Біріккен сөз, кіріккен сөз, тіркескен сөз, қос сөз, қайталанған қос сөз, қысқарған сөздерге бір мысалдан келтіріп, сөйлем құрау. каждому по 1 предложений
Қазақстан Республикасы Тәуелсіздігі салтанат құрған жылдары қазақ прозасындағы халық тарихының бұрын шығармалар арқауына асынбаған тұстары, тарихи тұлғалары көркем шындық поэтикасы өрнектерімен жазыла бастады.
Осындай шығармашылық үрдіс жемістері қатарына көрнекті жазушы Қажығали Мұханбетқалиұлының «Тар кезең» тарихи романы да қосылды. Романның тақырыбы – Қазақстан тарихында «Сырым Датұлы бастаған ұлт-азаттық қозғалысы» атымен әйгілі болған халықтың тағдырындағы Ресейдің отарлық билеу кезеңінің оқиғалары. «Тар кезең» романының идеясы – Ресейдің отарлау саясатындағы озбырлықтардың (атақоныстардан, жайылымдардан еріксіз айыру, жазықсыз ауылдарды шауып, адамдарды өлтіру, тонау, барымталау, өзішілік басқару жүйесіне тиым салу, т.б.) етек алуына халықтық қарсыласу қуатын таныту. Жазушының «Тар кезең» тарихи романына арқау болған сюжеттік-композициялық желілердегі қақтығыстар, қазіргі «Қазақстан тарихының» жаңаша жазылған тарихнамалық-дерекнамалық деректі тұжырымдары негізінде жазылғандығымен ерекшеленеді.
Қазақ тарихындағы отаршылдық пен ұлттық тәуелсіздік арасындағы қайшылықтар, қақтығыстар мол орын алған кезең эпикалық шығарманың құрылысында қамтылған.
«Тар кезең» романының жеті тарауындағы сюжеттік-композициялық желілерде мынадай оқиғалар эпикалық көлеммен қамтылған: біріншісі – Ресей патшалығының әкімшілік жүйесінің қазақ өлкесін мемлекеттік ішкі саясат аясындағы генерал-губернаторлық басқару жүйесінің ерекшелігі; екіншісі – Кіші жүз хандығы басқару жүйесінің дәстүрлі жолы мен оның отарлық әкімшілігіне тәуелділік сипаты; үшіншісі – Ресейдің отаршыл озбырлық іс-әрекеттеріне тыйым салу қарсылығын танытушы «Халық кеңесінің» құрылғаны, оған үш ата өкілдерінің (Әлімұлын – Шекті Сегізбай биге, Байұлын – Шеркеш Тұрманбет биге, Жетіруды – Табын Тіленші биге) мүшелері болғаны, Халық кеңесінің Төбе биінің (Байбақты Сырым би), Төбе бидің кеңесшілерінің (Ысық Қаратау би және Кете Көккөз би) сайланғаны. Романда қазақ тарихына есімдері мәлім осындай көрнекті адамдар көркем бейнелерінің сомдалуы, оқиғалар барысындағы олардың іс-әрекеттері, монологтары, портреттері, т.б. ерекшеліктер көркемдік қолданыстар арқылы дәлелдеген.
Романның негізгі басты кейіпкері – Сырым Датұлы (1753-1802). Оның есімі қазақ тарихындағы би-шешендер, батырлар дәстүріне арналған тарихнамалық-дерекнамалық шежірелік мұраларда, ел аузындағы әңгімелерде, фольклортану, әдебиеттану, Қазақстан тарихы зерттеулерінде қарастырылып, бағаланып келгені мәлім. Үнемі назарда келе жатқан қайраткер тұлғаның романға арқау болғаны – Тәуелсіз Қазақстан әдебиетіне тән жаңалық көрсеткіші. Сырым Датұлының белгілі тарихи кезеңдегі Ресей отаршылдығына қарсылық іс-әрекеттері романдағы көркем шындық поэтикасының эстетикалық сипатымен өрнектелген. Ресейдің отаршылдық халықты басқарған саясатын қазақ даласында жүзеге асырушы казак-орыстар қазақ ауылдарын барымталап, ауылдарды ойрандаса, Сырым батыр да олардың күтірлерін (хуторларын) шабады.
Отаршылдардың арнайы жазалау жорықтарынан қорғанып, қарауындағы елді бұрынғы қоныстарынан (Қырмызы, Қособа, Мақарша, Қарағұс, Қосағаш, Көкайыл, Бөлекқұмақ, Жетікөл, Тұздыкөл, Жосалы, Қоңыр, Талдыбұлақ, Тасқұдық, т.б.) көшіріп, жаңа қоныстарға (Қалдығайтының сыртындағы Қарақамыстық қойны, Көшекбасар, Ишқымбай, Жібек, Сұлукөл, Жем, Сағыздың жоғарғы жағы, бес өзеннің бастауы – Бестамақ пен Саға, т.б.) орналастырады.
- Құстар-тірі табиғаттың маңызды компоненттерінің бірі.
- Олардың заттар айналымындағы рөлі зор.
- Гүл өсімдіктерінің тозаңдауына ықпал етеді.
- Жемістер мен тұқымдардың таралуына, демек, өсімдіктердің таралуына ықпал етеді.
- Ғаламшардың санитарлары-ауру және әлсіреген жануарларды жояды.
- Басқа жануарлардың (Омыртқасыздардың, кеміргіштердің және т. б.) санын шектейді . )
- Басқа жануарларға (құстар, бауырымен жорғалаушылар, сүтқоректілер) жем ретінде қызмет етеді.
3.Ең алдымен, олар тартымды екенін атап өткім келеді. Мұндай құрылғылармен теріні зақымдау немесе кесу әлдеқайда қиын. Электр қырыну процесі әлдеқайда аз уақытты талап етеді. Бұл ретте барлық модельдер құрғақ қырыну үшін қолданылуы мүмкін, бұл оны пойызда, ұшақта немесе автомобильде тығында болған кезде жайлылықпен жасауға мүмкіндік береді. Электр ұстағыштың бағасы сапалы станоктан жоғары, бірақ ол қолданылуына қарай үнемді болады, өйткені жүздерін үнемі ауыстыруды қажет етпейді. Сонымен қатар, оны гельде немесе қырыну кремінде үнемдеуге болады. Электр сынағы шамамен 1,5-2 жыл үшін ақталады, бұл ретте 8-9 жыл қызмет етуі мүмкін. Сондай-ақ, олардың артықшылығы-сақал мен мұртты сапалы күтуге көмектесетін кіріктірілген триммер.
4.қар
5.Табиғат бізді қоршаған және адамның қатысуымен құрылмаған нәрсе деп аталады. Осылайша, бізді қоршаған ормандар, таулар, теңіздер, жұлдыздар-табиғат. Ал үйлер, кітаптар, машиналар, ғарыш кемелері табиғатқа жатпайды.Тірі табиғат объектілерінің басты белгілеріне ағзаның келесі өмірлік циклді жасау қабілетін жатқызады:
Туу, өсу және даму. Мәселен, тұқымнан тұтас ағаш өседі, сәби ересек адам болады.
Көбейту. Тірі табиғат объектілері ұқсас.
Тамақтану. Барлық тірі тіршілік тағамға мұқтаж: өсімдіктер су сұрайды, Жануарлар шөппен, өсімдіктермен немесе басқа жануарлармен тамақтанады.
Тыныс алу. Барлық тірі ағзалардың тыныс алу органдары бар: адамда және көптеген жануарларда — бұл жеңіл, балықтарда-жабрада, өсімдіктерде-көмірқышқыл газын сіңіретін жасушалар.
Қозғалыс. Тірі емес табиғат объектілерінің көпшілігіне қарағанда, тірі организмдер қозғалады: жануарлар мен адам аяғымен, табанмен қозғалады, өсімдіктер күннен кейін бұрылады, гүлдер таратылады.
Өмір сүру-ағзаның өмірінің соңғы кезеңі. Тірі табиғат объектісі тамақты сіңіруді, тыныс алуды және қозғалуды тоқтатқаннан кейін ол өледі және тірі табиғат объектілерінің қатарына өтеді. Мәселен, ағаш-тірі табиғаттың объектісі, бірақ кесілген ағаш жансыз табиғатқа жатады.
Бұл қабілеттер тек тірі ағзаларға тән. Яғни, өсіп келе жатқан, көбейетін, тамақтанатын, тыныс алатын және тірі табиғат объектілеріне жататын объектілер.
Тірі табиғат объектілерінен айырмашылығы, жансыздар мұндай әрекеттерге қабілетсіз. Мысалы, күн сәулесі, ай, комета, құм, тас, Жартас, су, қар — өлі табиғат объектілері. Олардың көбі қозғала алатынына қарамастан (мысалы, өзендегі су), басқалары — өседі (мысалы, таулар), бұл объектілер көбеймейді, тамақтанбайды, оларда тыныс алу органдары жоқ.
Бірақ қозғалмайтын өсімдіктер тамақтану мен тыныс алуға қабілетті, сондықтан тірі табиғатқа жатады.
Қазақстан Республикасы Тәуелсіздігі салтанат құрған жылдары қазақ прозасындағы халық тарихының бұрын шығармалар арқауына асынбаған тұстары, тарихи тұлғалары көркем шындық поэтикасы өрнектерімен жазыла бастады.
Осындай шығармашылық үрдіс жемістері қатарына көрнекті жазушы Қажығали Мұханбетқалиұлының «Тар кезең» тарихи романы да қосылды. Романның тақырыбы – Қазақстан тарихында «Сырым Датұлы бастаған ұлт-азаттық қозғалысы» атымен әйгілі болған халықтың тағдырындағы Ресейдің отарлық билеу кезеңінің оқиғалары. «Тар кезең» романының идеясы – Ресейдің отарлау саясатындағы озбырлықтардың (атақоныстардан, жайылымдардан еріксіз айыру, жазықсыз ауылдарды шауып, адамдарды өлтіру, тонау, барымталау, өзішілік басқару жүйесіне тиым салу, т.б.) етек алуына халықтық қарсыласу қуатын таныту. Жазушының «Тар кезең» тарихи романына арқау болған сюжеттік-композициялық желілердегі қақтығыстар, қазіргі «Қазақстан тарихының» жаңаша жазылған тарихнамалық-дерекнамалық деректі тұжырымдары негізінде жазылғандығымен ерекшеленеді.
Қазақ тарихындағы отаршылдық пен ұлттық тәуелсіздік арасындағы қайшылықтар, қақтығыстар мол орын алған кезең эпикалық шығарманың құрылысында қамтылған.
«Тар кезең» романының жеті тарауындағы сюжеттік-композициялық желілерде мынадай оқиғалар эпикалық көлеммен қамтылған: біріншісі – Ресей патшалығының әкімшілік жүйесінің қазақ өлкесін мемлекеттік ішкі саясат аясындағы генерал-губернаторлық басқару жүйесінің ерекшелігі; екіншісі – Кіші жүз хандығы басқару жүйесінің дәстүрлі жолы мен оның отарлық әкімшілігіне тәуелділік сипаты; үшіншісі – Ресейдің отаршыл озбырлық іс-әрекеттеріне тыйым салу қарсылығын танытушы «Халық кеңесінің» құрылғаны, оған үш ата өкілдерінің (Әлімұлын – Шекті Сегізбай биге, Байұлын – Шеркеш Тұрманбет биге, Жетіруды – Табын Тіленші биге) мүшелері болғаны, Халық кеңесінің Төбе биінің (Байбақты Сырым би), Төбе бидің кеңесшілерінің (Ысық Қаратау би және Кете Көккөз би) сайланғаны. Романда қазақ тарихына есімдері мәлім осындай көрнекті адамдар көркем бейнелерінің сомдалуы, оқиғалар барысындағы олардың іс-әрекеттері, монологтары, портреттері, т.б. ерекшеліктер көркемдік қолданыстар арқылы дәлелдеген.
Романның негізгі басты кейіпкері – Сырым Датұлы (1753-1802). Оның есімі қазақ тарихындағы би-шешендер, батырлар дәстүріне арналған тарихнамалық-дерекнамалық шежірелік мұраларда, ел аузындағы әңгімелерде, фольклортану, әдебиеттану, Қазақстан тарихы зерттеулерінде қарастырылып, бағаланып келгені мәлім. Үнемі назарда келе жатқан қайраткер тұлғаның романға арқау болғаны – Тәуелсіз Қазақстан әдебиетіне тән жаңалық көрсеткіші. Сырым Датұлының белгілі тарихи кезеңдегі Ресей отаршылдығына қарсылық іс-әрекеттері романдағы көркем шындық поэтикасының эстетикалық сипатымен өрнектелген. Ресейдің отаршылдық халықты басқарған саясатын қазақ даласында жүзеге асырушы казак-орыстар қазақ ауылдарын барымталап, ауылдарды ойрандаса, Сырым батыр да олардың күтірлерін (хуторларын) шабады.
Отаршылдардың арнайы жазалау жорықтарынан қорғанып, қарауындағы елді бұрынғы қоныстарынан (Қырмызы, Қособа, Мақарша, Қарағұс, Қосағаш, Көкайыл, Бөлекқұмақ, Жетікөл, Тұздыкөл, Жосалы, Қоңыр, Талдыбұлақ, Тасқұдық, т.б.) көшіріп, жаңа қоныстарға (Қалдығайтының сыртындағы Қарақамыстық қойны, Көшекбасар, Ишқымбай, Жібек, Сұлукөл, Жем, Сағыздың жоғарғы жағы, бес өзеннің бастауы – Бестамақ пен Саға, т.б.) орналастырады.
1.Авдотка
Агами
Аист
Альбатрос
Альцион
Амадина
Амазон
Амарант
Ара
Аратинг
Аргус
Астрильд
Бақлан
Балобан
Бартрамия
Жүгіру
Бекас
Бүркіт
Үлкен
Буревестник
Бюльбюль
Вальдшнеп
Варакушка
Веретенник
Витютень
Құйынды
Су кескіш
Қасқыр
Торғай
Қарға
Қарға
Қарғыс
Ішу
Вьюрок
Вяхирь
Гага
Гагара
Гагарка
Галка
Галстучник
Гарпия
Гаршнеп
Гастрольдік
Ақымақ
Саңыраулар
Гоголь
Көгершін
Гомрай
Горлица
Гриф
Грифон
Балшық
Гуменник
Қаз
Дербник
Дергач
Деряба
Дикуш
Дрозд
Дуадақ
Дупель
Дутыш
Бала
Жаворонок
Тырна
Қызғаныш
Қыстақ
Жылан
Жылан
Зуек
Зяблик
Ибис
Иволга
Толығырақ оқу
Кагу
Казарка
Қазуар
Қайра
Калао
Тас
Тас
Қамыс
Камышовка
Канюк
Керуен
Қарақара
Кариама
Кваква
Киви
Китоглав
Клет
Клинтух
Мүкжидек
Кобчик
Ешкі
Көклас
Колибри
Қалпақ
Кондор
Конюга
Тұяқ
Коростель
Коршун
Кокороба
Крапивник
Қызыл
Бояу
Кречет
АО Баян Сулу
Крохали
Кукабара
Кукушка
Кү
Кү
Тауық
Куропатка
Лаггар
Өшіргіш
Аққу
Күрек
Лори
Лорикет
Лофура
Луговка
Лунь
Лысуха
Майна
Майна
Таңқурай
Малюр
Марабу
Медососос
Бейіт
Молотоглав
Сәт
Монал
Мородунка
Морянка
Муния
2.- Өсімдіктердің өсуін шектейді.
- Құстар-тірі табиғаттың маңызды компоненттерінің бірі.
- Олардың заттар айналымындағы рөлі зор.
- Гүл өсімдіктерінің тозаңдауына ықпал етеді.
- Жемістер мен тұқымдардың таралуына, демек, өсімдіктердің таралуына ықпал етеді.
- Ғаламшардың санитарлары-ауру және әлсіреген жануарларды жояды.
- Басқа жануарлардың (Омыртқасыздардың, кеміргіштердің және т. б.) санын шектейді . )
- Басқа жануарларға (құстар, бауырымен жорғалаушылар, сүтқоректілер) жем ретінде қызмет етеді.
3.Ең алдымен, олар тартымды екенін атап өткім келеді. Мұндай құрылғылармен теріні зақымдау немесе кесу әлдеқайда қиын. Электр қырыну процесі әлдеқайда аз уақытты талап етеді. Бұл ретте барлық модельдер құрғақ қырыну үшін қолданылуы мүмкін, бұл оны пойызда, ұшақта немесе автомобильде тығында болған кезде жайлылықпен жасауға мүмкіндік береді. Электр ұстағыштың бағасы сапалы станоктан жоғары, бірақ ол қолданылуына қарай үнемді болады, өйткені жүздерін үнемі ауыстыруды қажет етпейді. Сонымен қатар, оны гельде немесе қырыну кремінде үнемдеуге болады. Электр сынағы шамамен 1,5-2 жыл үшін ақталады, бұл ретте 8-9 жыл қызмет етуі мүмкін. Сондай-ақ, олардың артықшылығы-сақал мен мұртты сапалы күтуге көмектесетін кіріктірілген триммер.
4.қар
5.Табиғат бізді қоршаған және адамның қатысуымен құрылмаған нәрсе деп аталады. Осылайша, бізді қоршаған ормандар, таулар, теңіздер, жұлдыздар-табиғат. Ал үйлер, кітаптар, машиналар, ғарыш кемелері табиғатқа жатпайды.Тірі табиғат объектілерінің басты белгілеріне ағзаның келесі өмірлік циклді жасау қабілетін жатқызады:
Туу, өсу және даму. Мәселен, тұқымнан тұтас ағаш өседі, сәби ересек адам болады.
Көбейту. Тірі табиғат объектілері ұқсас.
Тамақтану. Барлық тірі тіршілік тағамға мұқтаж: өсімдіктер су сұрайды, Жануарлар шөппен, өсімдіктермен немесе басқа жануарлармен тамақтанады.
Тыныс алу. Барлық тірі ағзалардың тыныс алу органдары бар: адамда және көптеген жануарларда — бұл жеңіл, балықтарда-жабрада, өсімдіктерде-көмірқышқыл газын сіңіретін жасушалар.
Қозғалыс. Тірі емес табиғат объектілерінің көпшілігіне қарағанда, тірі организмдер қозғалады: жануарлар мен адам аяғымен, табанмен қозғалады, өсімдіктер күннен кейін бұрылады, гүлдер таратылады.
Өмір сүру-ағзаның өмірінің соңғы кезеңі. Тірі табиғат объектісі тамақты сіңіруді, тыныс алуды және қозғалуды тоқтатқаннан кейін ол өледі және тірі табиғат объектілерінің қатарына өтеді. Мәселен, ағаш-тірі табиғаттың объектісі, бірақ кесілген ағаш жансыз табиғатқа жатады.
Бұл қабілеттер тек тірі ағзаларға тән. Яғни, өсіп келе жатқан, көбейетін, тамақтанатын, тыныс алатын және тірі табиғат объектілеріне жататын объектілер.
Тірі табиғат объектілерінен айырмашылығы, жансыздар мұндай әрекеттерге қабілетсіз. Мысалы, күн сәулесі, ай, комета, құм, тас, Жартас, су, қар — өлі табиғат объектілері. Олардың көбі қозғала алатынына қарамастан (мысалы, өзендегі су), басқалары — өседі (мысалы, таулар), бұл объектілер көбеймейді, тамақтанбайды, оларда тыныс алу органдары жоқ.
Бірақ қозғалмайтын өсімдіктер тамақтану мен тыныс алуға қабілетті, сондықтан тірі табиғатқа жатады.