1. Сөздің атауыш (номинатив) немесе тура мағынасы – затты, құбылысты білдіреді.
2. Сөздің шығу тегіне байланысты туған мағынасы:
а) түпкі мағынадағы түбір сөз.
б) омонимі бар сөз: көз – адамның дене мүшесі (Сенің көзің әдемі), көз – бір нәрсенің бастауы (Бұлақтың көзін аш),көз – қарайлап жүру (Кішкентайларға бас көз боп жүр).
в) синонимі бар сөз : көз – жанар – шырақ.
3. Сөздердің тіркесу сипатына байланысты туған мағыналары:
б)фразеологиялық байлауы бар: көз байлау,көз болу,көз жазып қалу,көз қиығын салу т.б.
4. Сөздің стилистикалық қызметіне байланысты туған лексикалық мағыналары:
б) бейтарап мағыналы.
5. Сөздердің қолданылу сипатына байланысты түрлері:
Шын шеберде мін болмас. У настоящего мастера брака не бывает. 2 Бақыт кілті – еңбекте. Ключ к счастью – в труде. 3 Ұйқы тынықтырады, жұмыс шынықтырады. Сон освежает, труд закаляет. 4 Ермек қуған пәлеге жолығады, еңбек қуған қазынаға жолығады. Праздно развлекающийся в беду попадёт, трудом увлекающийся богатство найдёт. 5 Адамды еңбек көркейтедi. Человека труд красит. 6 Көңілсіз бастаған іс көпке бармайды. Дело, начатое без души, к многому не приведёт. 7 Сен iстi сүйсең, iс саған бас иедi. Если дело любишь, дело покоряется тебе. 8 Егінді жабайы шөп аздырар, ерді еріншектік аздырар. Пашню сорняк портит, храбреца – лень.
"Көз" сөзіне лексикалық талдау.
1. Сөздің атауыш (номинатив) немесе тура мағынасы – затты, құбылысты білдіреді.
2. Сөздің шығу тегіне байланысты туған мағынасы:
а) түпкі мағынадағы түбір сөз.
б) омонимі бар сөз: көз – адамның дене мүшесі (Сенің көзің әдемі), көз – бір нәрсенің бастауы (Бұлақтың көзін аш),көз – қарайлап жүру (Кішкентайларға бас көз боп жүр).
в) синонимі бар сөз : көз – жанар – шырақ.
3. Сөздердің тіркесу сипатына байланысты туған мағыналары:
б)фразеологиялық байлауы бар: көз байлау,көз болу,көз жазып қалу,көз қиығын салу т.б.
4. Сөздің стилистикалық қызметіне байланысты туған лексикалық мағыналары:
б) бейтарап мағыналы.
5. Сөздердің қолданылу сипатына байланысты түрлері:
а) жалпылама лексикаға тән.
У настоящего мастера брака не бывает. 2 Бақыт кілті – еңбекте.
Ключ к счастью – в труде. 3 Ұйқы тынықтырады, жұмыс шынықтырады.
Сон освежает, труд закаляет. 4 Ермек қуған пәлеге жолығады, еңбек қуған қазынаға жолығады.
Праздно развлекающийся в беду попадёт, трудом увлекающийся богатство найдёт. 5 Адамды еңбек көркейтедi.
Человека труд красит. 6 Көңілсіз бастаған іс көпке бармайды.
Дело, начатое без души, к многому не приведёт. 7 Сен iстi сүйсең, iс саған бас иедi.
Если дело любишь, дело покоряется тебе. 8 Егінді жабайы шөп аздырар, ерді еріншектік аздырар.
Пашню сорняк портит, храбреца – лень.