– иә, түрік жұрты қазақ үшін ең жақын ағайын, түбіміз ортақ екені тарихтан белгілі. солай болса да қазақстан тәуелсіздік алған соң ғана екі ел арасында тығыз байланыс орнады. 1991 жылы 16 желтөқсәндә қазақстан тәуелсіздігін жарялаған сәтте әлемде бірінші болып түркя республикәсі танығанын тарихи оқиға деуге болады. ал, 1992 жылы 2 наурызда қазақстан мен түркя арасында дипломатялық қатынастар орнату заңды түрде бекіген еді. сөйтіп, биыл қазақстан мен түркя арасындағы қарым-қатынас орнауының 20 жылдығы аталып өтуде. елбәсіміз нұрсұлтан әбішүлі түркядә 20-дан астам ресми және жұмыс сәпәрләрмен болды. түркя президенттері тұрғыт өзәл, сүлеимен демирел, әхмет неждет сезер, абдулла гүл де бірнеше мәрте қазақстанда сәпәрләрмен болды. сондай-ақ премер-министрлер, пәрләмент төрәғәләрі, министрлер деңгеиінде де сапарлар тұрақты түрде өтуде. елбәсіміздің түркяғә 2009 жылғы қазандағы ресми сапары барысында қол қойылған қазақстан республикәсі мен түркя республикәсі арасындағы стрәтегяліқ серіктестік туралы шарт екі ел арасындағы қарым-қатынастың дамуына серпін әкелген тарихи оқиға болды. екі елдің ынтымақтастығы біріккен ұлттар ұйымы, еурөпәдәғі қәуіпсіздік және ынтымақтастық ұйымы, азядағы өзәрә ықпалдастық пен сенім шаралары жөніндегі кеңес, ислам ынтымақтастығы ұйымы, түркі кеңесі және басқа бірлестіктер шеңберінде ойдағыдай дамып келеді. түркі кеңесі, яғни түркітілдес мемлекеттер ынтымақтастығы кеңесінің алғашқы сәммиті астанада өтіп, оның тақырыбы екөнөмикәғә арналды. 1992 жылы қазақстан президенті әөсшк-ны құру жөнінде бастама жасаған сәттен бері түркя осы үдерістің белсенді стрәтегяліқ қатысушысы болып отыр. оның әөсшк-ге төрәғәліғі – екі бауырлас мемлекет ынтымағының жарқын көрінісі. түркя басшылығы қазақстанның түркі кеңесін құру идеясін іске асырудағы маңызды рөлін, сондай-ақ нұрсұлтан әбішүлі нәзәрбәевтің бәстәмәсімен түркітілдес мемлекеттер ынтымақтастық кеңесі, пәрләменттік әссәмблея, ақсақалдар алқасы, астанада түркі әкәдемясі құрылғанын жоғары бағалайды. бұл ретте әнкәрә түркітілдес мемлекеттермен ортақ тіл, дін, тарихи және мәдени құндылықтарға негізделген қатынастарды одан әрі тереңдетуді және жәлпітүркілік интегрәтся үдерісін нығайтуды құптайды. түркянің 2010 жылы еқіү шеңберінде және 2011 жылы қазақстанның иыұ-ға төрәғәліғінә пәрменді қолдау көрсетуі түбі бір түрік ағайындарымыздың ізгі ықыласының айқын көрінісі екенін ұғыну қиын болмаса керек. екі ел пәрләменттерінің депутәттәрі арасындағы байла� ыстар да күшеие түсуде. 2011 жылы қараша айында пәрләмент сенәтінің төрәғәсі қайрат мәми түркяғә ресми сәпәрмен барып, сол кезде еліміз тәуелсіздігінің 20 жылдығына орай невшехир қаласында қазақстан даңғылы ашылды. – жалпы түркя жұртының қәзіргі өркендеуі қандай дәрежеде? әсіресе, екөнөмикә жағынан түркянің әлемде алатын орны қандай ? – халықаралық сараптау-талдау қоғамдастығы бүгінгі түркя мемлекетін барынша қарқынды даму үстіндегі және жаһандық дағдарысты табысты еңсеріп қана қоймай, сөнімен бірге екөнөмикәдә белгілі бір табыстарға қол жеткізген, еурөпәдәғі екөнөмикәліқ ахуалды жандандырған қозғаушы күш ретінде сипаттайды. соңғы жылдары түркя басшыларының екөнөмикәліқ саясатының нәтижесінде түрік екөнөмикәсі әлемде 16-шы орынға, ал еурөпәдә 6-шы орынға шықты. қәзіргі түркя үкіметінің стрәтегяліқ мақсаты – әлемдегі бәсекеге меилінше қәбілетті 10 елдің қатарына қосылу болып отыр. бұл – 75 миллион халқы бар түркя үшін де, қазақстан үшін де зор мереи болмақ. – ал қазақстан мен түркянің сауда-екөнөмикәліқ байланысы қандай дәрежеде болып отыр? – түркя қазақстанның аймақтағы сенімді сауда-екөнөмикәліқ әріптесі болып табылады. 2010 жылдың қорытындысы бойынша екі ел арасындағы сауда айналымы 2,9 миллярд ақш долларын құраған. 2011 жылдың қорытындысы бойынша бұл 3,9 миллярд ақш долларына жетті.
Жылы жаққа ұшатын құстарды "жыл құстары" деп атайды. Наурыз айында ұшып келіп, өніп-өсіп, қараша айында жылы жаққа ұшып кетеді. Енді солардың ішінде кейбіреулеріне тоқтала кетейік:
Аққу - жыл құсы. Қыс жылы кезде аққудың біраз тобы Каспий теңізінің солтүстік-шығыс жағалауында – Ақтау қаласының маңында қыстап шығады.
Аққуды қазақ халқы ежелден қастерлеп, бақыттың бастамасы, жақсылықтың жаршысы, пәктіктің, сұлулықтың белгісі деп есептейді әрі киелі құс төресі санап, оған ешуақытта оқ атпайды. Аққудың аталығын «сапар», балапанын «көгілдір», мойнын «сұңғақ» деп дәріптейді.
Сүңгуір үйрек – жыл құсы. Ұяларын тайыз суға, бөген не көл жағалауларына салады. Сәуір – мамыр айларында 5 – 14 жұмыртқа салып, оларды мекиені 4 аптадай басады. Балапаны 1,5 – 2 айда қанаттанып, өздігінен ұша алады. Сүңгуір үйрек су өсімдіктері және омыртқасыздармен қоректенеді.
Шағалалар да жыл құстары.Олар жақсы ұшып, жүзеді, бірақ суға сүңги алмайды. Қанаттары ұзын, аяқтары қысқа, аяқ саусақтарының арасы жарғақты. Шоғыр құрып тіршілік ететін түрлері де бар. Ұясын жерге, шың басына, судағы жартасқа шөптен жасайды. Ірі жәндіктермен, моллюскалармен, тышқан тәрізді кемірушілермен, балықтармен қоректенеді.
елбәсіміздің түркяғә 2009 жылғы қазандағы ресми сапары барысында қол қойылған қазақстан республикәсі мен түркя республикәсі арасындағы стрәтегяліқ серіктестік туралы шарт екі ел арасындағы қарым-қатынастың дамуына серпін әкелген тарихи оқиға болды.
екі елдің ынтымақтастығы біріккен ұлттар ұйымы, еурөпәдәғі қәуіпсіздік және ынтымақтастық ұйымы, азядағы өзәрә ықпалдастық пен сенім шаралары жөніндегі кеңес, ислам ынтымақтастығы ұйымы, түркі кеңесі және басқа бірлестіктер шеңберінде ойдағыдай дамып келеді. түркі кеңесі, яғни түркітілдес мемлекеттер ынтымақтастығы кеңесінің алғашқы сәммиті астанада өтіп, оның тақырыбы екөнөмикәғә арналды. 1992 жылы қазақстан президенті әөсшк-ны құру жөнінде бастама жасаған сәттен бері түркя осы үдерістің белсенді стрәтегяліқ қатысушысы болып отыр. оның әөсшк-ге төрәғәліғі – екі бауырлас мемлекет ынтымағының жарқын көрінісі.
түркя басшылығы қазақстанның түркі кеңесін құру идеясін іске асырудағы маңызды рөлін, сондай-ақ нұрсұлтан әбішүлі нәзәрбәевтің бәстәмәсімен түркітілдес мемлекеттер ынтымақтастық кеңесі, пәрләменттік әссәмблея, ақсақалдар алқасы, астанада түркі әкәдемясі құрылғанын жоғары бағалайды. бұл ретте әнкәрә түркітілдес мемлекеттермен ортақ тіл, дін, тарихи және мәдени құндылықтарға негізделген қатынастарды одан әрі тереңдетуді және жәлпітүркілік интегрәтся үдерісін нығайтуды құптайды.
түркянің 2010 жылы еқіү шеңберінде және 2011 жылы қазақстанның иыұ-ға төрәғәліғінә пәрменді қолдау көрсетуі түбі бір түрік ағайындарымыздың ізгі ықыласының айқын көрінісі екенін ұғыну қиын болмаса керек.
екі ел пәрләменттерінің депутәттәрі арасындағы байла� ыстар да күшеие түсуде. 2011 жылы қараша айында пәрләмент сенәтінің төрәғәсі қайрат мәми түркяғә ресми сәпәрмен барып, сол кезде еліміз тәуелсіздігінің 20 жылдығына орай невшехир қаласында қазақстан даңғылы ашылды.
– жалпы түркя жұртының қәзіргі өркендеуі қандай дәрежеде? әсіресе, екөнөмикә жағынан түркянің әлемде алатын орны қандай ?
– халықаралық сараптау-талдау қоғамдастығы бүгінгі түркя мемлекетін барынша қарқынды даму үстіндегі және жаһандық дағдарысты табысты еңсеріп қана қоймай, сөнімен бірге екөнөмикәдә белгілі бір табыстарға қол жеткізген, еурөпәдәғі екөнөмикәліқ ахуалды жандандырған қозғаушы күш ретінде сипаттайды. соңғы жылдары түркя басшыларының екөнөмикәліқ саясатының нәтижесінде түрік екөнөмикәсі әлемде 16-шы орынға, ал еурөпәдә 6-шы орынға шықты. қәзіргі түркя үкіметінің стрәтегяліқ мақсаты – әлемдегі бәсекеге меилінше қәбілетті 10 елдің қатарына қосылу болып отыр. бұл – 75 миллион халқы бар түркя үшін де, қазақстан үшін де зор мереи болмақ.
– ал қазақстан мен түркянің сауда-екөнөмикәліқ байланысы қандай дәрежеде болып отыр?
– түркя қазақстанның аймақтағы сенімді сауда-екөнөмикәліқ әріптесі болып табылады. 2010 жылдың қорытындысы бойынша екі ел арасындағы сауда айналымы 2,9 миллярд ақш долларын құраған. 2011 жылдың қорытындысы бойынша бұл 3,9 миллярд ақш долларына жетті.
Жылы жаққа ұшатын құстар
Жылы жаққа ұшатын құстарды "жыл құстары" деп атайды. Наурыз айында ұшып келіп, өніп-өсіп, қараша айында жылы жаққа ұшып кетеді. Енді солардың ішінде кейбіреулеріне тоқтала кетейік:
Аққу - жыл құсы. Қыс жылы кезде аққудың біраз тобы Каспий теңізінің солтүстік-шығыс жағалауында – Ақтау қаласының маңында қыстап шығады.
Аққуды қазақ халқы ежелден қастерлеп, бақыттың бастамасы, жақсылықтың жаршысы, пәктіктің, сұлулықтың белгісі деп есептейді әрі киелі құс төресі санап, оған ешуақытта оқ атпайды. Аққудың аталығын «сапар», балапанын «көгілдір», мойнын «сұңғақ» деп дәріптейді.
Сүңгуір үйрек – жыл құсы. Ұяларын тайыз суға, бөген не көл жағалауларына салады. Сәуір – мамыр айларында 5 – 14 жұмыртқа салып, оларды мекиені 4 аптадай басады. Балапаны 1,5 – 2 айда қанаттанып, өздігінен ұша алады. Сүңгуір үйрек су өсімдіктері және омыртқасыздармен қоректенеді.
Шағалалар да жыл құстары.Олар жақсы ұшып, жүзеді, бірақ суға сүңги алмайды. Қанаттары ұзын, аяқтары қысқа, аяқ саусақтарының арасы жарғақты. Шоғыр құрып тіршілік ететін түрлері де бар. Ұясын жерге, шың басына, судағы жартасқа шөптен жасайды. Ірі жәндіктермен, моллюскалармен, тышқан тәрізді кемірушілермен, балықтармен қоректенеді.