Бір қарт ұста күні-түні тынбай іс соғып отырады екен. Оған көрші, заманындағы бір зор бай, Броун дегеннің баласы ойнап жүріп қызыққа күнде ұстаға келіп, іс соққанына қарап тұрады екен. Бір күні ұста мырзаға айтты: — Төрем, қарап тұрғанша, тым болмаса, шеге соғуды үйренсейші, кім біледі, бір күндерде сол өнердің де керегі болар. Бала нем кетеді деп, күнде мазаққа шеге соғып жүріп, бірнеше күнде жақсы соғуға үйреніпті. Мұнан соң бірнеше жылдар өткен соң, жұртында қатты жаугершілік басталып, Броунның мал-жаны таланып бітіп, өзі қатын, баласымен қашып шығыпты. Сонымен, ішерге-жеуге, киюге де кем-тар соғып, бір қалада жүрген уақытта, қаланың әкімі бұйрық шашты:

Әскерге көп етік керек, жақын жердегі қалалардың сататын мығы таусылды, мық даярласын, – деп. Сонда манағы мырзаның мазаққа үйренген өнері есіне түсіп, патшалық етікшілерге хабар салды:

— Егер көп мық-шеге керек болса, мен пөдіретін аламын, – деп. Етікшілер істеген мығын керіп ұнатқан соң, әскердің етігіне мық істеудің міндетін алып, көп мал тауып, ақыр өміріне дейін кемдік көрмей өтіпті.
1. Мәтін не туралы?

2. Броун нені жасап үйренеді?

3. Қаланың әкімі қандай бұйрық шығарды?

4. Ақыр өміріне дейін қалай өмір сүрді?

- Сәлем Айнұр

-Сәлем Болат

- Бүгінгі сабақта біз жаһандық проблемалар туралы сөйлестік. Үй жұмысына бізге өз ойымызды доспен талқылап эссе жазу керек деді. Маған көмектесесін бе?

- иә, әрине көмектесем. Сұрағынды оқы

- арал экологиясы мәселесі тек Қазақстанға қатысты ма?

- жоқ. Ол орналасуы бойынша Өзбекстанға да қатысты. 1960 жылдардан бастап Арал өңірін игеру қолға алынды. Осы аймақтағы игерілетін жер көлемі бұрынғыдай Өзбекстан мен Тәжікстанда 1,5, Түрікменстанда 2,4, Қазақстанда 1,7 есеге өсті. Ал Әмудария мен Сырдария бойындағы Халықтың саны 1960-1987 жылдар аралығында 2,2 есеге артты. Халық санының өсуіне орай суға деген қажеттілік те артты.

Орхо́н (монг. Орхон гол) — река в Монголии, правый приток реки Селенга.

Содержание  [скрыть] 1География2Достопримечательности3Исторические события и предания4Примечания5СсылкиГеография[править | править вики-текст]Бассейн Селенги

Длина 1124 км, площадь бассейна 132,8 тыс. км². Река берёт своё начало в Хангайских горах в аймаке Архангай, в верховьях имеет узкую, местами каньонообразную долину, образует водопад Улаан-Цутгалан высотой около 20 м и шириной 10 м. В среднем течении долина глубокая, извилистая, в низовьях, по выходе из гор, русло Орхона расширяется до 100—150 метров.

Орхон ровно на 100 км длиннее Селенги и является второй по протяжённости рекой Монголии после реки Керулен (1254 км), однако, принимая во внимание, что Керулен имеет протяжённость в пределах Монголии лишь 1090 км, можно говорить, что Орхон — самая длинная река в пределах границ Монголии.

Средний расход воды вблизи устья около 120 м³/с. Весеннее половодье от таяния сезонных снегов, летние дождевые паводки. Замерзает с ноября по апрель.

Крупнейшими притоками Орхона являются реки Туул и Тамир-Гол.

Достопримечательности[править | править вики-текст]Водопад на Орхоне

В долине реки расположены, в числе множества памятников, два значительных по территории археологических комплекса: Хара-Балгас, древняя столица раннефеодального государства уйгуров, и Каракорум, столица Монгольской империи. П. К. Козлов обнаружил в долине реки несколько гуннских гробниц.

С 2004 года значительная территория (ядро: 7537 га, буферная зона 143 867га), включающая Каракорум, Хар балгас, тюркские монументы и другие объекты вдоль берегов реки Орхон, стала объектом Всемирного наследияЮНЕСКО[1] под названием «Культурный ландшафт долины реки Орхон».

Исторические события и предания[править | править вики-текст]

В 1731 году, во время второго вторжения джунгар во Внешнюю Монголию, решающее сражение между ними и войсками Цинской империи произошло на берегу Орхона, близ монастыря Эрдэни-Дзу. Существует легенда, что когда джунгары вошли в храм, статуя его божества-покровителя прогнала их оттуда, акаменные львы при входе зарычали. Джунгары в ужасе бежали в сторону Орхона и тонули в нём. Цинский император Юнчжэн, узнав об этом предании реке за в победе княжеский титул и выделил 300 лян серебра ежегодного содержания, которое сбрасывалось в воду