Дән себемін бе? Мен егін орамын ба?
Жазайық
6. Нан дастарқанға қалай келеді? Еңбек адамдары қандай қызмет
атқарады? Мәтінді толықтыр.
бидай себеді
тазалайды
күзде
тасиды
апарады
жинайды
сатады
жасайды
пісіреді
Нан – өте қасиетті тағам. Нан дастарқанға үлкен і ең-
бекпен келеді.
Алдымен көктемде диқан 2.
Комбайн
дән піседі. Оны диқан комбайнмен 4
3
21
Кез келген географиялық кітаптарды немесе ғаламтор беттерін ашар болсаңыз, «әлемдегі ең құрғақ жер қайсы?» деген сауалыңызға Чили жеріндегі Атакама деген жауап аласыз. Алайда, бұл жаңсақ жауап. Атакама - Антарктиканың құрғақ жазықтықтарынанан кейін екінші орында тұр. Бұл – 2 миллион жылдан бері жауын-шашын көрмеген (Атакамаға 400 жыл бойы жаумаған) жер бетіндегі ең құрғақ жер саналады. Аталған көрсеткіштер өз алдына көп нәрсені айтып тұр.
Сенер сенбесіңізді білмей әбігерге салынып отырғаныңызды жақсы білеміз. Өйткені, біздің ұғымымыздағы Антарктика мұз бен қар жамылған, мәңгі қыс орнаған мекен екені айдан анық. Десе де, Мак-Мёрдо бұғазына таяу маңдағы 8 мың шаршы шақырым жерді алып жатқан Виктория, Райта, Тейлор атты үш аңғардың аумағын ешқандай мұз баспаған, керісінше, сусырап жатыр.
Бұл құбылыстың себепкері - 320 км\сағат жылдамдықпен соғатын Катабатикалық желдер (бұл жер бетіндегі максималды жылдамдық). Аталған желдер бүкіл дымқылды буландырып, кептіріп жібереді. Осының арқасында аңғарлар 8 млн. жылдан бері қар мен мұзға тәуелсіз болып келеді.
Құрғақ дала дегенде көз алдыңызға өзен-судан жұрдай жазықтықтың келетіндігі қалыпты жағдай. Солай болғанымен, бұл дала өзгелерге ұқсамайды. Бұлай дейтініміз, аумақта Антарктиканың Оникс және Вида атты әлемдегі ең тұзды өзендері ағып жатыр. Оның тұздылық мөлшері Өлі теңізден әлдеқайда күштірек. Өкініштісі, өзен беттерінде қалың мұз қаптап жатыр.
Жазықтықта қалың қар мен қаусаған мұз жоқ болғандығымен, мұндағы жануарлар басқа құрлықтарға қарғанда өте аз. Шамасы, олар да мұндай құрғақ жерде өмір сүруге икемсіз секілді.
Мұндай климат Марс планетасының табиғи жағдайларына аса ұқсас болғандықтан, ғалымдар зерттеу жұмыстарын осы мекендерге тікелей бағыттап отыр. 2004 жылдан бастап Антарктиканың шөл аңғарлары ЮНЕСКО-ның қорғауына алынды.
Қара жорға болмаса, бидің сәні келер ме,
Қос етек көйлек кимесе қыздың сәні келер ме.
Ал қәнекей жолдастар біреуің шық тойбастар,
Той дегенде дейді екен домалайды қу бастар.
Ал халайық билеңдер билеңіздер сүйгенмен,
Басыңыздар шаттанып қара жорға биіне.
Қоссын барлық бейнеге қан тарасын денеге,
Қара жорға болмаса тойдың сәні келер ме.
Қара жорға ойнаңдар қой десе де қоймаңдар,
Қос жүректің шаттығын дәл осылай тойлаңдар.
Келе бермес ыңғайға дәл осындай күн қайда
Ойнаңыздар жамағат билеңіздер мұндайда.
Шалдар жүрсе шаттанып жанарынан от жанып
Би билесін майданда кемпіріне мақтанып
Кемпір жүрсін кеңкілдеп ақ жаулығы желпілдеп
Шалдарына көз қысып би билесін секілдеп
Биле жеңгем билегім мына тойдың гүлі едің
Ағалардың қалайда дыр дыр еткіз жүрегін
Салауатты ағасы азаматтың сарасы
Билеп жатқан сылқылдап келіншектерге қарашы
Биле биле жігіттер жанып тұрған үміттер
Шыққанынша тоқтама маңдайыңнан тұнық тер
Биле қыздар бұралып сауық сайран құратып
Жауласын бір от сезім жүректерде сұрапыл
Қыздар солай мәздасын жүрек қылын қозғасын
Көрген кезде жігіттер талып түсе жаздасын
Ғашықтарда тіл қатып жүректерді жыр қатып
Қыз бен жігіт қосылып билеу деген бір бақыт
Биле биле сұлуым қандай ғажап күлуің
Сыртылдасын саусағың былқылдасын буының
Анау тұрған бойжеткен сүйкімді еді ау ой неткен
Талайлаған жігіттің жүректерін сөйлеткен
Қара жорға болмаса, бидің сәні келер ме
Қос етек көйлек кимесе қыздың сәні келер
Ал қәнекей жолдастар біреуіңшық тойбастар
Той дегенде дейді екен домалайды қу бастар