Қазіргі дамыған кезеңде, жаһандық дамып жатқан заманда қай салада болмасын бәсекеге қабілетті болу- заман талабы. Елбасымыз Нұрсұтан Әбішұлы Назарбаев 1997 жылы 1 қазанда еліне жолдаған “Қазақсатн 2030” стратегиясы, және д, 2012 жылы 14 желтоқсанда халыққа жолдаған “Қазақстан 2050” бағдарламасының басты мақсаттарының бірегейі бәсекеге қабілетті, дамушы елдердің қатарынан оза шауып дамыған елу, сонымен қатар, дамыған отыз елдің қатарынан орын алу. Менің ойымша, бәсекеге қабілетті ел болу үшін сол елдің бәсекеге қабілетті халқы болуы тиіс!
Ал, бәсекеге қабілетті халық, яғни, бәсекеге қабілетті маман қайдан шығады, бәсекеге қабілеттілік қандай болуы керек?
Бәсекеге қабілетті тұлға қалыптасытру мектеп кезінен бастау алады. Нақтырақ айтқанда, бәсекекге қабілетті маман даярлау білікті ұстаздардың қолында. Балаларын сеніп, күнделікті таңертең мектеп табалдырығына әкелген әбір ата-ана баласының болашағынан зор сеніммен үлкен үміт күтеді. Тек қана ата-ана емес, тегін білім беріп, қажеттілікті қамтамасыз етіп отырған Қазақстан Республикасының үкіметі де елді өркендетіп,дамытатын арнайы мамандарды күтеді. Жай ғана бастауыш білім беріп қана қоймай, елдің ертеңін дамытамын, әрмен қарай білім аламын деген адамға орта және жоғарғы білім беру орындары ашылған, түрлі жағдайлар жасалған. Атап айтқанда, арнайы қабілеттілігі бар оқушыларға, интелектуалдақ дамыған студентерге арнайы гранттар бөлінген мейлі ол мемлекет ішілік, мейлі ол мемлекет аралық болсын алысты жақын елдерде арнайы тегін білім алуға мүмкіндік жасалған.Балаға мектеп және университет желісінде ғана белгілі бағыт беріп қана қою бізге біліктілігі жоғары маман даярдап бермейді. Кез келген білімді бергенде баланың мүмкіндік деңгейін ескеріп, кез келген іс әрекетті оңтайлы тәсілмен шешуге, сонымен қатар,жылдам әрі дұрыс шешім қабылдауға тәрбиелеу педагогтардың қолында. Әр адамның мүмкіндігі өте көп,өзін дамытамын деген, өзінің қабілеттілігін дәлелдейтін кез келген адамның дамуының қозғаушы күші мен оның көзі – тұлғаның сол кезге дейінгі жинақталған интеллектуалдық, адамгершілік және рухани потенциалын пайдалана отырып, өзін - өзі жетілдіру мен жеке дамуға бағытталған қажеттілігі болып табылады.Міне, осы қасиеттерді игере алатын адам- жеке тұлға болуға нық сеніммен қадам басқан адам. Мен әрбір жеке тұлғаны бәсекеге қабілетті деп айта аламын. Неге? Кез келген адам жеке тұлға бола алмайды, әрбір ересек адамды жеке тұлға деп айта алмаймыз.Ересек адамды жеке тұлға деп ойласақ біз қатты қателесеміз. Кей ересек а ң бойынан табылатын жауапкершілік пен ақыл, ес, яғни өмірді өзінің сана-сезім өлшемімен қарап бағалауға бейімділік болмайды. Сонымен,бәсекеге қабілетті адамды жеке тұлғамен теңестурдік.
Өзге тілдің бәрін біл, өз тіліңді құрметте демекші, тіл үйрену ешуақытта артықтық етпейді. Қазақ атамның осы сөзінің жаны бар секілді. Дәл қазір 6 сынып оқушысы болсам да, болашақта көп тілді меңгергім келеді. Көп адамнан «Сізге бірнеше тіл білу қажет пе?» деп сұрасаңыз, «жоқ» деп жалтарады. Қазіргі таңда шет тілін меңгермесеңіз де, қазақ тілді ресурстардың жеткілікті екенін айтады. Өкінішке орай, мұндай адамдар біз өмір сүріп отырған қоғамда бар. Меніңше, тілдің пайдасы туралы оны білмейтін емес, білетін адамнан сұрауымыз керек. Себебі қуырдақтың нағыз тіл үйірер дәмін оны татып көрген адам ғана бағалай алады.
Мен ағылшын тілін белгілі бір дәрежеде білемін. Шетелдік азаматтармен еркін тілдесіп, түсінісуге қауқарым жетеді. Дәл қазір екінші тілді меңгеріп жатырмын. Француз тілінде - махаббат, неміс тілінде - қызмет, италия тілінде - құштарлық, ағылшын тілінде - бизнес, орыс тілінде кез келген тақырыпта әңгіме айта аламыз. Мен бұл тұста нақты айтсам да, шынайы мағынасын өздеріңіз де түсініп отырған шығарсыздар. Кітап бір тілден екінші тілге аударылған кезде, көп өзгеріске ұшырайды.Соның салдарынан көп адам оның құнарын байқамайды.
Өзге тілді меңгеру арқылы сіз басқа әлемге енесіз. Оған басқаша көзқараспен қарайсыз. Әлемді басқа қырынан танудың қандай пайдасы бар? Біз өзгелердің мәдениетіндегі дүниені өзімізге сіңістіре аламыз емес пе?
Қазіргі дамыған кезеңде, жаһандық дамып жатқан заманда қай салада болмасын бәсекеге қабілетті болу- заман талабы. Елбасымыз Нұрсұтан Әбішұлы Назарбаев 1997 жылы 1 қазанда еліне жолдаған “Қазақсатн 2030” стратегиясы, және д, 2012 жылы 14 желтоқсанда халыққа жолдаған “Қазақстан 2050” бағдарламасының басты мақсаттарының бірегейі бәсекеге қабілетті, дамушы елдердің қатарынан оза шауып дамыған елу, сонымен қатар, дамыған отыз елдің қатарынан орын алу. Менің ойымша, бәсекеге қабілетті ел болу үшін сол елдің бәсекеге қабілетті халқы болуы тиіс!
Ал, бәсекеге қабілетті халық, яғни, бәсекеге қабілетті маман қайдан шығады, бәсекеге қабілеттілік қандай болуы керек?
Бәсекеге қабілетті тұлға қалыптасытру мектеп кезінен бастау алады. Нақтырақ айтқанда, бәсекекге қабілетті маман даярлау білікті ұстаздардың қолында. Балаларын сеніп, күнделікті таңертең мектеп табалдырығына әкелген әбір ата-ана баласының болашағынан зор сеніммен үлкен үміт күтеді. Тек қана ата-ана емес, тегін білім беріп, қажеттілікті қамтамасыз етіп отырған Қазақстан Республикасының үкіметі де елді өркендетіп,дамытатын арнайы мамандарды күтеді. Жай ғана бастауыш білім беріп қана қоймай, елдің ертеңін дамытамын, әрмен қарай білім аламын деген адамға орта және жоғарғы білім беру орындары ашылған, түрлі жағдайлар жасалған. Атап айтқанда, арнайы қабілеттілігі бар оқушыларға, интелектуалдақ дамыған студентерге арнайы гранттар бөлінген мейлі ол мемлекет ішілік, мейлі ол мемлекет аралық болсын алысты жақын елдерде арнайы тегін білім алуға мүмкіндік жасалған.Балаға мектеп және университет желісінде ғана белгілі бағыт беріп қана қою бізге біліктілігі жоғары маман даярдап бермейді. Кез келген білімді бергенде баланың мүмкіндік деңгейін ескеріп, кез келген іс әрекетті оңтайлы тәсілмен шешуге, сонымен қатар,жылдам әрі дұрыс шешім қабылдауға тәрбиелеу педагогтардың қолында. Әр адамның мүмкіндігі өте көп,өзін дамытамын деген, өзінің қабілеттілігін дәлелдейтін кез келген адамның дамуының қозғаушы күші мен оның көзі – тұлғаның сол кезге дейінгі жинақталған интеллектуалдық, адамгершілік және рухани потенциалын пайдалана отырып, өзін - өзі жетілдіру мен жеке дамуға бағытталған қажеттілігі болып табылады.Міне, осы қасиеттерді игере алатын адам- жеке тұлға болуға нық сеніммен қадам басқан адам. Мен әрбір жеке тұлғаны бәсекеге қабілетті деп айта аламын. Неге? Кез келген адам жеке тұлға бола алмайды, әрбір ересек адамды жеке тұлға деп айта алмаймыз.Ересек адамды жеке тұлға деп ойласақ біз қатты қателесеміз. Кей ересек а ң бойынан табылатын жауапкершілік пен ақыл, ес, яғни өмірді өзінің сана-сезім өлшемімен қарап бағалауға бейімділік болмайды. Сонымен,бәсекеге қабілетті адамды жеке тұлғамен теңестурдік.
Өзге тілдің бәрін біл, өз тіліңді құрметте демекші, тіл үйрену ешуақытта артықтық етпейді. Қазақ атамның осы сөзінің жаны бар секілді. Дәл қазір 6 сынып оқушысы болсам да, болашақта көп тілді меңгергім келеді. Көп адамнан «Сізге бірнеше тіл білу қажет пе?» деп сұрасаңыз, «жоқ» деп жалтарады. Қазіргі таңда шет тілін меңгермесеңіз де, қазақ тілді ресурстардың жеткілікті екенін айтады. Өкінішке орай, мұндай адамдар біз өмір сүріп отырған қоғамда бар. Меніңше, тілдің пайдасы туралы оны білмейтін емес, білетін адамнан сұрауымыз керек. Себебі қуырдақтың нағыз тіл үйірер дәмін оны татып көрген адам ғана бағалай алады.
Мен ағылшын тілін белгілі бір дәрежеде білемін. Шетелдік азаматтармен еркін тілдесіп, түсінісуге қауқарым жетеді. Дәл қазір екінші тілді меңгеріп жатырмын. Француз тілінде - махаббат, неміс тілінде - қызмет, италия тілінде - құштарлық, ағылшын тілінде - бизнес, орыс тілінде кез келген тақырыпта әңгіме айта аламыз. Мен бұл тұста нақты айтсам да, шынайы мағынасын өздеріңіз де түсініп отырған шығарсыздар. Кітап бір тілден екінші тілге аударылған кезде, көп өзгеріске ұшырайды.Соның салдарынан көп адам оның құнарын байқамайды.
Өзге тілді меңгеру арқылы сіз басқа әлемге енесіз. Оған басқаша көзқараспен қарайсыз. Әлемді басқа қырынан танудың қандай пайдасы бар? Біз өзгелердің мәдениетіндегі дүниені өзімізге сіңістіре аламыз емес пе?