Қазақ тілі мен әдебиеті пәні 8 «г» сынып
IV тоқсан
Күні: 23.04.2020ж.
Сабақтың тақырыбы: Майталмандар.
Мақсаты:
8.2.1.1 тұрақты тіркестер мен көркемдегіш құралдарды қолданып, жазбаша мәтін құрау.
Жаңа сөздер
• Майталман – мастер
• Ділмар – красноречивый; оратор
• Төрелік – судья
• Ой түйеді – делает выводы
• Кемшіліктер – недостатки
1 – тапсырма Мәтінді оқып, сұрақтарға жауап бер. /ауызша/
Қазіргі айтыстардың тақырыптары алуан түрлі. Сондықтан ақын айтысқа түсу үшін көп іздененеді. Материал жинайды. Сол уақыттың жақсы-жаман жаңалықтарын меңгереді, ой түйеді. Айтыскер ақын өз жа елінің, туған жерінің тарихын, географиялық және этнографиялық ерекшеліктерін, атақты адамдарын, салт-дәстүрін білуі тиіс. Өзімен айтысатын ақынның кемшіліктерін, ұнамсыз мінезін білгені тиімді болады. Оны қарсыласына қарсы қолданған. Майталман айтыскерге қойылатын талап бұрынғыдан күшеймесе, азайған жоқ. Себебі ақындардың сөзі қашан да халықтың сөзі болған. Ринат Зайытов, Дәулеткерей Кәпұлы, Айбек Қалиев сынды ақындар әлеуметтік мәселелерді көтеріп, көрермендердің ықылас-ілтипатына бөленіп жүр. Қазіргі кезде қазақтың айтыс өнері өте жақсы дамыған. Елімізде жақсы айтыс мектебі бар. Оның дәлелі ретінде айтыс мектебінің өкілдері - Аманжол Әлтаев, Айнұр Тұрсынбаева, Рүстем Қайыртайұлы, ы, Сара Тоқтамысқызы, Балғынбек Имашев, Бекарыс Шойбеков және т. б. өнерлі, ділмар айтыскер ақындарды атауға болады. Қазіргі кезде ақындар айтысы, қыз бен жігіт айтысы жиі болады.
1. Айтыскер ақын болу үшін қандай болу керек?
2. Айтысқа түсетін ақын қалай дайындалады?
3. Қандай айтыскер ақындарды білесің?
2 – тапсырма. Жаңа сөздерді пайдаланып, «Майталман айтыскер» тақырыбына шағын мәтінді құрастырып жазу.
Уменьшилась мощь, пал могучий флаг,
Вчерашний герой - сегодняшний трус.
Беззаботная душа в цепях
Кровь холодная, а сердце колотится.
У орла два крыла,
Страна затихла, как гроза.
Аскар Алтай золотая мать, не помню,
Герои, короли - забыты великие люди!
Мужество, страна, единство, отвага, сад, спина, -
Злая судьба все разрушила ...
Как бесценный символ Золотого Солнца,
Яркая звезда, на языке моих предков, ты осталась!
Даже если долго не видишь света,
Чистый, глубокий, острый, крепкий, широкий ломтик,
Отдай своих разбросанных детей брату
Белой рукой можно тянуть, язык!
Әже - баланың әкесінің, сондай-ақ, анасының шешесін атайтын, туыстық қатынасты білдіретін атау. Одан арғылары үлкен әже немесе ұлы әже деп аталады.[1]
Қазақ отбасындағы әже орны ерекше әрі қадірлі. Әже - отбасының ғана емес, әулеттің де ұйытқысы, ағайын- абысындардың бірлігін, татулығын сақтайтын сыйлы анасы, кейінгі жастардың, келіндердің тәрбиешісі әрі ақылгөйі Қазақ қоғамында әдетте жас отау иелерінің тұңғыш баласын әжесі бауырына салады. Бала ата-әженің кенжесі саналып, немерені әжесі тәрбиелеп, бағып-қағады. Әже мен немере арасындағы туыстық байланыс өте нәзік әрі берік. Балажан қазақ үшін ата мен әжеге жас сәби жай ғана ермек емес, тәрбиеленуші ерекше субъект. Тарихта күллі рулы елге ана болып саналған Айпара әже, Домалақ ене, Зере, Айғаным секілді әжелердің бейнесі аңыз-әңгімелерде, әдеби шығармаларда сомдалған.