Даулеті шалқыған, елге беделі артқан бір ұлықтың төскейді қап- таған қалың жылқысының ішінде мәпелеген қоңыр аты болыпты.
Үлық: «Қоңыраттың жүрісін күйге түсірген домбырашы болса, атан
жетектетіп, ат мінгізіп, киіт кигізем», деп бүкіл елге жария етеді.
Көршілес рудың ұлығы қоңыр жүйрікті ұрлап алмақ болып, бір қу
жігіттің қасына домбырашы қосып аттандырады.
Домбырашы төгілте күй шертеді.
Манадан тәтті күйден таусылмастай нәр алған ауыл адамдары
оралса, кермедегі қоңыр жүйрік жоқ. «Қайтіп айырылдыңдар?» деген
сұрауға адамдар болған оқиғаны айтып, жауап береді.
- Домбырашы қандай күй шертті? - деп сұрайды ұлық.
- Домбырашы мынадай күй шертті, - деп күйді ұғып қалған біреуі
шерте жөнеледі. Алып қашқан ат жүрісін, аттың сұлу шабысын елес-
теткен күй тыңдаушыларды баурап алады.
Үлық күйініn аз отырады да, сенімді деген екі жігітін шақырып
алы II:
- Атқа қоныңдар да, сол төреге барыңдар. Ат басындай жамбы
төреге сәлемдемем. Қоңыр жүйрікті сұрамандар, берсе алмаңдар,- депті.
Төре екі жігітті құрметті қонақ қылып, сәлемдемесін қуана алады.
Екі жігіт аттанарда төре бұйымтайларын сұраса, «Ұлығымыз сәлем
деді» дегеннен басқа ештеңе айтпайды.
Ұлықтарына сәлем де! Айыбымды кешкен екен, мен де аяғына
жығылдым. Егіздей көрінетін екі қоңырдың екеуі екеуімізде тұрмай,
біріне бірі сән беріп сонда тұрсын! - деп қос қоңырды жетектетеді.
Бір-бірінен аумайтын қос қоңырдың пішініне, сымбатына, жүйрік-
тігіне құмартқан күйшілер «Телқоңыр» күйін шығарады.
(М. Хұсайынұлы. «Алтай-Қобда домбыра күйлері»
кітабынан)
зыл
лым
ЖА 3 ы л ы м
6-тапсырма. Диалогті монологке айналдырып жаз. Мәтіндегі көркем
тілді сақта.
Энергетикалық дағдарыс туралы диалог.
Студенттер: - Саламатсыз ба?
Мұғалім: - Саламатсыздар ма!Оқушылар түгел ме?Түгел болса сабағымызды бастайық.Алдында мен сіздерге энергетикалық дағдарыс туралы түсіндіріп өткен едім.Енді сұрақ қойып,дайындықтарыңызды тексерейін.Энергетикалық дағдарыс дегеніміз не?
Студент: - Мен айтайыншы!
Мұғалім: - Ия,жауап беріп көріңіз.
Сутдент: - Энергетикалық дағдарыс - капитализмнің циклдік емес экономикалық дағдарыстарының бір түрі.Басқаша айтқанда,бастапқы энергия көздерінің жетіспеушілігінен туындаған дағдарыс.
Мұғалім: - Өте дұрыс.Бұл дағдарыс бізге нені көрсетеді?Сіз жауап беріңізші,соңғы партадағы студент.
Студент: - Энергия тұтынудың өсуі мен оны өндіру көлемі арасындағы сәйкессіздікті көрсетеді.
Мұғалім: - Жарайсың.Ал енді өзің қалған студенттерге осы тақырыпта сұрақ қойшы.
Студент: - Энергетикалық дағдарыс ең алғаш қай уақытта пайда болды? Арай,сен жауап берсең.
Арай: - 1973 және 1979-1981 жж. соңында пайда болған.
Мұғалім: - Өте дұрыс.Отыра беріңдер.Ал сол кездегі энергетикалық кризис не себептен пайда болған еді?Кім біледі?
Студент: - Ағай,мен білемін.Энергетикалық ресурстарға, ең алдымен, мұнайға бағаның бірнеше есеге артуына байланысты пайда болды.
Мұғалім: - Дұрыс.Жауап берген студенттерге тиісті бағаларын қойып беремін.Ал бүгін экожүйелік қызметтер және биоәртүрлілік деген тақырыпта сөз қозғаймыз.