«Қазақ тілі мен әдебиеті» пәнінен 3-токсан бойынша жиынтық бағалау тапсырмалары Тарихи тұлғалар тағылымы Қызым – жағадағы құндызым, Ұлым – аспандағы жұлдызым Биоалуантүрлілік. Жойылып бара жатқан жануарлар мен өсімдіктер Наурыз және әлем халықтарының оны қарсы алу ерекшеліктері Тыңдалым Екі аяқтылар індегі бар күшікті сыртқа алып шықты. Жеті күшіктің бесеуін өлтірді де, екі кішкенесін тірі қалдырды. Кетерде бұның біреуінің тірсегін қиып қалдырды да, екінші біреуін - ең кенжесін алып жүріп кетті. Тұтқын болып кеткен көк күшік ауыл тұрғыны болды. Кішкене Құрмаш Көксерек деп ат қойып алды, жанынан да шықпайды. Көксерекке арнап итаяқ әзірледі. Түнде күшікті Құрмаш қасына алып жатады. Жаз ортасында Көксерек үлкейді. Бұл уақытқа шейін Көксеректі ауыл иттерінің бірде-бірі дос көрмеді, маңына жақындатпайды. Қасқырға шабатын батыл төбеттер бұны талап та тастайды. Көксерек жайында ауыл әйелдері түрлі өсек те таратып жүрді. - Ұры. Асырасаң да мал болмайды. Түнде қойды үркіте береді. Даланы жақсы көреді. Иттен қорыққаннан ғана үйде жатады,- дейді. Құрмаш бұл өсектің бәрін елемейді. Көксерек тамаққа өлгенше ашқарақ еді. Алдына құйып қойған асты кісі қарап тұрса, жаламайды, жемейді. Адам қарамаса, тамақты жоқ қылады. Егер қарны ашып кетсе, өзіне бермеген асты да жеп қояды. Кейде сондай жерде ұсталып, таяқ та жейді. Жаз ортасы келген кезде Көксерек зіңгіттей көк қасқыр болып шықты. Енді оны ауыл иттері талай алмайды. Өскен сайын суықтанып келеді. Сол мінезін байқаған үлкендер: - Енді бұны өлтіріп, терісін алу керек, —деді. Бірақ Құрмаш көнбеді. 1. Тыңдалым мәтіні бойынша 2 дұрыс жауапты анықтаңыз, қоршаңыз. (Екі дұрыс жауап үшін ) А) Адамдар екі кішкене күшікті ауылға алып келді. B) Көксерекке арнап Құрмаш тамақ құятын ыдыс дайындады. C) Көксерек ауыл иттерімен бірге жүреді. Д) Құрмаш Көксерек туралы әңгімелерді тыңдамады. [1]
Наурыз — шығыс елдерінің бүкілхалықтық мейрамы, Ұлыстың ұлы күні. Наурыз шығыс халықтарында жыл басы мерекесі ретінде тойланып, ерекше күн ретінде аталып өтіледі. Қазақ халқы да Наурыз мерекесін айрықша бағалап, оны жыл сайын тойлап отыруды салт-дәстүрге айландырған. Шығыстың данышпандары Махмұд Қашқари, Омар Хаямнан бастап қазақтың ұлы ақыны Абай Құнанбаев, Әлихан Бөкейханов, Ахмет Байтұрсынов, Сәкен Сейфуллин сынды ұлт қайраткерлері де Наурыз туралы еңбектер, өлеңдер, асыл сөздер жазып қалдырған.Наурыз шығыс елдері үшін бірліктің, татулықтың, еңбектің, ізгіліктің, бақыттың мерекесі ретінде тойланған. Сондықтан да болар, бұл күні шаттанбайтын, қуанбайтын, мейірленбейтін адам болмаған.Бұл күні жақсы тілек тілеу, құттықтау, кешірім жасау, табысу сияқты адамгершілік қасиеттер көрініс тауып, кейінгі ұрпақтар сондай жақсы өнегеден үлгі алған. Наурыздың айрықша тәлім-тәрбиелік, үлгі-өнегелік, сән-салтанаттық, мәрт-жомарттық, қадір-қасиеттілік нышан белгілері мен таным ұғымдарының үлгі түрлері өте көп. Оның барлығы әр адамды жоғары саналылыққа, әдептілікке, өнегелікке, бауырмалдыққа, көргенділікке, ізгілік пен білімділікке баурайды. Наурыз мерекесін асыға күтетініміз, ерекше даярланатынымыз содан болса керек.Наурыз мерекесіне тән — көпшілікке наурыз көже даярланады, ол тағам жеті түрлі дәмнен даярлануы шарт. Халықта наурыз көжені тойып ішкен адам келесі жылға дейін ішім-жемнен тарлық көрмейді деген ұғым бар.
Наурыз мейрамы - көктемнің жаңала- мейрамы Қазақстанда. Ол задолго дейін мұсылмандықтың қабылда- бас шығыстың халыктарының туды, сол себептен шығар- діни әдет-ғұрыптылықтың және бағытталғандықтың. Ша Наурыз күншығыс күнтізбесіне - жаңа жылдың түбі, көктемнің равноденствия күнімен түйіседі. Қазақтар осы мейрам түртіндімен көктемнің жаңала-, мерейтойдың көңілдің, құнардың және достықтың болып табылады. В ескілікті дейін Наурыза кірісінің адамдар өзінің үйін және шаруашылықты, в абырой мейрамның тал-шыбықты, гүлдерді жамап-жасқады тік-. Санал-, не Наурыз дейін тазаға деген кірсеНаурыз мейрамы — праздник весеннего обновления в Казахстане. Он возник у народов Востока задолго до принятия мусульманства, поэтому лишен религиозной обрядности и направленности. По восточному календарю Наурыз - начало нового года, совпадает с днем весеннего равноденствия.
Для казахов этот праздник является символом весеннего обновления, торжества любви, плодородия и дружбы. В старину до прихода Наурыза люди приводили свои дома и хозяйство в порядок, в честь праздника сажали деревья, цветы. Считалось, что если Наурыз входит в чистый дом к хорошему хозяину, то болезни, неудачи, невзгоды обходят его стороной.
«Наурыз» означает «рождение весны». Это наиболее важный и древний фестиваль восточных народов. Собственно говоря, это Новый Год согласно древнему восточному календарю. У него есть и другое название, Улыс Куны («Первый день Нового Года») или Улыстын Улы Куны («Великий день народа»). Считается, что щедрое празднование праздника Наурыз принесет в дом изобилие и успех на целый год. Эти убеждения объясняют изобилие праздничных ритуалов и обычаев.
С приходом праздника казахи одеваются в праздничные одежды, ходят друг к другу в гости и обмениваются поздравлениями и пожеланиями благополучия в наступающем году.
Празднования сопровождаются повсеместным весельем, играми, лошадиными скачками и другими увеселениями. Главным ритуальным блюдом этого праздника является наурыз-коже, который должен состоять из 7 ингредиентов, символизирующих 7 элементов жизни: вода, мясо, соль, жир, мука, злаки (рис, кукуруза или пшеница) и молоко. Эти ингредиенты символизируют радость, удачу, мудрость, здоровье, благосостояние, скорость, рост и божественную защиту.
Когда казахи празднуют Наурыз, наличие цифры «7» является обязательным — она заключает в себе 7 дней недели - временные единицы бесконечности вселенной: напротив аксакала (белобородый, старик) должны быть поставлены 7 чаш с наурыз-коже. Каждый должен посетить 7 домов и пригласить 7 гостей.
«Коктем Туды» («С рождением весны») — так казахи поздравляют друг друга на улицах, в парках, скверах и на стадионах с праздником Наурыз. Тысячи людей наблюдают за острыми соревнованиями слова акынов, за состязаниями в национальных видах спорта — казахша курес, тогуз кумалак, лошадиные скачки (Кыз-Куу и байга). Разнообразные представления и театральные сценки, представляющие национальные традиции и ритуалы, привлекают людей и учат их уважать свою культуру и родную землю, стремиться к сохранению мира и взаимопонимания между различными национальностями Казахстана.
Ближе к вечеру начинается айтыс — словесное состязание акынов в сопровождении домбры. В нем могут участвовать мужчины и женщины, пожилые и молодые. Продолжается айтыс до рассвета. Побеждает тот, кто лучше прославлял Добро!
В разгар праздника молодежь собирается у качелей — алтыбакан. Все поют песни, танцуют, веселятся и играют в национальные игры.
В Казахстане Наурыз не праздновался всенародно с 1926 года по 1988 год. С 2001 года Наурыз объявлен государственным праздником, а с 2009 года праздник отмечается 3 дня подряд, начиная с 21 марта. Эти три дня в Казахстане объявлены нерабочими.
Қазақтар осы мейрам түртіндімен көктемнің жаңала-, мерейтойдың көңілдің, құнардың және достықтың болып табылады. В ескілікті дейін Наурыза кірісінің адамдар өзінің үйін және шаруашылықты, в абырой мейрамның тал-шыбықты, гүлдерді жамап-жасқады тік-. Санал-, не Наурыз дейін тазаға деген кірсеНаурыз мейрамы — праздник весеннего обновления в Казахстане. Он возник у народов Востока задолго до принятия мусульманства, поэтому лишен религиозной обрядности и направленности. По восточному календарю Наурыз - начало нового года, совпадает с днем весеннего равноденствия.
Для казахов этот праздник является символом весеннего обновления, торжества любви, плодородия и дружбы. В старину до прихода Наурыза люди приводили свои дома и хозяйство в порядок, в честь праздника сажали деревья, цветы. Считалось, что если Наурыз входит в чистый дом к хорошему хозяину, то болезни, неудачи, невзгоды обходят его стороной.
«Наурыз» означает «рождение весны». Это наиболее важный и древний фестиваль восточных народов. Собственно говоря, это Новый Год согласно древнему восточному календарю. У него есть и другое название, Улыс Куны («Первый день Нового Года») или Улыстын Улы Куны («Великий день народа»). Считается, что щедрое празднование праздника Наурыз принесет в дом изобилие и успех на целый год. Эти убеждения объясняют изобилие праздничных ритуалов и обычаев.
С приходом праздника казахи одеваются в праздничные одежды, ходят друг к другу в гости и обмениваются поздравлениями и пожеланиями благополучия в наступающем году.
Празднования сопровождаются повсеместным весельем, играми, лошадиными скачками и другими увеселениями. Главным ритуальным блюдом этого праздника является наурыз-коже, который должен состоять из 7 ингредиентов, символизирующих 7 элементов жизни: вода, мясо, соль, жир, мука, злаки (рис, кукуруза или пшеница) и молоко. Эти ингредиенты символизируют радость, удачу, мудрость, здоровье, благосостояние, скорость, рост и божественную защиту.
Когда казахи празднуют Наурыз, наличие цифры «7» является обязательным — она заключает в себе 7 дней недели - временные единицы бесконечности вселенной: напротив аксакала (белобородый, старик) должны быть поставлены 7 чаш с наурыз-коже. Каждый должен посетить 7 домов и пригласить 7 гостей.
«Коктем Туды» («С рождением весны») — так казахи поздравляют друг друга на улицах, в парках, скверах и на стадионах с праздником Наурыз. Тысячи людей наблюдают за острыми соревнованиями слова акынов, за состязаниями в национальных видах спорта — казахша курес, тогуз кумалак, лошадиные скачки (Кыз-Куу и байга). Разнообразные представления и театральные сценки, представляющие национальные традиции и ритуалы, привлекают людей и учат их уважать свою культуру и родную землю, стремиться к сохранению мира и взаимопонимания между различными национальностями Казахстана.
Ближе к вечеру начинается айтыс — словесное состязание акынов в сопровождении домбры. В нем могут участвовать мужчины и женщины, пожилые и молодые. Продолжается айтыс до рассвета. Побеждает тот, кто лучше прославлял Добро!
В разгар праздника молодежь собирается у качелей — алтыбакан. Все поют песни, танцуют, веселятся и играют в национальные игры.
В Казахстане Наурыз не праздновался всенародно с 1926 года по 1988 год. С 2001 года Наурыз объявлен государственным праздником, а с 2009 года праздник отмечается 3 дня подряд, начиная с 21 марта. Эти три дня в Казахстане объявлены нерабочими.