiрiнде тарих сахнасына шықты. Олар өзерiнiң ғыл. және көркем туындыларында гуманистiк идеяларды, адамгершiлiк пен қайырымдылықты, т.б. iзгi қасиеттердi көтердi. Бұған әл-Фарабидiң «Риторика”, «Поэзия өнерi туралы”, ибн-Синаның «Даныш-намесi” («Бiлiм кiтабы”), әл-Бирунидiң «Хикметтерi” («Даналық сөздерi”), Махмұт Қашқаридiң «Диуани лұғат ат-түрiк” («Түркi сөздерiнiң жинағы”), Баласағұнидiң «Құтты бiлiгi”, Иасауидiң «Диуани хикметi” («Ақыл кiтабы”), Бақырғанидың «Бақырғани кiтабы”, т.б. толық дәлел бола алады.