Бірма No3 Комментарий жасап оқу стратегиясы арқылы мәтінді оқып, талдаңыз.
1. Мәтіннің стилін анықтау;
2. Мәтіннің кімге арналғанын ажырату;
3. Автордың айтпақ болған ойын анықтау;
Әйгілі ғалым Қаныш Сәтбаев
Жер қойнауының сиқырлы жиһазын тамаша көрегендікпен аша білген академик Қаныш Сәтбаев, шын
есімі – Ғабдулғани – қазақ халқы мен Қазақстан тарихындағы зор құбылыс. Ол қазақтан шыққан тұңғыш
израмик, аса көрнекті ғалым-геолог қана емес, өз заманының әйгілі табиғат зертте әлемдік ереге
елген ойшыл ғұлама. Қаныш Имантайұлы мемлекет және қоғам қайраткері ретінде, ғалымдығы
мен шебер ұйымдастырушылық қабілетінің арқасында Қазақстанның индустриялық даму жолындағы
өркениетті үрдістің көш басында болып, кемеңгер ғалым атанды.
Қаныш Имантайұлы ғылым саласынан бөлек, тарих пен мәдениет саласында да мол еңбек қалдырды.
Ш.Уәлиханов жазып алған «Ер Едіге» жырын қазақ оқырмандарына арнап, қайта дайындады. Сондай-
ақ, Затаевичтің «Қазақтың 500 ән-күйі» жинағына өз орындауында қазақтың 25 әнін қосты және оған
орыс тілінде ғылыми түсініктеме берді.
Ол кісінің атқарған еңбектерінен бөлек, азаматтық болмысы да бүгінге аңыз болып жетті. Қаныш
Имантайұлы ғылымдағы әріптестері мен шәкірттерін ғана емес, тіпті негізін өзі қалаған Қазақ
политехникалық университетінің әрбір студентіне дейін жатқа таныған екен. Оқуы нашарлап,
мұқтаждыққа түскендері болса, ондайларды кабинетіне шақырып алып, ақыл-кеңесін беріп, қолынан
келгенше ақшалай жәрдемдесетін көрінеді.
Сондағысы – қазақтың ұл-қыздары ғылым мен техникаға қанық болып ессін, заманының алды,
халқының демеуі болсын деген арман.
Қолөнер[1], қолданбалы өнер – дәстүрлі тұтыну және сәндік бұйымдарын жасайтын ұсақ өндіріс. Қолөнершілер негізінен табиғи шикізаттарды пайдаланып, қарапайым еңбек құралдарының көмегімен көркем композицияның шешімімен тұрмысқа қажетті мүліктер, музыкалық аспаптар, қару-жарақ, құрал-саймандар жасайды. Әрбір қолөнер туындысы өз заманының материалдық мәдениетінің үлгісі және халық талғамының, әлеуметтік қоғамдық жағдайының, діни сенімінің, салт-дәстүрінің нақтылы көрінісі.
Қазақстанда көшпелі шаруашылықтың қажетіне сай қолөнершілер мал шаруашылығына керекті желі, шылбыр, ноқта, бұршақ, жүген, құрық, бұғалық, тұсау,өре, шідер, кісен, қада, ер-тұрмандар жасаумен шұғылданды. Олар құмнан, тастан, саздан құмыра, көзе, ыдыс-аяқ; мүйізден, сүйектен, мал мен аң терісінен, ағаштан әшекейленген нақышты дүние-мүлік, домбыра, қобыз, сыбызғы, шаңқобыз сияқты музыка аспаптарын; темірден, мыстан қылыш, найза, қанжар, айбалта, күрзі секілді құрал, қару жасады. Қазақ халқының қолөнерінде киіз үй жабдықтарын, ағаш төсек жасау, түйін түю, ши орау, кесте тігу, өрмек тоқу, киіз басу, сондай-ақ моншақ, білезік, сақина, сырға, алқа, шолпы сияқты зергерлік бұйымдар жасау кең дамыды.
Отан қайдан, неден басталады?
Қазақ халқында «Отан отбасынан басталады» деген терең мағыналы сөз бар. Шындап келгенде, әрбір отбасы қоғамның бір бөлшегі, шағын Отан. Отбасы – әрқайсымыз үшін сүйіспеншілік, сыйластық, жарастық, татулық орнаған қасиетті мекен. Осы кішігірім «Отанымызда» бойымызға дарыған тәлім – тәрбие, елімізге, жерімізге деген сүйіспеншілік, ар – намыс қағидалары өмір бойы бізді жетелеп жүреді. Себебі, отбасының бала тәрбиесінде алар орны ерекше, баланың қалыптасуы отбасынан бастау алады, сондықтан да туған үйдің жылуы – оның көкірегінде көп жылдар бойы сақталып, мәңгі есінде жүреді. Ата мен ананың тәрбиесі қатар жүрген жерде жақсы азамат қалыптасатыны сөзсіз. Осы ретте ойыма «Ұлдың ұяты әкеде, қыздың ұяты шешеде» деген мақал түсіп отыр, яғни халқымыз ұл баланың да, қыз баланың та отбасынан бастау алатын тәлім – тәрбиесіне аса мән берген.
Сондықтан, отбасы өте қажетті, басқадай ешнәрсемен ауыстыруға болмайтын баспалдақ. Отбасы – адам ғұмырының тірегі ғана емес, қоғамның да басты негізі. Отбасының адамзат ұрпағына деген ықпалы мен әсер күшін өмірдегі басқа еш нәрсенің күшімен салыстыруға болмайтындай.
Не болса да Отанның бір бөлшегі – отбасыңа ештеңе де жетпейді! Өйткені отбасы – табиғаттың әр адамға сыйлаған керемет бір сыйы! Соны мәңгі есте сақтап, ұмытпаған жөн!