Баламалы энергия көздері Баламалы энергия көздерін іздеудің бүгінгі күні маңызы артып отыр. Бұл үдерістен
Қазақстан да артта қалған жоқ. Елбасы «Қазақстан-2050» Стратегиясы – қалыптасқан
мемлекеттің жаңа саяси бағыты» атты Жолдауында: «Біз энергияның баламалы түрлерін
өндіруді дамытуға, Күн мен желдің энергиясын пайдаланатын технологияларды белсенді
енгізуге тиіспіз»,- деген еді.
Қазіргі уақытта жел мен Күн сынды баламалы энергия көздерін пайдалану жоғары
дəрежеде деп айту қиындау. Өйткені мамандардың есебі бойынша, елімізде жалпы
жаңғыртылатын энергия көздерінің үлесі 1% екен. Бүгінде Қазақстанның жер қойнауы
табиғи қазбаларға бай болғандықтан энергия тапшылығы айтарлықтай байқалмайды,
дегенмен баламалы энергия көздері ол болашақтың қажеттілігі екені сөзсіз.
Қазақстанның климаттық жағдайы – күн қуатын пайдалануға қолайлы. Ғалымдардың
айтуынша, елімізде күн энергиясын өндіру мүмкіндігі жылына 2,5 миллиард киловатт-сағат.
Бұл отандық ғалымдарды жаңа жобаларды жасауға жетелеп отыр. Мəселен, күн сəулесін
жинайтын арнайы тақталар. Толық автоматтандырылған аталмыш тақтайшалар ғимараттан
шықпай-ақ, күн сəулесінің түсу бұрышын анықтап, оны компьютер арқылы басқаруға
мүмкіндік береді. Бұл арзан əрі қолайлы.
Бүгінде баламалы электр энергиясын өндіру озық əлемдік технологияларды енгізуге
жəне энергетикалық тиімді бағдарламаларды іске асыруға мүмкіндік беретіні сөзсіз,
сондықтан баламалы энергия көздеріне қазірден бастап баса назар аударылуы тиіс.
1. Мəтіннен құрмалас сөйлемдерді табыңыз.Түрлерін анықтаңыз.
2. Оқырманның қарым-қатынасын анықтау үшін талқылау сұрақтарын құрастырыңыз.
Берілген тірек сөздерді қолданыңыз.
Тірек сөздер Сұрақтар
... қалай ойлайсыз?
Неліктен ... мəселе орын алды?
... келісесіз бе? Сіз бұған қалай қарайсыз?
3. Сүлеймен патша барлық жануарлардың тілін біліпті деген аңыз ежелден келеді.
Бір күні патша барлық тіршілік иелерін жинап алып олардан адамдардың қандай
зиян келтіріп жатқаны туралы сұрапты. Сонда барлық жан-жануарлар, өсімдіктер
мен жəндіктер а тек мақтаған екен. Бұл Сүлеймен өмір сүрген дəуірде
болған. Қазіргі кезде жан- жануарлар мен өсімдіктер əлемі адамның табиғатқа тигізіп
жатқан əсері туралы Сүлеймен патшаға не айтар еді деп ойлайсыз? Жауабыңызды
төменде берілген тапсырмалардың бірін таңдау арқылы жазыңыз. Жануарлар əлемнің атынан хат жазыңыз. Өсімдіктер əлемінің атынан өтініш жазыңыз.
* Картоп Ұлы Петр астында Ресейде пайда болды, және азаматтардың бұрын алып тастау үшін тозаққа барды.
Саңырауқұлақтар сияқты өсіп келе жатқан * Жақсы бағбан картоп. біз оған қарауға ғана жаман нәрсе.
* Қияр мен қызанақтың жиналды және жасыл болады. Олар тамаша подоконник бойынша пісіп жатыр.
* Құлпынай усы, және ол алыс адамдарды көбейтеді.
* Ыстық ауа, көптеген өсімдіктер күту мүмкін емес.
* Шие, кей жерлерде басталды, онда бір жерде сіз оны ұстап емес, кішкентай қызыл алма пайда ...
Киіз үйдің сыртқы бейнесі.
Киіз үй кереге, уық, шаңырақ, сықырлауық, табалдырық, маңдайша, таяныш секілді негізгі бөліктерден тұрады. Ал керегенің өзінің көптеген атаулары бар: керегенің қанаты (төрт, бес, алты, сегіз, тоғыз, он, он екі қанат), керегенің басы, қасы, көзі, сағанағы, аяғы, иегі, көгі. сол сияқты шағырақтың, уықтың, әр бөліктерінің көптеген атаулары болады. Бұларды киіз үйдің сүйегі дейді. Шаңырақ – киіз үйдің ең жоғарғы бөлігі. Оның пішіні күмбез тәріздес, ол уықтардың ұштарын біріктіріп ұстап тұрады. шаңырақ бірнеше бөлшектерден тұрады:
Шаңырақ
1 – тоғын, ол шаңырақтың негізі. Қатты ағаштан жасалып, өрнектеледі. 2 – күлдіреуіш. Сәмбі талынан иіліп жасалады. Әр иінде 3 күлдіреуіштен 8-ге дейін болады. 3 – беріктік. Ол күлдіреуіштер ыдырап кетпеу үшін орнатылады, өрнектеледі. 4 – шаңырақтың көзі. Оған уықтың қаламы кіріп тұрады. Тоғын мен беріктікті шаңырақтың ішкі жағынан өрнектейді.
Киіз үй керегесі
Керегені құрайтын әрбір ағашты «желі» дейді. Желінің ең ұзынын керегенің «ерісі» (3) деп, одан қысқалауын «балашық» (2), ең кішісін «сағанақ» (1) деп атайды.
Кереге.
Сонда бір қанат кереге 14 ерістен, қтан, 9 сағанақтан құралады. Желілердің қиылысқанынан пайда болған торды «көз» деп атайды. Ал оны көлеміне қарай «желкөз», «торкөз» деп екі түрге бөледі.
Уық
Уық кереге мен шаңырақты жалғастырып тұрады. Киіз үйдің кеңдігі керегесіне, ал биіктігі уықтың ұзындығы мен қысқалығына байланысты болады.
Уық саны үйге жайылатын кереге басының санына тең. Оған қосымша сықырлауық есіктің үстіне байланатын қысқалау келген 4-5 маңдай уық болады. Онын ұзындығы есіктің биіктігіне байланысты.
Иілген уықтың бойында бірнеше атаулы бөліктер бар. Уықтың керегеге байланатын ұшын «доғалай» (1) дейді. Доғалайды тесіп, қайыстан уықбау (5) тағады. Уықтың иілген жерін иығы (2) дейді. Шаңырақ пен иықтың арасын уықтың қары (3) деп атайды. Ал шаңырақтың көзіне қадайтын ұшын қаламы (4) деп атайды, оны төрт қырлы етіп ұштауды қаламдау дейді, ал уықбау жіптен есіледі. Уықтың иінінің ішкі бетін шеберлер бедерлеп өрнек салады немесе арнайы өрнектелген сүйек жапсырады.
Киіз үй есігі
Киіз үйдің ағаш есігін сықырлауық дейді. Ол киіз үйдің ішіне қарай ашылады. Есік бірнеше бөліктен тұрады. Олар: маңдайша, екі босаға, табалдырық пен екі жақтау.