Жаздың жарқыраған күні. Дала ерекше әдемі. Онда ақ, сары, қызыл, көк гүлдер құлпырып өсіп тұр. Алыстан дала гүлдері көз тартады. Жайқалған гүлдердің үстінде аралар ұшып жүр.
Бір кезде ара мен көбелек өте жақын кездесіп қалды. Сол кезде ақшыл көбелек араға тіл қатты:
— Сен, ара, ана гүлден мына гүлге ұшып-қонып не іздеп жүрсің?
— Ә, мен жұмысшы арамын ғой. Мен жаз шыға сала алғашқы гүлдердің шырынын сорып, гүл тозаңын жинап омартаға тасимын. Біз тасыған гүл шырыны мен тозаңы — аралардың өскелең ұрпағы және ұрпақ өрбітетін аналықтар үшін нағыз керек тамақ. Біз, жұмысшы аралар, аналықтарды, аталықтарды асырап отырмыз. «Қыстың қамын жаз ойла» деген даналық сөздер дәл біз үшін айтылғандай. Біз жаз бойы еңбек етеміз. Гүл шырынын, тозаңын іздеп бармайтын даламыз жоқ. Жұмысшы аралардың әкелген шырындары мен гүл тозаңдарынан тәтті бал пайда болады. Біз күн суыта ұямыздың тесіктерін жел, суық кірмес үшін тығындап, бекітеміз де, қаһарлы қыстың суығында бал жеп қыстан шығамыз, - деді жұмысшы ара.
— Ал мен болсам көбелекпін. Мен орамжапырақ және сол тұқымдас өсімдіктердің жапырақтарына жұмыртқа саламын. Менің жұмыртқаларымнан шыққан құрттарым орамжапырақтың жапырақтарын жеп адамға залалын тигізеді. Ал сен ара, керісінше адамға пайдаңды тигізеді екенсің. Сенің балың — адамға дәрі, - деді көбелек.
— Рақмет, көбелек, уақыт тығыз, мен басқа гүлдерден шырын соруға кеттім. Уақыт — алтыннан да қымбат. Сау бол! - деді ара.
— Сау бол, ара, нағыз еңбексүйгіш екенсің!
2. тапсырма. Мәтіннен түбір сөзге, туынды сөзге бір-екі мысалдан жазыңыз.
Қызыл кітап-сирек кездесетін және Құрып кету қаупі төнген немесе жойылып кеткен жануарлардың, өсімдіктер мен саңырауқұлақтардың аннотацияланған тізімі[1].
Қызыл кітап өсімдіктер мен жануарлардың сирек кездесетін және Құрып кету қаупі төнген түрлерінің қазіргі жай-күйі туралы материалдар жинақталған негізгі құжат болып табылады, олардың негізінде оларды қорғауға, молықтыруға және ұтымды пайдалануға бағытталған ғылыми және практикалық шаралар әзірленеді.
Қызыл кітапқа тұрақты немесе уақытша өсетін немесе белгілі бір аумақта табиғи жағдайда өмір сүретін өсімдіктер мен жануарлардың түрлері кіреді (негізінен бір елдің аумағы) және жойылып кету қаупі бар. Қызыл кітапқа енгізілген жануарлар мен өсімдіктердің түрлері Қызыл кітаптың нақты басылымын қамтитын бүкіл жеке аумақта ерекше қорғауға жатады.
Жаздың жарқыраған күні. Дала ерекше әдемі. Онда ақ, сары, қызыл, көк гүлдер құлпырып өсіп тұр. Алыстан дала гүлдері көз тартады. Жайқалған гүлдердің үстінде аралар ұшып жүр.
Бір кезде ара мен көбелек өте жақын кездесіп қалды. Сол кезде ақшыл көбелек араға тіл қатты:
— Сен, ара, ана гүлден мына гүлге ұшып-қонып не іздеп жүрсің?
— Ә, мен жұмысшы арамын ғой. Мен жаз шыға сала алғашқы гүлдердің шырынын сорып, гүл тозаңын жинап омартаға тасимын. Біз тасыған гүл шырыны мен тозаңы — аралардың өскелең ұрпағы және ұрпақ өрбітетін аналықтар үшін нағыз керек тамақ. Біз, жұмысшы аралар, аналықтарды, аталықтарды асырап отырмыз. «Қыстың қамын жаз ойла» деген даналық сөздер дәл біз үшін айтылғандай. Біз жаз бойы еңбек етеміз. Гүл шырынын, тозаңын іздеп бармайтын даламыз жоқ. Жұмысшы аралардың әкелген шырындары мен гүл тозаңдарынан тәтті бал пайда болады. Біз күн суыта ұямыздың тесіктерін жел, суық кірмес үшін тығындап, бекітеміз де, қаһарлы қыстың суығында бал жеп қыстан шығамыз, - деді жұмысшы ара.
— Ал мен болсам көбелекпін. Мен орамжапырақ және сол тұқымдас өсімдіктердің жапырақтарына жұмыртқа саламын. Менің жұмыртқаларымнан шыққан құрттарым орамжапырақтың жапырақтарын жеп адамға залалын тигізеді. Ал сен ара, керісінше адамға пайдаңды тигізеді екенсің. Сенің балың — адамға дәрі, - деді көбелек.
— Рақмет, көбелек, уақыт тығыз, мен басқа гүлдерден шырын соруға кеттім. Уақыт — алтыннан да қымбат. Сау бол! - деді ара.
— Сау бол, ара, нағыз еңбексүйгіш екенсің!
2. тапсырма. Мәтіннен түбір сөзге, туынды сөзге бір-екі мысалдан жазыңыз.
Түбір сөз:
Туынды сөз:
тез керек
Қызыл кітап-сирек кездесетін және Құрып кету қаупі төнген немесе жойылып кеткен жануарлардың, өсімдіктер мен саңырауқұлақтардың аннотацияланған тізімі[1].
Қызыл кітап өсімдіктер мен жануарлардың сирек кездесетін және Құрып кету қаупі төнген түрлерінің қазіргі жай-күйі туралы материалдар жинақталған негізгі құжат болып табылады, олардың негізінде оларды қорғауға, молықтыруға және ұтымды пайдалануға бағытталған ғылыми және практикалық шаралар әзірленеді.
Қызыл кітапқа тұрақты немесе уақытша өсетін немесе белгілі бір аумақта табиғи жағдайда өмір сүретін өсімдіктер мен жануарлардың түрлері кіреді (негізінен бір елдің аумағы) және жойылып кету қаупі бар. Қызыл кітапқа енгізілген жануарлар мен өсімдіктердің түрлері Қызыл кітаптың нақты басылымын қамтитын бүкіл жеке аумақта ерекше қорғауға жатады.
Объяснение:
правильно ?