Біздің о Б
3
Сойлезиле оконвуланып тұратын сөздер
Сөйлем ішінде өзге мүшелерден оқшауланып тұратын
сөздерді жиі кездестіресін. Бұл сөздер сөйлем мүшесінің
қызметін аткармайды. Тек сөйлем мағынасын айқындауға
қатысады. Сондай сөздердің бірі – олағай. Одағай сөздердің
қандай құрамдық, мағыналық ерекшеліктері барын байка
көрелік.
1. Курамдык түрлері: негізгі (ау, па, ай, пай, беу); туын-
ды (баре келді, ойпырым ай); күрделі (пай-пай, шөре-шөре ).
2. Мағыналық түрлері: көңіл күй (алақай, oh, қаn ); же-
кіру (тәйт, тек ); шакыру (кес көс, құрау құрау ).
3. Одағай сөздер сөйлемде жай, калыпты дауыспен айтыл-
са, үтір арқылы ажыратылады: Бәрекелді, өнерлі бала екен!
4. Одағай сөздер сөйлем ішіндегі басқа мүшелерден к-
теріңкі, ерекше дауыспен айтылса, олардан кейін леп белгісі
қойылады: Алақай! Мен жүлдегер атандым.
«Одебиеттік оқу» кітабынан одағайы бар мәтін тауып, одағай
создерді күрамы ваен агнасына ажырат.
• Оқшау сөздерге жататын карата, кыстырма сөздердің біріне
осындай бет құрастырып көр. Ол үшін каратпа және хастырма сөздер
шін мағыналық ерекшеліктерін зертте. Мысалдар келтір. Көмектесіндерш
Әңгіме
Зиянкестер.
Адам дұшпаны болатын секілді,кез келген тіршілік иесіне өз зақымын тигізетін тіршілік иелері де болады.Оларды біз зиянкестер деп атаймыз.Зиянкестер – адам,жануарлар мен өсімдіктер бойында әр түрлі ауру қоздырғышын таратып,зақымдайтын жәндіктер мен жануарлар тобы.Зиянкестер адамнан бастап әр түрлі шаруашылық салаларына біршама апат алып келеді.
Мысалы,ауыл шаруашылық зиянкестері — егістік пен табиғи өсімдіктерді зақымдап,түрлі аурулар таратады. Олар:кемірушілер,бауыраяқты ұлулар,жұмыр құрттар және тағы да басқа. Зиянкестердің де ішінде жиі кездесетін түрлері: шаян тәрізділер,көп аяқтылар және өрмекші тәрізділер.Зиянкестердің түрлері көп және олардың өсімталдығы жоғары дәрежеде.
Адамның зиянкестері адамды ауруға шалдырып,ең ақыр аяғында ауруханаға жөнелтеді.Жануарлар мен өсімдіктердің зардап шегуі – азық-түліктің азаюына әкеп соқтырады.Сондықтан да,қазіргі таңда зиянкестермен күрес қарқынды жүруде.
2.ПЕРЕВОД:Наступила осень. Солнце греет ещё почти по-летнему, стремясь отдать последнее нерастраченное тепло. На голубом и чистом небе ещё почти нет туч. Только ветер стал более холодным и резким, напоминая о том, что на дворе уже сентябрь месяц. Среди яркой зелени уже заметны первые предвестники осени: жёлтые и красные листья. Скоро они опадут с деревьев и покроют собой все дороги и дорожки.