Деңгейлік тапсырма Төмендегі мәтінді оқып, тапсырмаларды орындаңдар. 1-деңгей. Мәтін мазмұнына сай 2-3 фразеологизм жазыңдар. 2-деңгей. Өткен сабақпен ортақ ойды анықтап, кластерге түсіріңдер. 3-деңгей. Қобыздың қасиеттері туралы ойтолғау жазыңдар.
кыз жибек — казахская народная лиро-эпическая поэма, названа по имени героини. в переводе означает девушка шёлк, шелковая девушка. это произведение — жемчужина казахского фольклора. казахская «ромео и джульетта» воспевает верность в любви, дружбе, отвагу и патриотизм.
сюжет
любви храброго воина толегена /род жагалбайлы/ и красавицы жибек из рода шекты/алимулы/ (оба младший жуз) заканчивается трагически из-за межплеменных распрей. толеген, боровшийся за руку и сердце жибек, был предательски убит бекежаном (батыр, соперник из рода жибек). жибек через 9 лет вышла замуж за младшего брата толегена сансызбая.
создания
романтический эпос, разворачивающийся в начале xvi века, когда впервые из многих степных родов и племен образовывалось казахское ханство, записан в xix веке. впервые издан в 1894 году в казани. сегодня известно шестнадцать оригинальных версий эпоса.
в 1988 году поэма быле переведена на язык бахытжаном канапьяновым.
в 2003 году в серии «эпос народов евразии» была выпущена книга, в которой собраны лучшие варианты двух эпосов «козы корпеш - баян сулу» и «кыз жибек».
мировое значение
поэма «кыз-жибек» включена в мировое культурное наследие, 2008 год был объявлен юнеско годом 500-летнего юбилея эпоса.
юбилей включен в календарь знаменательных дат юнеско 2008 года.
опера
в 1934 году на основе народной поэмы была создана первая казахская одноимённая опера (либретто г. мусрепова, музыка е. г. брусиловского). брусиловский использовал с полсотни народных кюев и песен, самой знаковой из которых стала ария кыз жибек, которая является на деле песней акына ыбрая «гак-ку». поэтическая интерпретация лебединой песни. именно это произведение на декаде казахского искусства в москве в 1936 году принесло сумасшедший успех и звание народной артистки знаменитой певице куляш байсеитовой.
кинофильм
в 1970-ом году казахский режиссер султан-ахмет ходжиков снял на казахфильме одноимённую двухсерийную ленту, роли в фильме исполнили меруерт утекешева (кыз жибек), куман тастанбеков (толеген), асанали ашимов (бекежан), кененбай кожабеков, мухтар бахтыгереев, ануар молдабеков, фарида шарипова, гульфайрус исмаилова.
фильм удостоен государственной премии казахской сср за 1972 год.
по рейтингу фильмов киностудии "казахфильм" за всю при казахской сср (1955-1990 года) занимает 8-е место - 7,8 млн зрителей, 331 копия
«гак-ку» (клич лебедя)
к юбилейной дате государственный академический театр танца республики казахстан с его руководителем-хореографом, бывшим знаменитым танцовщиком булатом аюхановым поставил «гак-ку» по мотивам эпоса. музыку для спектакля на основе тех же казахских мелодий интерпретировала аида исакова — профессор государственного музыкально-педагогического института им. ипполитова-иванова в москве. исполнитель партии бекежана молодой танцовщик ерик оспанов стал лауреатом молодёжной премии «серпер» (бывшая премия ленинского комсомола).
Ту – мемлекеттің егемендік пен біртұтастықты білдіретін басты рәміздерінің бірі. Ту ежелден елдің халқын біріктіру және оны белгілі бір мемлекеттік құрылымға сәйкестендіру міндетін атқарып келеді.
Тәуелсіз Қазақстанның Мемлекеттік туы ресми түрде 1992 жылы қабылданды. Оның авторы – белгілі суретші Шәкен Ниязбеков.
Қазақстан Республикасының Мемлекеттік туы – ортасында шұғылалы күн, оның астында қалықтап ұшқан қыран бейнеленген тік бұрышты көгілдір түсті мата. Тудың сабының тұсында тік жолақ түрінде ұлттық өрнек нақышталған. Күн, оның шұғыласы, қыран және ұлттық өрнек бейнесі алтын түстес. Тудың ені мен ұзындығының арақатынасы – 1:2
Геральдика дәстүрінде әрбір түс белгілі бір ұғымды танытады. Мәселен, аспандай көк түс адам бойындағы адалдық, тазалық, сенімділік, мінсіздік сияқты қасиеттерді білдіреді. Сонымен қатар, көк түс түркі мәдениетінде терең символдық мәнге ие. Ежелгі түркілер аспанды тәңір-атаға балаған, ал олардың көк туы арғы ата-бабаларға деген адалдықты бейнеледі. Қазақстанның Мемлекеттік туында ол ашық аспанды, бейбітшілікті, игілікті білдірсе, түстің біркелкілігі еліміздің тұтастығын меңзейді.
Геральдика қағидаттарына сәйкес, күн байлық пен молшылықты, өмірді және күш-қуатты бейнелейді. Сондықтан еліміздің туындағы күн шапағы дәулеттілік пен бақуаттылықтың символы – алтын масақ пішінінде берілген. Қазақстанның мемлекеттік атрибутикасында күннің бейнеленуі еліміздің жалпыадамзаттық құндылықтарды қастерлейтінін дәлелдейді және жас мемлекеттің жасампаздық күш-қуатын, серіктестік пен ынтымақтастық үшін әлемнің барлық еліне ашық екенін айғақтайды..
Қыран (бүркіт) бейнесі – көптеген халықтардың елтаңбалары мен туларында ерте кезден бері қолданылып келе жатқан басты геральдикалық атрибуттардың бірі. Бұл бейне әдетте биліктің, қырағылық пен мәрттіктің символы ретінде қабылданады. Күн астында қалықтаған бүркіт мемлекеттің қуат-күшін, оның егемендігі мен тәуелсіздігін, биік мақсаттар мен жарқын болашаққа деген ұмтылысын танытады. Бүркіт бейнесі еуразиялық көшпенділердің дүниетанымында айрықша орын алады және олардың түсінігінде бостандық пен адалдық, өрлік пен ерлік, қуат пен ниет тазалығы тәрізді ұғымдармен ұштасып жатады. Алтын бүркіт кескіні жас егемен мемлекеттің әлемдік өркениет биігіне деген ұмылысын көрсетеді.
Мемлекеттік тудың сабының тұсына тігінен ұзына бойына кескінделген ұлттық өрнектер – оның маңызды элементі. Қазақ ою-өрнектері – дүниені көркемдік тұрғыдан қабылдаудың халықтың эстетикалық талғамына сай келетін ерекше бір түрі. Түрлі формалар мен желілер үйлесімін танытатын өрнектер халықтың ішкі әлемін ашып көрсететін мәнерлі көркемдік құрал болып саналады. Тудың сабын жағалай салынған ұлттық өрнектер Қазақстан халқының мәдениеті мен дәстүрін символдық тұрғыда бейнелейді.
кыз жибек — казахская народная лиро-эпическая поэма, названа по имени героини. в переводе означает девушка шёлк, шелковая девушка. это произведение — жемчужина казахского фольклора. казахская «ромео и джульетта» воспевает верность в любви, дружбе, отвагу и патриотизм.
сюжетлюбви храброго воина толегена /род жагалбайлы/ и красавицы жибек из рода шекты/алимулы/ (оба младший жуз) заканчивается трагически из-за межплеменных распрей. толеген, боровшийся за руку и сердце жибек, был предательски убит бекежаном (батыр, соперник из рода жибек). жибек через 9 лет вышла замуж за младшего брата толегена сансызбая.
созданияромантический эпос, разворачивающийся в начале xvi века, когда впервые из многих степных родов и племен образовывалось казахское ханство, записан в xix веке. впервые издан в 1894 году в казани. сегодня известно шестнадцать оригинальных версий эпоса.
в 1988 году поэма быле переведена на язык бахытжаном канапьяновым.
в 2003 году в серии «эпос народов евразии» была выпущена книга, в которой собраны лучшие варианты двух эпосов «козы корпеш - баян сулу» и «кыз жибек».
мировое значениепоэма «кыз-жибек» включена в мировое культурное наследие, 2008 год был объявлен юнеско годом 500-летнего юбилея эпоса.
юбилей включен в календарь знаменательных дат юнеско 2008 года.
операв 1934 году на основе народной поэмы была создана первая казахская одноимённая опера (либретто г. мусрепова, музыка е. г. брусиловского). брусиловский использовал с полсотни народных кюев и песен, самой знаковой из которых стала ария кыз жибек, которая является на деле песней акына ыбрая «гак-ку». поэтическая интерпретация лебединой песни. именно это произведение на декаде казахского искусства в москве в 1936 году принесло сумасшедший успех и звание народной артистки знаменитой певице куляш байсеитовой.
кинофильмв 1970-ом году казахский режиссер султан-ахмет ходжиков снял на казахфильме одноимённую двухсерийную ленту, роли в фильме исполнили меруерт утекешева (кыз жибек), куман тастанбеков (толеген), асанали ашимов (бекежан), кененбай кожабеков, мухтар бахтыгереев, ануар молдабеков, фарида шарипова, гульфайрус исмаилова.
фильм удостоен государственной премии казахской сср за 1972 год.
по рейтингу фильмов киностудии "казахфильм" за всю при казахской сср (1955-1990 года) занимает 8-е место - 7,8 млн зрителей, 331 копия
«гак-ку» (клич лебедя)к юбилейной дате государственный академический театр танца республики казахстан с его руководителем-хореографом, бывшим знаменитым танцовщиком булатом аюхановым поставил «гак-ку» по мотивам эпоса. музыку для спектакля на основе тех же казахских мелодий интерпретировала аида исакова — профессор государственного музыкально-педагогического института им. ипполитова-иванова в москве. исполнитель партии бекежана молодой танцовщик ерик оспанов стал лауреатом молодёжной премии «серпер» (бывшая премия ленинского комсомола).
Қазақстан Республикасының Мемлекеттік Туы.
Ту – мемлекеттің егемендік пен біртұтастықты білдіретін басты рәміздерінің бірі. Ту ежелден елдің халқын біріктіру және оны белгілі бір мемлекеттік құрылымға сәйкестендіру міндетін атқарып келеді.
Тәуелсіз Қазақстанның Мемлекеттік туы ресми түрде 1992 жылы қабылданды. Оның авторы – белгілі суретші Шәкен Ниязбеков.
Қазақстан Республикасының Мемлекеттік туы – ортасында шұғылалы күн, оның астында қалықтап ұшқан қыран бейнеленген тік бұрышты көгілдір түсті мата. Тудың сабының тұсында тік жолақ түрінде ұлттық өрнек нақышталған. Күн, оның шұғыласы, қыран және ұлттық өрнек бейнесі алтын түстес. Тудың ені мен ұзындығының арақатынасы – 1:2
Геральдика дәстүрінде әрбір түс белгілі бір ұғымды танытады. Мәселен, аспандай көк түс адам бойындағы адалдық, тазалық, сенімділік, мінсіздік сияқты қасиеттерді білдіреді. Сонымен қатар, көк түс түркі мәдениетінде терең символдық мәнге ие. Ежелгі түркілер аспанды тәңір-атаға балаған, ал олардың көк туы арғы ата-бабаларға деген адалдықты бейнеледі. Қазақстанның Мемлекеттік туында ол ашық аспанды, бейбітшілікті, игілікті білдірсе, түстің біркелкілігі еліміздің тұтастығын меңзейді.
Геральдика қағидаттарына сәйкес, күн байлық пен молшылықты, өмірді және күш-қуатты бейнелейді. Сондықтан еліміздің туындағы күн шапағы дәулеттілік пен бақуаттылықтың символы – алтын масақ пішінінде берілген. Қазақстанның мемлекеттік атрибутикасында күннің бейнеленуі еліміздің жалпыадамзаттық құндылықтарды қастерлейтінін дәлелдейді және жас мемлекеттің жасампаздық күш-қуатын, серіктестік пен ынтымақтастық үшін әлемнің барлық еліне ашық екенін айғақтайды..
Қыран (бүркіт) бейнесі – көптеген халықтардың елтаңбалары мен туларында ерте кезден бері қолданылып келе жатқан басты геральдикалық атрибуттардың бірі. Бұл бейне әдетте биліктің, қырағылық пен мәрттіктің символы ретінде қабылданады. Күн астында қалықтаған бүркіт мемлекеттің қуат-күшін, оның егемендігі мен тәуелсіздігін, биік мақсаттар мен жарқын болашаққа деген ұмтылысын танытады. Бүркіт бейнесі еуразиялық көшпенділердің дүниетанымында айрықша орын алады және олардың түсінігінде бостандық пен адалдық, өрлік пен ерлік, қуат пен ниет тазалығы тәрізді ұғымдармен ұштасып жатады. Алтын бүркіт кескіні жас егемен мемлекеттің әлемдік өркениет биігіне деген ұмылысын көрсетеді.
Мемлекеттік тудың сабының тұсына тігінен ұзына бойына кескінделген ұлттық өрнектер – оның маңызды элементі. Қазақ ою-өрнектері – дүниені көркемдік тұрғыдан қабылдаудың халықтың эстетикалық талғамына сай келетін ерекше бір түрі. Түрлі формалар мен желілер үйлесімін танытатын өрнектер халықтың ішкі әлемін ашып көрсететін мәнерлі көркемдік құрал болып саналады. Тудың сабын жағалай салынған ұлттық өрнектер Қазақстан халқының мәдениеті мен дәстүрін символдық тұрғыда бейнелейді.