Vera4441

22.02.2023 03:30 •  Қазақ тiлi

Қазақстан ғарыш саласының дамуы. Термин сөздердің орфоэпиясы.
1. Мәліметпен танысып, дәптеріңе жаз.
2. Мәтін бойынша сұхбат құрастырып бер.
3. Термин сөздерді теріп жаз
4. Мәтін бойынша сөздік құрастыр.
«Космонавтика» - грек тілінен аударғанда «кеме басқару» деген
мағынаны білдіреді екен. Ал осы космос корабілін орбитаға шығару үшін
қуатты ракета двигателі және отын қажет, ал ракета жоғары температураға
төзімді, жеңіл де берік материалдан болуы тиіс. Негізі осы космос
және космосқа ұшу туралы ғылымның негізін қалаған К.Э. Циолковский
болатын, ал оның арманын, ойын жүзеге асырған бас конструктор Сергей
Павлович Королев басқарған совет ғалымдары мен инженерлер болды.
Сондықтан да ғарыш кеңістігін игеру С.П. Королевтың есімімен тығыз
байланысты.
Жердің тартылыс күшін жеңе отырып, жердің тұңғыш жасанды спутнигі
орбитаға 1957 жылы 4 қазанда көтерілді, бұл күн балалар космос дәуірінің
басталуы болып есептеледі.
- Ғарышқа ұшатын ғарышкер қандай болуы керек?
Балалар адам ғарышқа көтерілер сәтте өте қолайсыз жағдайларға тап болады,
қуатты мотор дауысы құлақты тұндырады, тек орбитаға шыққан сәтте
тылсым тыныштық орнайды, өз салмақтарын сезбейтін халге келеді. Ал
осының бәріне шыдау үшін ғарышкерлерге ең алдымен өте күшті денсаулық,
мықты төзімділік қажет.
Болашақ ғарышкерлер ұшу алдында ұзақ жылдар бойы дайындықтан
өтеді. Олар спорттың әр түрімен жаттығып, парашюттерден секіріп үйренеді.
Ұзақ уақыт бойы сурдокамерада (дыбыс өткізбейтін камера) тұрады,
көптеген сындардан өтеді, сондықтан да «Азамат сыны -ерлік» -деп бекер
айтылмаған. Ғарышкерлерге жерден көтерілу мен түсер сәтте де өте мықты
төзімділік қажет, соған шыдау үшін оларды «центрифуга» -деп аталатын,
тағы да басқа ондаған аппараттарда айналдырып сынақтан өткізеді. Сонымен
бірге балалар, ғарышкерлердің міндеті тек ұшу емес, олар математика,
физика, астрономия сияқты көптеген ғылымдарды меңгерген жан-жақты
болу тиіс, себебі олар ғарышта атмосфераға, жерге, жұлдыздарға зерттеулер
жүргізеді.
Міне сондықтан да «Бәрінен күшті адам – өзіне - өзі сенетін адам» -деп біз
ғарышкер ағаларымызды айта аламыз, себебі олар өздеріне сенгендіктен осы
ұшқыш мамандығын таңдаған.
- Ғарышқа алғашында нелерді ұшырып еді?
- Лайка — ғарышқа сапар шеккен әлемдегі тұңғыш тіршілік иесі.
- 1957 жылдың 4 қазанда ғарышқа салмағы алты келі, жасы екі жастан
асқан Лайканы «Спутник-2» ғарыш кемесімен ғарышқа аттандырып жіберді.
Ғарыш кемесі ұшырылғаннан кейін, шамамен, 5-7 сағаттан соң Лайка
ғарыштағы температураның күрт артуы мен стресстің салдарынан өледі.
Сынақты ұйымдастырушылар о бастан-ақ Лайканың жерге қайтуын күткен
жоқ. Олардың жоспарлауынша Лайка ғарышта бір аптаға жуық уақыт өмір
сүруі керек болатын.
- Кеңес Одағының ғалымдары Лайкамен берге тағы екі итті
жаттықтарған болатын. Олар: Белка мен Стрелка. Осынау үлкен сынақты
іске асыру үшін Лайканың ұшырылуынан біраз жылдар алдын арнайы
коммисия құрылып нақты шараларды анықтап отырды.
- Кеңестік ғалымдар ғарышқа иттерді жіберген болса, өз кезегінде, АҚШ
ғалымдары сынақ жасау үшін шимпанзелерді пайдаланды.
-
1961 жылдың 12 сәуірінде, бір орынды «Восток» кемесімен, тұңғыш рет
Совет Одағының азаматы Юрий Алексеевич Гагарин ғарышқа көтерілді, С.П.
Королевта өз арманына жеткен болатын. Кейіннен көп орынды «Восход»
кемесі іске қосылды, тағыда көптеген кемелер жасалды, олармен Совет
Одағының және шетелдік ғарышкерлер орбитаға барып барып, ғарыш
кеңістігін зерттеуде өз үлестерін қосты, олардың ішінде әйел-ғарышкер
В.Терешкова да бар еді.
- Тұңғыш ғарышкерді атаңыздаршы?
- Тұңғыш әйел-ғарышкер кім?