«Жерұйық» көркемфильмі 1937 жылы Қиыр Шығыстан кәрістер жер аударылған Алматы облысы, Үштөбе аулында өскен сценарист Сон Лаврентийдің балалық шағы туралы фильм. «Жерұйықтың» көрермен назарына жол тартқанына да бір жылдың көлемі болып қалды. Фильмнің басты идеясы — Қазақстандағы көпұлттылықтың пайда болуын көрсету. Режиссері - Сламбек Тәуекел, ал сценарийдің авторы - Лаврентий Сон сол заманның тірі куәгерлері. Басты рөлдерді Болат Әбділманов, Назгүл Қарабалина, Сергей Попов, Бағлан Әбдіраимов, Тамара Қосубаева, Алтынай Нөгербек, Меңтай Өтепбергенов, Алексей Шемес сынды дарынды әртістер сомдайды. Алғашында «Атажұрт» деп аталып, кейіннен «Жерұйық» болып өзерген бұл фильмнің сюжеті қасіретті жылдардың ауыр жағдайында ізгілік пен адамгершілікті алға қойған Қазақстан халқының достығын бейнелейді. Сценарийі үш айда жазылып біткен фильм 2009 жылғы қарашадан 2010 жылдың қараша айына дейін Қаратал өзенінің бойында түсірілген. «Адамзаттың бәрін сүй, бауырым деп». Ұлы Абайдың осы сөзін беташар қылған картинаның көтерген жүгі барынша ауыр. Қазақ халқының қанына сіңген қонақжайлықты дәріптеген бұл көркем фильм бір жылдың ішінде-ақ, айтарлықтай деңгейде өз көреременін жинап үлгерді. Біз тарих кітаптарынан ақтарып отырып оқитын Сталин заманындағы өзге ұлттарды қазақ жеріне қоныстандыру саясатының құрбандарын және олардың кешкен ауыр да, азапқа толы тұрмыстарын осы фильмнен көре аламыз. Болат Әбділманов сомдаған Орынбайдың бойына достыққа адалдық, қонақжайлылық, турашылдық, әділеттік жолында басын бәйгеге тігуге дайын батырлық сияқты жағымды қасиеттер топтасқан. Ұжымдастыру, ашаршылық, саяси қуғын-сүргін, соғыс сияқты небір зобалаңға тап келсе де, адалдығынан айнымаған, тектілігін жоғалтпаған, ізіне шам алып түскен сатқындардың сөзіне арбалмай, бір-бірін отқа итермеген мәрт адамдардың ерлігі еріксіз таң қалдырады. Кәріс, неміс, түрік, шешен, күрд және басқа да ұлттар амалсыз туған жерінен алыстап қазақ еліне келген кезде қатты жатсынады. Бірақ бауырмал қазақ халқы оларды төріне шығарып, бір үзім нанын да бөліп береді. Фильмде жұрттың берекесі мен бірлігін ойлап, елдің қамын жейтін нар тұлғалы азамат Орынбай - өмірде болған кейіпкер. Ол өз туған жерінен амалсыз көшіріліп әкелінген әртүрлі ұлттарды жатырқамай, бауырына басады. Міне, қазақтың қазақшылығы да осында ғой... Нағыз бұқпасыз шындықты дәл көрсеткен көркем туынды сапасы жағынанан да ешқандай фильмдерден кем емес. Фильм соңы мәрт азамат – Орынбайдың Сібірге жер аударылуымен аяқталады.
Педагог-просветитель казахского народа Ыбрай Алтынсарин.
Ыбрай Алтынсарин (1841-1889)- выдающийся педагог-просветитель. Он родился в Аракарагайской волости Николаевского уезда Тургайской области (ныне Кустанайская область). С 1844 года, после смерти отца, Ибрай воспитывался у своего деда Балгожи Жанбуршина,бия, войскового старшины Оренбургской пограничной комиссии.
В 1857 году Ыбрай окончил с золотой медалью школу при Оренбургской пограничной комиссии. Во время учебы он сблизился с известным востоковедом В. Григорьевым. После окончания школы Ы. Алтынсарин работал писарем у своего деда Балгожи, а затем младшим переводчиком в Оренбургском областном правлении.В 1860 году ему было поручено открыть школу-интернат для казахских детей в Оренбургском укреплении под Тургаем (ее торжественное открытие состоялось 8 января 1864 года). В 1864 году Ибрая назначили учителем русского языка открытой им школы-интерната. В 1879 году Ы. Алтынсарин был назначен инспектором школ (народных училищ) Тургайской области. Одним из направлений яркой деятельности И. Алтынсарина была организация ремесленных, сельскохозяйственных школ. При его активном содействии были открыты двухклассные русско-казахские школы в Илецком, Николаевском, Тургайском, Иргызском уездах. Ы. Алтынсарин является основоположником женского образования в крае: в октябре 1888 года он открыл школу-интернат для казахских девочек в городе Ыргызе (Иргизе). После его смерти женские школы были открыты в Кустанае, Тургае, Карабутаке, Актюбинске. Также он занимался организацией учебных заведений для подготовки учителей начальных школ. Основанная в Троицке, а затем переведенная в Оренбург учительская школа была передовым учебным заведением своего времени. Перед смертью Ы. Алтынсарин завещал принадлежавшие ему земельные участки в пользу открываемой в Кустанае сельскохозяйственной школы.Ы. Алтынсарин написал два учебных пособия для русско-казахских школ: «Киргизская хрестоматия» и «Основное руководство по обучению киргизов русскому языку». Ибрай был также ученым этнографом, собирателем устного творчества казахского народа. В своем рассказе «Кыпчак Сейткул» И. Алтынсарин поддерживал идею развития казахского земледельческого хозяйства.
На казахском:
Қазақ халқының ағартушы-педагогы Ыбырай Алтынсарин.
Ыбырай Алтынсарин (1841-1889)- көрнекті педагог-ағартушы. Торғай облысы (Қазіргі Қостанай облысы) Николаев уезінің Аракарагай болысында дүниеге келген. 1844 жылдан бастап әкесі қайтыс болғаннан кейін Ыбырай атасы Балғожа Жаңбыршиннің,бидің, Орынбор шекара комиссиясының әскери старшинасының тәрбиесінде болды.
1857 жылы Ыбырай Орынбор шекара комиссиясы жанындағы мектепті алтын медальмен бітірді. Оқу кезінде ол атақты шығыстанушы В. Григорьевпен жақындасты. Мектепті бітіргеннен кейін Ы. Алтынсарин атасы Балғожаның жанында писар болып, кейін Орынбор облыстық басқармасында кіші аудармашы болып жұмыс істеді.1860 жылы оған Торғай түбіндегі Орынбор бекінісінде қазақ балаларына арналған мектеп-интернат ашу тапсырылды (оның салтанатты ашылуы 1864 жылдың 8 қаңтарында өтті). 1864 жылы Ыбырай өзі ашқан мектеп-интернатта орыс тілі мұғалімі болып тағайындалды. 1879 жылы Ы. Алтынсарин Торғай облысы мектептерінің (халық училищелерінің) инспекторы болып тағайындалды. Ы.Алтынсариннің жарқын қызмет бағыттарының бірі қолөнер, ауыл шаруашылығы мектептерін ұйымдастыру болды. Оның белсенді қолдауымен Илецк, Николаев, Торғай, Ырғыз уездерінде екі сыныптық орыс-қазақ мектептері ашылды. Ы. Алтынсарин өлкеде әйелдер білімінің негізін қалаушы болып табылады: 1888 жылдың қазан айында Ырғыз қаласында (Ырғыз) қазақ қыздарына арналған мектеп-интернат ашты. Ол қайтыс болғаннан кейін Қостанай, Торғай, Қарабұтақ, Ақтөбе қалаларында әйелдер мектебі ашылды. Сонымен қатар ол бастауыш мектеп мұғалімдерін даярлау үшін оқу орындарын ұйымдастырумен айналысты. Троицкіде құрылған, содан кейін Орынборға ауыстырылған мұғалімдер мектебі өз заманының озық оқу орны болды. Өлер алдында Ы. Алтынсарин өзіне тиесілі жер учаскелерін Қостанайда ашылатын ауыл шаруашылығы мектебінің пайдасына өсиет етті.Ы. Алтынсарин орыс-қазақ мектептеріне арналған екі оқу құралын жазды:" Киргизская хрестоматия "және"Основное руководство по обучению киргизов русскому языку". Ыбырай сонымен қатар қазақ халқының ауызша шығармашылығының ғылыми этнографы, жинаушысы болды. "Қыпшақ Сейітқұл" атты әңгімесінде Ы.Алтынсарин Қазақ егіншілік шаруашылығын дамыту идеясын қолдады.
«Жерұйық» көркемфильмі 1937 жылы Қиыр Шығыстан кәрістер жер аударылған Алматы облысы, Үштөбе аулында өскен сценарист Сон Лаврентийдің балалық шағы туралы фильм. «Жерұйықтың» көрермен назарына жол тартқанына да бір жылдың көлемі болып қалды. Фильмнің басты идеясы — Қазақстандағы көпұлттылықтың пайда болуын көрсету. Режиссері - Сламбек Тәуекел, ал сценарийдің авторы - Лаврентий Сон сол заманның тірі куәгерлері. Басты рөлдерді Болат Әбділманов, Назгүл Қарабалина, Сергей Попов, Бағлан Әбдіраимов, Тамара Қосубаева, Алтынай Нөгербек, Меңтай Өтепбергенов, Алексей Шемес сынды дарынды әртістер сомдайды. Алғашында «Атажұрт» деп аталып, кейіннен «Жерұйық» болып өзерген бұл фильмнің сюжеті қасіретті жылдардың ауыр жағдайында ізгілік пен адамгершілікті алға қойған Қазақстан халқының достығын бейнелейді. Сценарийі үш айда жазылып біткен фильм 2009 жылғы қарашадан 2010 жылдың қараша айына дейін Қаратал өзенінің бойында түсірілген. «Адамзаттың бәрін сүй, бауырым деп». Ұлы Абайдың осы сөзін беташар қылған картинаның көтерген жүгі барынша ауыр. Қазақ халқының қанына сіңген қонақжайлықты дәріптеген бұл көркем фильм бір жылдың ішінде-ақ, айтарлықтай деңгейде өз көреременін жинап үлгерді. Біз тарих кітаптарынан ақтарып отырып оқитын Сталин заманындағы өзге ұлттарды қазақ жеріне қоныстандыру саясатының құрбандарын және олардың кешкен ауыр да, азапқа толы тұрмыстарын осы фильмнен көре аламыз. Болат Әбділманов сомдаған Орынбайдың бойына достыққа адалдық, қонақжайлылық, турашылдық, әділеттік жолында басын бәйгеге тігуге дайын батырлық сияқты жағымды қасиеттер топтасқан. Ұжымдастыру, ашаршылық, саяси қуғын-сүргін, соғыс сияқты небір зобалаңға тап келсе де, адалдығынан айнымаған, тектілігін жоғалтпаған, ізіне шам алып түскен сатқындардың сөзіне арбалмай, бір-бірін отқа итермеген мәрт адамдардың ерлігі еріксіз таң қалдырады. Кәріс, неміс, түрік, шешен, күрд және басқа да ұлттар амалсыз туған жерінен алыстап қазақ еліне келген кезде қатты жатсынады. Бірақ бауырмал қазақ халқы оларды төріне шығарып, бір үзім нанын да бөліп береді. Фильмде жұрттың берекесі мен бірлігін ойлап, елдің қамын жейтін нар тұлғалы азамат Орынбай - өмірде болған кейіпкер. Ол өз туған жерінен амалсыз көшіріліп әкелінген әртүрлі ұлттарды жатырқамай, бауырына басады. Міне, қазақтың қазақшылығы да осында ғой... Нағыз бұқпасыз шындықты дәл көрсеткен көркем туынды сапасы жағынанан да ешқандай фильмдерден кем емес. Фильм соңы мәрт азамат – Орынбайдың Сібірге жер аударылуымен аяқталады.
Объяснение:
Педагог-просветитель казахского народа Ыбрай Алтынсарин.
Ыбрай Алтынсарин (1841-1889)- выдающийся педагог-просветитель. Он родился в Аракарагайской волости Николаевского уезда Тургайской области (ныне Кустанайская область). С 1844 года, после смерти отца, Ибрай воспитывался у своего деда Балгожи Жанбуршина,бия, войскового старшины Оренбургской пограничной комиссии.
В 1857 году Ыбрай окончил с золотой медалью школу при Оренбургской пограничной комиссии. Во время учебы он сблизился с известным востоковедом В. Григорьевым. После окончания школы Ы. Алтынсарин работал писарем у своего деда Балгожи, а затем младшим переводчиком в Оренбургском областном правлении.В 1860 году ему было поручено открыть школу-интернат для казахских детей в Оренбургском укреплении под Тургаем (ее торжественное открытие состоялось 8 января 1864 года). В 1864 году Ибрая назначили учителем русского языка открытой им школы-интерната. В 1879 году Ы. Алтынсарин был назначен инспектором школ (народных училищ) Тургайской области. Одним из направлений яркой деятельности И. Алтынсарина была организация ремесленных, сельскохозяйственных школ. При его активном содействии были открыты двухклассные русско-казахские школы в Илецком, Николаевском, Тургайском, Иргызском уездах. Ы. Алтынсарин является основоположником женского образования в крае: в октябре 1888 года он открыл школу-интернат для казахских девочек в городе Ыргызе (Иргизе). После его смерти женские школы были открыты в Кустанае, Тургае, Карабутаке, Актюбинске. Также он занимался организацией учебных заведений для подготовки учителей начальных школ. Основанная в Троицке, а затем переведенная в Оренбург учительская школа была передовым учебным заведением своего времени. Перед смертью Ы. Алтынсарин завещал принадлежавшие ему земельные участки в пользу открываемой в Кустанае сельскохозяйственной школы.Ы. Алтынсарин написал два учебных пособия для русско-казахских школ: «Киргизская хрестоматия» и «Основное руководство по обучению киргизов русскому языку». Ибрай был также ученым этнографом, собирателем устного творчества казахского народа. В своем рассказе «Кыпчак Сейткул» И. Алтынсарин поддерживал идею развития казахского земледельческого хозяйства.
На казахском:
Қазақ халқының ағартушы-педагогы Ыбырай Алтынсарин.
Ыбырай Алтынсарин (1841-1889)- көрнекті педагог-ағартушы. Торғай облысы (Қазіргі Қостанай облысы) Николаев уезінің Аракарагай болысында дүниеге келген. 1844 жылдан бастап әкесі қайтыс болғаннан кейін Ыбырай атасы Балғожа Жаңбыршиннің,бидің, Орынбор шекара комиссиясының әскери старшинасының тәрбиесінде болды.
1857 жылы Ыбырай Орынбор шекара комиссиясы жанындағы мектепті алтын медальмен бітірді. Оқу кезінде ол атақты шығыстанушы В. Григорьевпен жақындасты. Мектепті бітіргеннен кейін Ы. Алтынсарин атасы Балғожаның жанында писар болып, кейін Орынбор облыстық басқармасында кіші аудармашы болып жұмыс істеді.1860 жылы оған Торғай түбіндегі Орынбор бекінісінде қазақ балаларына арналған мектеп-интернат ашу тапсырылды (оның салтанатты ашылуы 1864 жылдың 8 қаңтарында өтті). 1864 жылы Ыбырай өзі ашқан мектеп-интернатта орыс тілі мұғалімі болып тағайындалды. 1879 жылы Ы. Алтынсарин Торғай облысы мектептерінің (халық училищелерінің) инспекторы болып тағайындалды. Ы.Алтынсариннің жарқын қызмет бағыттарының бірі қолөнер, ауыл шаруашылығы мектептерін ұйымдастыру болды. Оның белсенді қолдауымен Илецк, Николаев, Торғай, Ырғыз уездерінде екі сыныптық орыс-қазақ мектептері ашылды. Ы. Алтынсарин өлкеде әйелдер білімінің негізін қалаушы болып табылады: 1888 жылдың қазан айында Ырғыз қаласында (Ырғыз) қазақ қыздарына арналған мектеп-интернат ашты. Ол қайтыс болғаннан кейін Қостанай, Торғай, Қарабұтақ, Ақтөбе қалаларында әйелдер мектебі ашылды. Сонымен қатар ол бастауыш мектеп мұғалімдерін даярлау үшін оқу орындарын ұйымдастырумен айналысты. Троицкіде құрылған, содан кейін Орынборға ауыстырылған мұғалімдер мектебі өз заманының озық оқу орны болды. Өлер алдында Ы. Алтынсарин өзіне тиесілі жер учаскелерін Қостанайда ашылатын ауыл шаруашылығы мектебінің пайдасына өсиет етті.Ы. Алтынсарин орыс-қазақ мектептеріне арналған екі оқу құралын жазды:" Киргизская хрестоматия "және"Основное руководство по обучению киргизов русскому языку". Ыбырай сонымен қатар қазақ халқының ауызша шығармашылығының ғылыми этнографы, жинаушысы болды. "Қыпшақ Сейітқұл" атты әңгімесінде Ы.Алтынсарин Қазақ егіншілік шаруашылығын дамыту идеясын қолдады.