ДАЮ 20 БЫЛЛОВ ЗА тапсырма. Мәтінді оқып, сұрақтарға жауап беріңіз.
Ауыз әдебиеті – талай ғасырлар жемісі. Халық жыраулары, жыршылары, ертекшілері осы сонау ықылым заманнан рухани асыл қазына ретінде сақтап, ұрпақтан-ұрпаққа мұра етіп, бүгінгі біздің дәуірімізге жеткізген. Онда халықтың ғасыралр бойы басынан кешірген тарихи оқиғалары, ерлік, батырлық, махаббат туралы ойлары, салт-дәстүрі жырланады.
Халық ауыз әдебиетінің өлең-жыр, ертегі, мақал мәтелдері, лиро-эпостық жырларында қарапайым адамдардың, еңбек адамдарының жасампаз күшіне, ақыл-парасатпен сенген, соларды мадақтаған. Сондықтан, ауыз әдебиетіндегі бұқара өкілдері тек жақсы жағынан ғана суреттеледі, олар тамаша қасиеттері арқылы оқушыны өзіне еліктіре біледі.
Халық ауыз әдебиеті әр салада, әр түрлі жанрда дамыған. Тұрмыс-салт жырларынан бастап, эпостық жырларға дейінгі бай мұра халық ауыз әдебиетінің жанрлық өрісін танытады. Тұрмыс-салт әдебиетінің негізгі түрлері:
•тұрмыс салт жырлары;
•мақал-мәтелдер мен жұмбақтар;
•лиро-эпостық жырлар;
•айтыс өлеңдері;
•тарихи жырлар, шешендік сөздер.
Лиро-эпостық жырлар- ауыз әдебиетінің мол әрі рухани қазынасы. Ғашықтық туралы жырларда тек екі жастың арасындағы махаббат, сүйіспеншілік қана айтылмайды, сонымен бірге халықтың тұрмыс-тіршілігі, әлеуметтік, тұрмыстық жағдайлары, әдет-ғұрпы, өмірге деген көзқарасы да жырланады. Эпостық жырларда халық өз батырларының ерліктері жайында жырласа, сүйіспеншілік, махаббат туралы туралы жырларда арманына жете алмаған екі жастың махаббаты, ішкі сезімдері, қарапайым адамдардың тұрмысы-тіршілігі бейнеленеді. «Қозы Көрпеш-Баян сұлу», «Қыз Жібек», «Айман-Шолпан», және тағы басқа туындылар лиро-эпостық жырларға жатады.
1) Халық ауыз әдебиеті қандай мұра?
2) Халық ауыз әдебиетінің түрлерін атаңыз.
3) Халық ауыз әдебиеті нені жырлайды?
4) Лиро-эпостық жырдың батырлар жырынан айырмашылығы неде?
5) Ғашықтық туралы жырлардың тақырыбы қандай?
6) Ғашықтық туралы жырлардың кейіпкері кімдер?
Жазылым [ ]
1-тапсырма. Төменде берілген бір тақырыпты таңдап, аргументативті эссе жазыңыз. [ ]
Эссе жазуда мына талаптарды ескеріңіз:
• Кіріспе бөлімінде тақырыптың өзектілігін анықтап, тезис жазыңыз.
• Негізгі бөлімінде өз көзқарасыңызға мысалдар мен дәлелдер келтіріңіз.
• Қорытынды бөлімінде өз көзқарасыңыздан, ой-пікіріңізден қорытынды шығарыңыз.
• Эссе көлемі – 10 -12 cөйлем.
• Эссе мәтінін құрастыру барысында сан есімдер, етістіктің рай тұлғасын және демеулік шылауларды ұтымды қолданыңыз.
Ұсынылған тақырыптар:
1. Алаштың ардақты азаматтары
2. Ахмет Байтұрсынұлы – ұлт ұстазы
3. Қыз бала қандай болуы керек?
4. Әкеге қарап ұл өсер...
5. Халық ауыз әдебиеті – халықтың асыл мұрасы
6. «Қозы Көрпеш -Баян сұлу» жыры – махаббаттың символы
2 – тапсырма. Мақал-мәтелдерді түсіп қалған сөздермен толықтырыңыз. [ ]
• Атаның баласы , а
• Ер жігіт елі үшін , елі үшін
• Қызға үйден тыю.
• Ерді намыс өлтіреді, қоянды қамыс .
• Қыз - қылығымен , ұл - әдебімен .
Қиял – шығармашылық бастауы.
Қиялдамайтын, арманға ерік бермейтін адам жоқ шығар. Қиял арқылы көптеген таңғажайып туындылар дүниеге келді. Адамдар қиялдау арқылы өзгелерден ерекшеленді. Тіпті қиял мен еңбегінің арқасында мақсаттарына жетеді ғой.
Қазақ халқы ауыз әдебиеті мұраларына өте бай. Соның ішінде қиял-ғажайып ертегі, аңыздар, жырлардың орны ерекше. Олар арқылы ата-бабамыздың ой жүйріктігін, қиялына куә боламыз. Мысалы, тау көтерген Толағай, үлкен көлді бір өзі тауысып іше алатын Көлтауысар, жүгірісі көз ілестірмес Желаяқ, Мерген, отқа салса жанбайтын, суға салса батпайтын, қылыш өтпейтін, жылдап емес, күн сайын өсетін батырлар бейнесі, олардың тұлпарларына тіл бітуі, тіпті үңгір алдында жатқан айдаһарды ептілігімен, өнерлігімен жеңіп шығуы - бәрі де халқымыздың қиял-ғажайып әлемі.
Морфология (гр. morf — түр, тұлға, logos — сөз, ілім) — дербес сөздердің грамматикалық мағыналарын тексеретін, грамматикалық сөз тұлғалардың қызметі мен қалыптасу, даму заңдылықтарын зерттейтін тіл ғылымының бір саласы.
Морфологияның негізгі материалы — морфема. Морфология сөздің грамматикалық тұлғаларын жеке бір тілдегі сөздердің диахрондық (тарихи даму), синхрондық (қазіргі кездегі) көрінісімен де зерттейді. Морфология сөз тұлғаларының түрленуін, бөлшектенуін, әр түрлі өзгеріске түсуін анықтау мақсатында салыстыра зерттеу жүйесімен де айналысады. Сөздің тұлғасы, мағынасы және атқаратын қызметі сөйлем құрамында ғана анықталатын болғандықтан, сөзді синтаксиспен байланысты қарастырады. Демек сөзді лексика-грамматикалық сипаты тұрғысынан айқындайды.
Объяснение:
осылай