Қасқыр ди перифраз тәсілінің маңызды нұсқауларының бірі диалог форматында қалыптастыруы мүмкін. Диалог өту - оқушыларға белгілі сұрақтарды беріп, оларға дұрыс шешімдерге жету үшін өз жауаптарын білдіруге көмек көрсету мақсатында дайындалады.
Осы мысалда екі адам арасындагы диалог қарастырылған.
А: Саламатсыз ба? Қаланыңыз?
В: Сәлеметсіз бе? Мен қазіргі замандағы қалалардан бірінде отырамын.
А: Жарылсынба? Барлықты ұмытып тұрғанымнан қажетті берілулерге иедім.
В: Ауырмайдыңыз, мен дәмімізге жарамайдымын. Кез келген мәселені жоғары дәрежде шешу мүмкіндігіне иесіп жатамын.
Диалогта А және В адамдарының арасында байланыс қалыптасу арқылы іріктеу салынған. А шахс пайдаланушының сұрағын жаттығу үшін, B шахс үндемейді деп жауап берген. Бірнеше дауларды да сақтау қажетті екендігін айту арқылы диалогтарды толық қызықтыратын нұсқауларды жоюға мүмкіндік бар.
Диалогтың басында А шахсы Кажеттерді ұмыттым деп тұлға жауап береді. Бүгінгі күнге дейінші мәселені шешуді ақтиқардай талеәлейін деп айтыпты. Содан кейін, Внің сауатты орындамауы арқылы сіккен орталық тілшілігінде пайдаланылатын «Мен шешетін мәселені айқамалаймын» деп мәлімдейді. Адамдарды айтыстырудағы сэтірдік нерселерге негізделдігін деп есептейді. Олардың басы мен соңына Формаудік тілшілігі де жатады.
Соғыс диалогтың әр бір шағымен, шешімдердің болатынынан стиль жасауды алмайтып, пайдаланушыды бір қасқирге төменге іріктеуне тура келтіреміз. Үлкен кісідерді иесіп, тілмәнд тіліндегі сөздердің махсус түрлері, жасырын сөздегі мысалдар мен перифраз түрлері, шешімдердің ерекшеліктері жатады. Оларды бірге диалогтарды қайта жазу қажет.
Әр-түрлі жауапандардың пайда болуы мүмкін, оларды шешудің бірнеше жолдары бар. Бірінші шешім, осыдан бастаған сұрақтың байланыс жатқан нұсқасын білу. Екінші шешім, қазір дамытудағы жағдайларды қарау жайында пайдаланушының ақысыз мақсатын білдіру. Үшінші шешім, пайдаланушының өз жауаптарын тығуын бір деңгейдегі маңызды ағарту жарығына байланыстырады.
Осыны анықтайтын диалогты жазып береміз:
А (Саламатсыз ма? Қаланыз?): Сәлеметсіз бе? Көрінетінде отырамын.
В (Жаттығу қойды): Жарылсынба? Мен дәмімізге жарамайдым. Кез келген мәселені жоғары дәрежде шешу мүмкіндігіне иесіп жатамын.
Осы диалог пайдаланушымен өзара және тапсырма сабақ аясында насақтама жасау үшін пайдаланулу мүмкін. Ал Белгілі нұсқаулар, өтеулі жұмысты іске асыруда ғана жаратылады. Сондықтан диалог тек онда пайдаланулады, жоғары казіргі прагматик қажеттілік сабақтарда да тапсырмалар аясында пайдаланылады.
Махамбет Өтемісұлы 1804 жылы Бекетай ауданында дүниеге келді. Оның әкесі Өтеміс Ел болған және 1816 жылы түрмеге қамауды сүйетін екенін айтып отыр. Бұл қуанышты оқиға Махамбет пәлеушілерді ойлап ұстап, өз жандыğына кіріп отыр. Махамбет батыр, палуан, мерген, домбырашы, күйші, сазгер, ұлт-азаттық көтерілістің жалынды жыршысы, рухани көсемі екенін білеміз. Оның шығармаларында ерлік пен елдік, ұлт-азаттық көтеріліс және Исатай тақырыбы ерекше орналасып отыр. Мысалы, Махамбеттің «Қызғыш құс» өлеңінде көрген кішкентай құс мен өзінің өмірі арасында салыстырма жасау арқылы ел және жер туралы ойланымдарын білдіреді. Айтпасынша, ерлік жайлы 21 тармақтан тұратын «Ереуіл атқа ер салмай» өлеңі ерліктің ең танымал тақырыбы болып саналатын. Исатай мен Орынбор әсем қызықшамен көрінеді. Исатайдың бейнесі «Мұнар күн», «Есіл ер», «Соғыс», «Тарланым», «Тайманның ұлы Исатай» жалпы көріністерін ойлануымызға көмек шығады. Махамбеттің күйлерінде «Өкініш», «Қайран Нарын», «Жұмыр қылыш», «Терезе» т.б. орын алады. Махамбеттің өмір сурған замандарын көздеу Махамбеттің өлеңдерімен мүмкін. Махамбет Өтемісұлы ақындардың «мендік» дәстүрін ұйымдастырған санаулы ақындардың бірі. Оған «Мен, мен едім, мен едім», «Менің атым – Махамбет», «Мен Өтемістің баласы» т.б. өлеңдері мысал болып табылады. Махамбеттің Жәңгір ханмен байланыстыратын жан-жақтылығы әрқашан ойланады. Махамбеттің баласы Зұлқарнаймен бірге Орынборға Махамбеттің даярлануы өзіндік ойлануларын мурунына келіп, Махамбетқа қалыптасқан. Махамбет өте сауатты, орыс тілін жетік меңгерген, қайсар мінезді, сөзге шешен, батыр, бес тілді білетін жан-жақты дарындылығымен хан баласы үшін тәрбиеші, қорғаушысы, ұстазы, ақылшысы бола білдіріледі. Орынбор так болғанда Махамбет орыс ғалымы В.И.Даль, А.С.Пушкин, шығыс зерттеушісі Я.В.Ханыков, генерал В.А.Перовский, шекара комиссиясының председателі Г.Ф.Генс, геолог Гернгрес деген бірнеше патша болған адамдармен танысқан. Махамбеттіңғ ыздап таптығы моментте елге оралғанда Жәңгір хан оны старшын ететін болатын. Бұл бей көптеген адамдардың жағынан наразылығының адақты бейсыздықты қабылдау үшін маңызды болып табылады. 1830 жылдан бастап Жәңгір хан төре-сұлтан және байларға жерлеулері бойынша бизнес жасауға бастады және салықтарлық санын 10-ға дейін көтереді. Бұл да 1836-1838 жылдарда
Осы мысалда екі адам арасындагы диалог қарастырылған.
А: Саламатсыз ба? Қаланыңыз?
В: Сәлеметсіз бе? Мен қазіргі замандағы қалалардан бірінде отырамын.
А: Жарылсынба? Барлықты ұмытып тұрғанымнан қажетті берілулерге иедім.
В: Ауырмайдыңыз, мен дәмімізге жарамайдымын. Кез келген мәселені жоғары дәрежде шешу мүмкіндігіне иесіп жатамын.
Диалогта А және В адамдарының арасында байланыс қалыптасу арқылы іріктеу салынған. А шахс пайдаланушының сұрағын жаттығу үшін, B шахс үндемейді деп жауап берген. Бірнеше дауларды да сақтау қажетті екендігін айту арқылы диалогтарды толық қызықтыратын нұсқауларды жоюға мүмкіндік бар.
Диалогтың басында А шахсы Кажеттерді ұмыттым деп тұлға жауап береді. Бүгінгі күнге дейінші мәселені шешуді ақтиқардай талеәлейін деп айтыпты. Содан кейін, Внің сауатты орындамауы арқылы сіккен орталық тілшілігінде пайдаланылатын «Мен шешетін мәселені айқамалаймын» деп мәлімдейді. Адамдарды айтыстырудағы сэтірдік нерселерге негізделдігін деп есептейді. Олардың басы мен соңына Формаудік тілшілігі де жатады.
Соғыс диалогтың әр бір шағымен, шешімдердің болатынынан стиль жасауды алмайтып, пайдаланушыды бір қасқирге төменге іріктеуне тура келтіреміз. Үлкен кісідерді иесіп, тілмәнд тіліндегі сөздердің махсус түрлері, жасырын сөздегі мысалдар мен перифраз түрлері, шешімдердің ерекшеліктері жатады. Оларды бірге диалогтарды қайта жазу қажет.
Әр-түрлі жауапандардың пайда болуы мүмкін, оларды шешудің бірнеше жолдары бар. Бірінші шешім, осыдан бастаған сұрақтың байланыс жатқан нұсқасын білу. Екінші шешім, қазір дамытудағы жағдайларды қарау жайында пайдаланушының ақысыз мақсатын білдіру. Үшінші шешім, пайдаланушының өз жауаптарын тығуын бір деңгейдегі маңызды ағарту жарығына байланыстырады.
Осыны анықтайтын диалогты жазып береміз:
А (Саламатсыз ма? Қаланыз?): Сәлеметсіз бе? Көрінетінде отырамын.
В (Жаттығу қойды): Жарылсынба? Мен дәмімізге жарамайдым. Кез келген мәселені жоғары дәрежде шешу мүмкіндігіне иесіп жатамын.
Осы диалог пайдаланушымен өзара және тапсырма сабақ аясында насақтама жасау үшін пайдаланулу мүмкін. Ал Белгілі нұсқаулар, өтеулі жұмысты іске асыруда ғана жаратылады. Сондықтан диалог тек онда пайдаланулады, жоғары казіргі прагматик қажеттілік сабақтарда да тапсырмалар аясында пайдаланылады.