Қазақ тілі мен әдебиеті Т2» пәнінен 2-тоқсан бойынша жиынтық бағалау тапсырмалары Оқылым

Мәтіндерді оқыңыздар. Композициялық құрылымына назар аударыңыздар.

Мейірімді үш дос

Баяғы өткен бір заманда, аты-түсі белгісіз бір орман болыпты. Ол орманды аң патшасы арыстан басқарады екен. Бір күні арыстан түлкіге барлық аңдарды жинауға әмір етеді және «егер де кімде-кім бұл шақыртуға келмей қойса, сол аңды жазалауға бұйрық етемін» деп жар салады. Түлкі қырдан қырға, ордан орға секіріп жүріп барлығына ақпаратты жеткізеді. Тек өзінің есесі кетіп жүрген қасқырға ашуланып, әдейі айтпай кетеді. Сонымен патша тапсырған сәтте келіп жетіп, бүкіл орман аңдары арыстанның апанына қарай жинала бастайды. Барлығы келді-ау деген кезде, түлкі санақ жасап аңдардың түгел екеніне көз жеткізгісі келеді, алайда қоян , аю және қасқыр бұл шақыртуға келмеген екен. Қаһарлы арыстан, қатты ашуланып:

– Ертеңнен қалмай ол үшеуін менің алдыма әкел, жазасын өзім беремін, – деп, түлкіге тапсырма береді. Арыстанның бұлай ашуланғанына қорыққан аңдар ертеңгі жиналысқа да толық жиналады. Бұл жолы кеше келмеген үш аң да келеді. Ең бірінші қасқырдан сұрайды.

– Аң патшасы шақыртып жатыр дегенді естіп тұрып неге келмедің? Менен қорықпайсың ба? – деп қатты ашуланады арыстан.

– О, тақсыр, бұл не дегеніңіз, әрине, сізге бағынамын. Тіпті, осы амалым үшін өлтірсеңіз де разымын, – деді ол.

Аң патшасы айтқанынан қайтпай жазалауға бұйрық береді. Алайда араға келмеген қоян түседі:

– Патшам, қасқырды мен үшін кешіре гөріңіз. Кеше мен осы жаққа қарай келе жатып, бір орға байқамай түсіп кеткен едім. Маған қасқыр көмектесті. Сөйтіп жүріп кешігіппіз. «Кеш болса да барайық» деп жолда келе жатқанымызда байғұс аюды көрдік.

Сол кезде әңгімеге аю кіріседі:

– Арыстан патша, бұл екеуін мен үшін кешіріңіз. Менің аяғым тасқа кептетіліп қалды, олай отыра берсем аштан өліп қалам ба, кім білсін? Бірақ, бағыма орай, мейірімді қоян мен қасқыр жолықты. Сөйтіп жүргенде біраз уақыт жоғалтып алдық, бәрі менің кінәм – дейді.

Бәріне көзі жеткен арыстан ашуынан қайтып, мейірімділіктеріне тәнті болып, былай деп бұйрық шығарады:

«Кімде-кім мейірімділік жасайтын болса, оның барлық қателіктері кешірілсін және барлық аңдар бір-біріне мейірімді болсын».

Осылайша үш дос мейірім көрсеткені үшін өлімнен аман қалады. Жиын соңында түлкінің қасқырға әдейі айтпай қастандық жасағысы келген арам ниеті әшкере болып, жазаланады. Мұны көрген аңдар:

«Е, мейірімділік бар жерде жақсылық қоса жүреді, алдаудың арты – өкіну» деп көпке дейін айтып жүрген екен.

Объяснение:

Қажы Мұқан Мұңайтпасұлы — Қазақ халқының тарихындағы тұңғыш кәсіпқой балуан. Тұтас ғұмырын күрес өнеріне арнап, ұланғайыр жері мен өршіл халқын бірінші болып өзге жұртқа паш еткен, өзінен бұрынғы қандастары баспаған топырақты басып, көрмеген елді көріп, өзге қазақ тақпаған алтын, күміс медальдарды мойнына тұңғыш ілген Қажы Мұқан бабамыз.Орасан күштің иесі, күрестің бірнеше түрінен әлем чемпионы атанған тұңғыш қазақ алыбы! Теңдессіз өнерімен жер шарын аралаған, 54 мемлекетте күреске түсіп, 48 медаль олжалаған Қажымұқандай мықты XX ғасырдың басында түркі халықтарының ішінде қазақта ғана болды. Ресейдің балуандар тобында Қажымұқаннан күші асқан ешкім болмағанын да айтуға тиіспіз. Дүние жүзінің чемпиондары Иван Поддубный, Иван Шемякин, Алекс Аберг, Иван Заикин, Георг Лурих, Георг Гаккеншмидт, Поль Понс, Вейланд Шульц сынды жампоздармен қатар жүру, боз кілемдегі айқастарда осы балуандарды шетінен жығып, бәйге алу — сол заманда нағыз ерлік еді. Ол кезде империяның буына семірген Ресей күресінің қожайындары қазақты шын мәнінде менсінбеуші еді. Қажымұқан сондай ортада намысын жатқа берген жоқ. Кеудесін ешкімге бастырмады. Күрес қожайындарының, төрешілердің сан мәрте әділетсіздігіне белі бүгілмеді, еңсесі түспеді.

Еркіндігім - елдігім.

«Еркіндік» ұғымы кімнің болмасын бойында мақтаныш сезімін оятып, ұлтжандылыққа жетелейтіні анық. Еркіндік таңбасы таста, қаны қара жердің тамырында жатқан құдіретті сөз, әрбір адам кеудесін көтеріп, мақтанып айтатын қасиетті ұғым. Желтоқсанның желі мен ызғарына қарсы тұрған жастардың жалынды рухы мен ерліктерінің арқасында шаңырағы биік, керегесі кең мемлекет болып қалыптастық.

Сонау ата-бабаларымыздың, аға-апайларымыздың рухын таптамас үшін, кейінгі ұрпақ тыныш елде мекен етсін деп ақ найзаның ұшымен, ақ білектің күшімен сақтап қалған жер үшін, атамекен ел үшін еңбектерін, төккен терлерін зая кетірмес үшін біз өз еркіндігімізді мықты әрі берік етіп сақтау - біз үшін міндет.  

Сондықтан Сіздерге тілерім - Тәуелсіздігіміз тұғырлы, егемендігіміз еңселі болсын! Желтоқсанның ызғарлы желі енді соқпасын! Бейбіт заманда өмір сүріп, аспанымыз әрқашан  ашық болсын! Бір шаңырақтың астында тату – тәтті өмір сүріп, еркіндігімізді сақтайық! Еліміздегі бейбітшілік пен ынтымақтастықты одан әрі нығайта түсейік!  Тәуелсіз Қазақстанымыз жасасын! Ойымды М. Қаниевтің өлең жолдарымен аяқтағым келеді:

Қазақстан тәуелсіз ел, қанатын жайған әлемге,

Ақ бозаты оза шауып, жаңғырған аты әлемде.

Өткен күндер келмеске кетті, тарихта қана айтылып

Жанарларын мұң шалмай, ұлың мен қызың күлуде...

Объяснение:

поставьте лайк я старалась