Ә.Дүйсенбиев Бәтеңке, Шұжық, Балқаймақ (өлеңінен үзінді)
Бәтеңке,Мені айтыңдар: «Мүлік!» - деп
Шұжық,Кім пайдалы, кім мықты?
БалқаймақКәне, екеуің жеңіл де
Дүкенде тұрып ұрсысты.Мойындаңдар шындықты!
Бәтеңке шықты айқайлап:... Таласты олар ұзақ түн,
- Айту керек дұрысты!...Кетті айтыс ұзап тым,
- Сен екеуің кімсіңдер?Бір бітімге келмеді
Бәтеңке,Бірін-бірі мінеді,
Шұжық,Керкілдесті, керісті
Балқаймақ«Жүгінетін біреуді
Жатыр әлі айқайлапТабалық!» - деп келісті.
Үшеуі кімнің пайдалы, мықты екенін білу үшін жолда кездескен Ит, Мысық, Тышқаннан сұрады. Бірақ олар дұрыс жауап бермеді. (78 сөз)
Үзінді бойынша сұрақтарға жауап бер
Сұрақ
Жауап
Ә.Дүйсенбиевтің өлеңі не туралы?
Өлең неге «ертегі» деп аталады?
Олар не үшін ұрсысты?
Олар кімдерден ақыл сұрады?
Сенің ойыңша, олардың қайсысы мықты әрі пайдалы?
2-тапсырма.
Мәтіннен негізгі және қосымша ақпаратты анықтап жаз
Негізгі ақпарат
3-тапсырма. Мәтіннен 4 сын есімді тап. Оларды қатыстырып «Ауылым – алтын бесігім» тақырыбында мәтін құра. (7-8 сөйлем)
ЧУПАПИ МУНЯНЯ ЖДЕТ
Дүниежүзілік шаруашылық жүйесі сыртқы сауда, капиталды сыртқа шығару, жұмыс күшінің көші-қоны, экономикалықкелісімшарттар жасау, халықаралық экономикалық ұйымдарды құру, ғылыми-техникалық ақпарат алмасу сияқты өзара экономикалық байланыстар мен өзара қарым-қатынастардан тұрады.Натуралды деп адамдардың өнімді айырбасқа, нарыққа жеткізуге ұмтылмастан, тек өздерінің жеке бас қажеттіліктерін өтеу үшін өндіретін шаруашылықты айтамыз. Натуралды шаруашылық қоғамдық еңбек бөлінісінен хабары жоқ және өнімдерін өзара айырбастамаған алғашқы қауымдық қоғамда орын алды. Өндіргіш күштер мен оларды ұйымдастыру аса қарапайымдылығымен сипатталады; өндірілетін өнімдер жиыны ғасырлар бойы өзгерместен, жылдан жылға бірдей көлемде өндірілді.Ауыл шаруашылығы — материалдық өндірістің ең маңызды түрлерінің бірі. Ауыл шаруашылығы халықты азық-түлікпен және өнеркәсіпті шикізаттың кейбір түрлерімен қамтамасыз етумен айналысады. Ауыл шаруашылығы екі үлкен саладан, яғни өсімдік шаруашылығынан және мал шаруашылығынан тұрады. Сонымен қатар оның құрамына балық аулау, аңшылық және омарта шаруашылығы да кіреді
Объяснение:
Адам мен табиғат әрқашанда егіз. Табиғатты қорғаушың, асыраушың деуге де болады. Ата - бабамыз " Жер - қазына, су - алтын, мал - байлық ", - деп өсиет айтып келгені тегін емес.
Бүкіләлемдік тіршіліктің төрт құдіретті негізі бар. Олар: күн - ана, жер - ана, ауа мен су. Адамзат күнделікті тіршілігінде осы төрт құдіретке сүйенеді. Егер осы төрт негіздің біреуі болмаса, тірішілік тоқтайды. Сондықтан адамзат Күнді, Жерді анадай ардақтайды. Күн -барлық тіршіліктің құдіретті тіргегі. Оның нұры - сәулесі, құдіретті күші - от.
Әлемдегі барлық тіршілік оттың күшімен қозғалысқа түсіп, адам өмірін өркендетіп тұр. Отты дана халқымыз қастерлеп, отты баспа , отпен ойнама , отқа түкірме деп ырым, тиым жасап, кесір-қырсықты отпен аластатып, отқа табынған. Отбасы, отағасы, отау деген сөзден отты қастерлеуден шыққан.
Ал жер-ана тіршілікке нәр беріп, анамыздай асырап жатыр. Қазақ халқы жер-ананы әулие тұтады. "Баптағанға - жер жомарт " , "Жері байдың - елі бай ", "Туған жер - алтын бесік " деп жер-ананы аялайды.
Жер - жаһамадағы тіршіліктің нәрін сіңіріп, өмір сүрудің тірегі болып тұрған құдірет - су. Өмірге ең қымбат, ең қажетті болғандықтан, халық судың шығып жатқан жерін "әулие бұлақ " дейді. Халқымыздың суға байланысты қаншама даналық нақыл сөздері бар десеңізше: "Су бар жерде өмір бар " , " Сусыз өмір тұзсыз аспен тең ", "Өзің ішетін суға өлген ит тастама ".
Жан дүниенің өмір ырғағын жасап тұрған келесі құдіретті нәрсе - ауа. "Ауа - өмір тынысы " дейді халық. Ең қымбатты, қажетті нәрсені "ауадай қажет " деп халық ауаны қымбаттың қымбаты деп бағалайды.