Менің туған өлкем Қазақстан. Қазақстанның табиғаты өте тамаша. Мұнда көк аспанмен таласқан әсем таулар, тап– таза бұлақтар мен өзендер, ну ормандар, жидек бұталары, сан алуан өсімдіктер бар.
Бұл ғажап өлкенің аң – құстары мен қоса жер қойнауындағы қазба байлықтарын айтсаңызшы. Бұл - туған жерімізге деген терең сүйіспеншілік. Өсімдіктер мен жануарлар әлемін қадірлеп құрметтеуден туындаған.
Халқымыздың өз ұрпағын, табиғатты аялап, сақтауға тәрбиелейтін алуан түрлі кұралдары бар. Солардың бірі - тыйым салатын сөздер: «Көк шөпті жұлма, таптама», «Көктемде жан-жануарға тиіспе», «Үйге кірген жыланға ақ құйып шығар», т.б.Дүние жүзі көлемі және жекелеген мемлекеттер ішінде жануарлар мен өсімдіктерді қорғау туралы комиссиялар құрылып,сирек кездесетін және құрып бара жатқан
түрлер тізімі жасалды.Сонан кейін Халықаралық және жеке мемлекеттер Қызыл кітап
тары жазылды.Жойылып бара жатқан өсімдіктер,өсіп тұрған табиғат жиынтығын шама келсе толықтай қорғағанда ғана сақтау мүмкін шығар.Себебі:қазағым айтады ғой «Жалғыз ағаш орман емес,жалғыз үй қорған емес»деп,сол айтқандай өсіп тұрған
өсімдіктеріміз келер ұрпаққа да қызмет етуі керектігін түсінетін мезгіл жеткен сияқты. «Қызыл кітап» сирек кездесетін және жойылып кету қаупі бар өсімдіктер мен жануарлар түрлерін қорғау мақсатымен жазылған. Қазақстанда «Қызыл кітап» тұңғыш рет 1978 жылы шықты. Онда омыртқалы жануарлардың сиреп бара жатқан түрлері тіркелді. Екінші басылымы 1991 жылы, үшінші басылымы 1996 жылы шығарылды. Мұнда балықтардың 16 түрі, бақалардың 3 түрі, жорғалаушылардың 40 түрі
енгізілген. Өсімдіктерге арналған Қазакстанның «Қызыл кітабы» 1981 жылы жарық көрді. Бұл кітапта гүлді өсімдіктердің 304 түрі сипатталған.Әр азаматтың міндеті-өз өлкесінің сирек кездесетін өсімдіктерді біліп ,оларды қорғауға жағдай жасау керек.
Емен (лат. Quercus) – шамшаттар тұқымдасына жататын, жапырақ тастайтын не мәңгі жасыл ағаштар. Емен баяу (жиырма – сексен жылдай) өседі. Жарық сүйгіш ағаш. Он бес – алпыс жылда жеміс бере бастайды. Әрбір төрт – сегіз жыл сайын жаңғағы көбейе береді. Бес жүз – мың жыл және одан да көп уақыт (мысалы, Литвадағы Стелмужи табиғи саябағындағы еменнің жасы – екі мың жылға жуық) өсіп тұрады. Оның дүние жүзінде төрт жүз елудей (кейбір деректер бойынша алты жүздей) түрі кездеседі. Жайық өзенінің аңғарында емен орманы кездеседі. Алматы, Жамбыл, Түркістан облыстарында көгалдандыру мақсатымен егіледі. Қазақстанда сирек кездесетін бір түрі – кәдімгі емен бар. Оның биіктігі 40 – 50 м. Діңі бірнеше жуан бұтақтан тұрады, тілім-тілім болып жарылған, қоңыр сұр түсті қалың қабықпен қапталған. Жас өркені жапырақсыз, қызғылт-қоңыр болып келеді. Жапырағы ірі (ұзындығы 7 – 20 см-дей), дөңгелек, қою жасыл түсті. Реңсіз гүлдері дара жынысты, аталық гүлі сырға тәрізді, аналық гүлі жеке-жеке не екі – үштен бірігіп, гүл сабағына шоғырланған. Сәуір – мамырда гүлдеп, қыркүйек – қазан айларында жеміс береді. Тұқымы – жаңғақ. Жаңғағынан мал азығы және кофе қо дайындалады. Емен қабығының құрамы илік зат – танинге бай, олар медицинада, тері өнеркәсібінде қолданылады. Сүрегі қатты әрі берік, аса бағалы құрылыс материалы ретінде өнеркәсіпте (мысалы, кеме, вагон, жиһаз жасау, т.б.) пайдаланылады.
Бізге көне түркі жазуларының сыртқы түрі тасқа қашаған түрде,"баспа әріптері"түрінде жетті.Оның жазбаша түрі қандай болғаны туралы мәлімет жоқ.Маталарға,терілерге өңделген жазылуы мүмкін жазба әріптері бізге жетпеді.Себебі бұл материалдардың төзімсіздігіне байланысты.
Алғаш көрген адам бұл жазуларды қазақ руларының таңбаларына ұқсатады.Жазулар "жебе таңбалар","ай таңбалар","тұмар таңбалар" , "көз таңбалар","аша таңбалар","балық таңбалар" сосын "тарақ таңбалар"мен "сырға таңбалардан"құралады
Емен (лат. Quercus) – шамшаттар тұқымдасына жататын, жапырақ тастайтын не мәңгі жасыл ағаштар. Емен баяу (жиырма – сексен жылдай) өседі. Жарық сүйгіш ағаш. Он бес – алпыс жылда жеміс бере бастайды. Әрбір төрт – сегіз жыл сайын жаңғағы көбейе береді. Бес жүз – мың жыл және одан да көп уақыт (мысалы, Литвадағы Стелмужи табиғи саябағындағы еменнің жасы – екі мың жылға жуық) өсіп тұрады. Оның дүние жүзінде төрт жүз елудей (кейбір деректер бойынша алты жүздей) түрі кездеседі. Жайық өзенінің аңғарында емен орманы кездеседі. Алматы, Жамбыл, Түркістан облыстарында көгалдандыру мақсатымен егіледі. Қазақстанда сирек кездесетін бір түрі – кәдімгі емен бар. Оның биіктігі 40 – 50 м. Діңі бірнеше жуан бұтақтан тұрады, тілім-тілім болып жарылған, қоңыр сұр түсті қалың қабықпен қапталған. Жас өркені жапырақсыз, қызғылт-қоңыр болып келеді. Жапырағы ірі (ұзындығы 7 – 20 см-дей), дөңгелек, қою жасыл түсті. Реңсіз гүлдері дара жынысты, аталық гүлі сырға тәрізді, аналық гүлі жеке-жеке не екі – үштен бірігіп, гүл сабағына шоғырланған. Сәуір – мамырда гүлдеп, қыркүйек – қазан айларында жеміс береді. Тұқымы – жаңғақ. Жаңғағынан мал азығы және кофе қо дайындалады. Емен қабығының құрамы илік зат – танинге бай, олар медицинада, тері өнеркәсібінде қолданылады. Сүрегі қатты әрі берік, аса бағалы құрылыс материалы ретінде өнеркәсіпте (мысалы, кеме, вагон, жиһаз жасау, т.б.) пайдаланылады.
Бізге көне түркі жазуларының сыртқы түрі тасқа қашаған түрде,"баспа әріптері"түрінде жетті.Оның жазбаша түрі қандай болғаны туралы мәлімет жоқ.Маталарға,терілерге өңделген жазылуы мүмкін жазба әріптері бізге жетпеді.Себебі бұл материалдардың төзімсіздігіне байланысты.
Алғаш көрген адам бұл жазуларды қазақ руларының таңбаларына ұқсатады.Жазулар "жебе таңбалар","ай таңбалар","тұмар таңбалар" , "көз таңбалар","аша таңбалар","балық таңбалар" сосын "тарақ таңбалар"мен "сырға таңбалардан"құралады
Объяснение: