Қанша байлық жисаң да, бұйырғаннан артық жей алмайсың...
«Қанша байлық жисаң да, бұйырғаннан артық жей алмайсың» деп түркі халықтарына ортақ ұлы ойшыл Қорқыт Ата айтып кеткендей, әр адамның өзіне тиесілі несібесі, яғни ризығы болады.
Атамыз қазақ бұл жөнінде «Бұйырған кетпес, қуған жетпес» деп бекер айтпаса керек. Бұл дегеніміз бізге бұйырған несібе тек өзімізге тиесілі, басқа ешкімге кетпейтінін білдіреді. Дегенмен, бүгінгі таңда көпшілік бұл сөзді түсініп, ескере бермейді. Мысалға, үлкен кісілер үйлерінде бір – екі айға жететіндей азық – түлігі, киім – кешегі, қаражаты бола тұра, ертеңге күнін уайымдаумен өтеді. Бұл дұрыс емес. Сондықтан да бұл қу тіршілікте дүние – мүлік жинаумен ғана айналыспай, адамгершілік қасиеттерге көп көңіл бөлсек екен.
Көмекші есімдер — негізгі сөздерге телене жұмсалып, олардың кеңістікке (мекенге), уақытқа (мезгілге) қатысын толықтырып, нақтылап тұратын сөздер. Оған алд, арт, аст, қас, маң, жан, іш, туп, сырт, бас, бет, шет, түс, бой сияқты толық лексикалық мағынасы жоқ сөздер жатады. Көмекші есімдер мекенді, заттың жақын-апыстығы (ауылдың шеті, жаны, төңірегі, маңы)\ қыры (көпірдің асты, үсті, бойы); аралығы (екі үйдің ортасы, екі көшенің арасы) тұрғысынан саралап атайды. Кейбір көмекші есімдер қыс, жаз, түн тәрізді сөздермен тіркәсіп келіп, оларды мезгілдікжағынан нақтылап, дәлдеп тұрады (қыстың басы, түннің ортасы). Көмекші есімдер өзі тіркескен негізгі сөздермен көбіне изафеттік байланыста қолданылады. Мысалы: өзеннің бойы, ауылдың сырты, қаланың маңы, құдықтың түбі, жолдың үсті, айдың ортасы, жылдың басы, аптаның аяғы т. б. Көмекші есімдер сөйлемнің дербес мүшесі болып жұмсалмайды. Негізгі сөздермен тіркесіп барып, сөйлемнің бір мүшесі болады: Мысалы, Ауылдың жаны — терең сай (Абай). Мұндағы ауылдың жаны — бастауыш.
Қанша байлық жисаң да, бұйырғаннан артық жей алмайсың...
«Қанша байлық жисаң да, бұйырғаннан артық жей алмайсың» деп түркі халықтарына ортақ ұлы ойшыл Қорқыт Ата айтып кеткендей, әр адамның өзіне тиесілі несібесі, яғни ризығы болады.
Атамыз қазақ бұл жөнінде «Бұйырған кетпес, қуған жетпес» деп бекер айтпаса керек. Бұл дегеніміз бізге бұйырған несібе тек өзімізге тиесілі, басқа ешкімге кетпейтінін білдіреді. Дегенмен, бүгінгі таңда көпшілік бұл сөзді түсініп, ескере бермейді. Мысалға, үлкен кісілер үйлерінде бір – екі айға жететіндей азық – түлігі, киім – кешегі, қаражаты бола тұра, ертеңге күнін уайымдаумен өтеді. Бұл дұрыс емес. Сондықтан да бұл қу тіршілікте дүние – мүлік жинаумен ғана айналыспай, адамгершілік қасиеттерге көп көңіл бөлсек екен.
Көмекші есімдер — негізгі сөздерге телене жұмсалып, олардың кеңістікке (мекенге), уақытқа (мезгілге) қатысын толықтырып, нақтылап тұратын сөздер. Оған алд, арт, аст, қас, маң, жан, іш, туп, сырт, бас, бет, шет, түс, бой сияқты толық лексикалық мағынасы жоқ сөздер жатады. Көмекші есімдер мекенді, заттың жақын-апыстығы (ауылдың шеті, жаны, төңірегі, маңы)\ қыры (көпірдің асты, үсті, бойы); аралығы (екі үйдің ортасы, екі көшенің арасы) тұрғысынан саралап атайды. Кейбір көмекші есімдер қыс, жаз, түн тәрізді сөздермен тіркәсіп келіп, оларды мезгілдікжағынан нақтылап, дәлдеп тұрады (қыстың басы, түннің ортасы). Көмекші есімдер өзі тіркескен негізгі сөздермен көбіне изафеттік байланыста қолданылады. Мысалы: өзеннің бойы, ауылдың сырты, қаланың маңы, құдықтың түбі, жолдың үсті, айдың ортасы, жылдың басы, аптаның аяғы т. б. Көмекші есімдер сөйлемнің дербес мүшесі болып жұмсалмайды. Негізгі сөздермен тіркесіп барып, сөйлемнің бір мүшесі болады: Мысалы, Ауылдың жаны — терең сай (Абай). Мұндағы ауылдың жаны — бастауыш.