Денсаулық зор байлық Адамзат өмірге келген соң өмірін қалай болса солай өткізбеуі тиіс. Яғни адам саналы да жарқын өмір сүруі қажет. Ол үшін ең алдымен ата-бабамыз айтып кеткендей Бірінші байлық – денсаулық Екінші байлық – ақ жаулық Үшінші байлық – он саулық демекші, ең алдымен саналы да жарқын өмір сүру үшін денсаулық қажет. Ал сол денсаулықты сақтау – өз қолымызда, яғни өз еншімізде. Қазіргі таңда аурулардың түрі көбейіп барады. “Тірі адам түбінде бір ауырмай тұрмайды” деп данышпан Баласағұнидің айтқан сөзі рас сияқты. Өйткені, әрбір адам басында өзіне белгілі бір аурулары бар. Бірақ біз сол аурулардың шарықтауына жол бермей оған төтеп беруіміз қажет. Яғни “Ауруын жасырған өледі” (Ә.Науаий) деген сөзге қарсы адам өз бойындағы ауруы бойынша дәрігерлерден кеңес алып, білгендерден сұрап отыруы қажет. Ең алдымен сәбилердің дұрыс жетіп қалыптасуына қарсы дисплазия деген аурулар бар. Ол аурумен сәби күресе алмайды, ал онымен күресетін ата-анасы. Бұл ауру дәрігерлердің айтуынша, әсіресе соңғы кездері балалар арасында кеңірек тарап бара жатқан дисплазия ауруының пайда болуына бірнеше себептер негіз. Олардың біріншісін экологиялық жағдайлармен байланыстырсақ, екінші себебі ағзадағы йод темір, сондай-ақ кальцийдің тапшылығына тікелей қатысты. Мұның ақыры мүгедектікке әкеліп соғуы мүмкін. Сондықтан баланың сауығып кетуіне де өзіміз жәрдемші болуымыз керек. Ауруға қарсы сылап-уқалау сәбидің екі аяғын тізесінен кісен секілді темірмен керіп қою керек. Ал енді еліміздегі экономикалық жағдайдың өзгеріп нарықтық қатынастардың дамуы, қоғамның әлеуметтік тұрғыда жіктеле бастауы ол мүмкіншіліктердің бірдей болмауы және осы теңсіздіктің балалардың тұлға болып қалыптасуына да өз ықпалын тигізетіні анық. Ал бұл кәмелетке толмағандар арасында қылмыстың көбеюіне әкеліп соғады. Есірткі құмарлық жасарып келеді. Бұл – дабыл соғарлық жағдай. Бүгін Республикамыздағы тұрақты есірткі құмарлардың 2/3 бөлігін жасөспірімдер мен 25-30 жасқа дейінгі жастар құрайды. Балаларда да есірткіні тұтынатын жағдайларда болады. Мамандардың айтуынша есірткіні татып көрген немесе оқтын-оқтын тұтынған адамдардың жартысынан астамы 13-17 жаста жасаған. Есірткі құмарлықтың үдеп бара жатқаны қылмыстық ахуалдың күрт нашарлауына тікелей әсер ететіні анық. Сондықтан жастарды улап, халықтың болашағына қатер төндіріп жатқан бұл дертке аяусыз күрес ең бірінші өзіміз, отбасымыз және мектепте басталуы қажет. Еліміздің ертеңгі тізгіні жастар қасында мемлекетіміздің алдына қойып отырғаны елулікке ену стратегиясы жүзеге асу үшін жас ұрпақтың дені сау болуы қажет. Сонда ғана өз елімізді елулік қатарынан көре аламыз.
Денсаулық зор байлық Адамзат өмірге келген соң өмірін қалай болса солай өткізбеуі тиіс. Яғни адам саналы да жарқын өмір сүруі қажет. Ол үшін ең алдымен ата-бабамыз айтып кеткендей Бірінші байлық – денсаулық Екінші байлық – ақ жаулық Үшінші байлық – он саулық демекші, ең алдымен саналы да жарқын өмір сүру үшін денсаулық қажет. Ал сол денсаулықты сақтау – өз қолымызда, яғни өз еншімізде. Қазіргі таңда аурулардың түрі көбейіп барады. “Тірі адам түбінде бір ауырмай тұрмайды” деп данышпан Баласағұнидің айтқан сөзі рас сияқты. Өйткені, әрбір адам басында өзіне белгілі бір аурулары бар. Бірақ біз сол аурулардың шарықтауына жол бермей оған төтеп беруіміз қажет. Яғни “Ауруын жасырған өледі” (Ә.Науаий) деген сөзге қарсы адам өз бойындағы ауруы бойынша дәрігерлерден кеңес алып, білгендерден сұрап отыруы қажет. Ең алдымен сәбилердің дұрыс жетіп қалыптасуына қарсы дисплазия деген аурулар бар. Ол аурумен сәби күресе алмайды, ал онымен күресетін ата-анасы. Бұл ауру дәрігерлердің айтуынша, әсіресе соңғы кездері балалар арасында кеңірек тарап бара жатқан дисплазия ауруының пайда болуына бірнеше себептер негіз. Олардың біріншісін экологиялық жағдайлармен байланыстырсақ, екінші себебі ағзадағы йод темір, сондай-ақ кальцийдің тапшылығына тікелей қатысты. Мұның ақыры мүгедектікке әкеліп соғуы мүмкін. Сондықтан баланың сауығып кетуіне де өзіміз жәрдемші болуымыз керек. Ауруға қарсы сылап-уқалау сәбидің екі аяғын тізесінен кісен секілді темірмен керіп қою керек. Ал енді еліміздегі экономикалық жағдайдың өзгеріп нарықтық қатынастардың дамуы, қоғамның әлеуметтік тұрғыда жіктеле бастауы ол мүмкіншіліктердің бірдей болмауы және осы теңсіздіктің балалардың тұлға болып қалыптасуына да өз ықпалын тигізетіні анық. Ал бұл кәмелетке толмағандар арасында қылмыстың көбеюіне әкеліп соғады. Есірткі құмарлық жасарып келеді. Бұл – дабыл соғарлық жағдай. Бүгін Республикамыздағы тұрақты есірткі құмарлардың 2/3 бөлігін жасөспірімдер мен 25-30 жасқа дейінгі жастар құрайды. Балаларда да есірткіні тұтынатын жағдайларда болады. Мамандардың айтуынша есірткіні татып көрген немесе оқтын-оқтын тұтынған адамдардың жартысынан астамы 13-17 жаста жасаған. Есірткі құмарлықтың үдеп бара жатқаны қылмыстық ахуалдың күрт нашарлауына тікелей әсер ететіні анық. Сондықтан жастарды улап, халықтың болашағына қатер төндіріп жатқан бұл дертке аяусыз күрес ең бірінші өзіміз, отбасымыз және мектепте басталуы қажет. Еліміздің ертеңгі тізгіні жастар қасында мемлекетіміздің алдына қойып отырғаны елулікке ену стратегиясы жүзеге асу үшін жас ұрпақтың дені сау болуы қажет. Сонда ғана өз елімізді елулік қатарынан көре аламыз.
Объяснение:
Бүгінгі студент – ертеңгі маман, еліміздің тізгін ұстар азаматы. Әрбір
маманды өзінің қызмет ететін ортасында сынайды, бағалайды, таниды,
қолдайды. Ел ішіндегі түрлі әлеуметтік салалармен тікелей қарым-қатынаста
болады. Қазақ тілін студенттерге үйрету барысында тек бір сала, яғни өз
мамандығы бойынша немесе «іс-қағаздарды жүргізе» білуге үйретсе болды
деген көзқарастарға байланысты түрлі пікір айтуға болады. Сондықтан қазақ
тілін ЖОО студенттеріне үйретудің ғылыми-әдістемелік жүйесін зерделеген
мамандардың еңбектерінен бойында ескіден келе жатқан дүниені күркіретер
күші бар, бай қазыналы тілдің қоғамдағы барлық салада сөйлегенін
көрсететін дүниелердің болғаны аса қажет.
Қазақ тілі сабақтарында студенттерді қазақша ойлауға үйрететін
әдістер, амал-тәсілдер мол-мол қолданылуы керек. Қазақ сөздері ойлау
Ғалым С.К. Фоломкина оқылымның түрлерін:
- негізгі ақпаратты алуға бағытталған танысу оқылымы;
- мәтін мазмұны бойынша толық ақпаратты алуды көздейтін зерттеу
оқылымы;
- нақты ақпарат пен фактілерді табды көздейтін іздестіру оқылымы деп
бөледі [3] .
Оқылым қызметі
Танымдық
Реттеушілік
Құндылықты-бағдарлы
Білу үшін оқиды
Өзі істей білу үшін Жаны
рахаттау
үшін
оқиды
оқиды
Адамдар, әлем, фактілер Алған ақпаратты өз Жеке
тұлға
ретінде
және
құбылыстар тәжірибесінде
дамиды,
мәдени
жайында ақпарат алады
қолдануға тырысады
деңгейін көтереді
Жоғарыдағы кестеде көрсетілген оқылым қызметінің түрлерін оқытушы
мәтін дайындағанда ескеру керек: қай деңгейде, қашан, не үшін қолданатыны
туралы анықтап алу.
Оқылым арқылы мәтінді меңгерту үш кезеңнен тұрады: мәтінге дейінгі
кезең, мәтінмен жұмыс және мәтіннен кейінгі кезең. Осы кезеңдер бойынша
жүргізілген жұмыс түрлеріне тоқталайық.
БІРІНШІ СӨЗ
1 Берілген жаңа сөздерді оқып, түсіндірме сөздіктің көмегімен түсінігін
жазыңыз: әурешілік, қажу, баянсыз, байлаусыз, қоршылық, дерт, тілемсек,
Мысалы, әурешілік – босқа жан қинаушылық, нәтижесіз іс істеушілік..
2 Берілген сөздердің синонимдік қатарын табыңыз:
жалығу –
қайран қалу –
3 Берілген сөздермен сөз тіркестерін құрыңыз:
өмір, ел, ғылым, білім, пайда, тыныштық, жұмыс.
4 Берілген сөйлемдердегі сөздерді өз орындарына қойыңыз:
Енді, қайтіп, қалған, өткіземіз, өмірімізді, не қылып?
Қайранмын, соны, өзім де, таба, алмай.
1 Мәтіннің 1-2 азат жолын оқытып, ары қарай не болатынына болжам
Бұл жасқа келгенше жақсы өткіздік пе, жаман өткіздік пе, әйтеуір бірталай
өмірімізді өткіздік: алыстық, жұлыстық, айтыстық, тартыстық – әурешілікті
көре-көре келдік. Енді жер ортасы жасқа келдік: қажыдық, жалықтық; қылып
жүрген ісіміздің баянсызын, байлаусызын көрдік, бәрі қоршылық екенін
білдік. Ал, енді қалған өмірімізді қайтіп, не қылып өткіземіз? Соны таба
Ел бағу? Жоқ, елге бағым жоқ. Бағусыз дертке ұшырайын деген кісі
бақпаса, не албыртқан, көңілі басылмаған жастар бағамын демесе, бізді құдай
2 Мәтіннен жаңа сөздермен тіркескен сөздерді табыңыз.
3 Мәтіннің негізгі мазмұнын білдіріп тұрған тірек сөздерді анықтап,
4 Берілген сұрақтарды мәтіннің мазмұнына сәйкес орналастырып,
Мәтінде ғылымды неге тез қартайтатұғын күйік дейді?