Еділді алса- Елді алар, Енді алмаған не қалар Жайықты алса- Жанды алар, Жанды алған соң нең қалар? Ойылды алса- Ойды алар, Ойлашы сонда не қалар?...- деген жолдардағы көркемдегіш тәсілдің қолданысын түсіндіріп беріңіз (3-4 сөйлем).
Для коренных обитателей лесов зима — суровое время. Земля закрылась снежным одеялом, и под ним осталась пища. В холодную пору птицам и зверушкам еды нужно еще больше, чтобы восполнить энергию, потраченную на согревание. Морозы гонят лесных жителей ближе к человеческому жилью. Подались в города синицы и снегири. В городских парках можно увидеть стаи верещащих свиристелей, склевывающих подернутые инеем ягоды рябины. Сложнее приходится диким животным. Если лисы и волки, бывает, забредают в деревни в надежде разорить плохо охраняемый курятник, то копытным в поисках пропитания приходится преодолевать многие километры пути по глубокому снегу. Стройным косулям и гигантам-лосям одинаково страшны ночные морозы после дневных оттепелей. Жесткий наст оставляет на ногах глубокие порезы. Но такие дни радуют легких на ногу волков. Ледяная корка наста выдерживает отощавших хищников. Им не составляет труда догнать проваливающихся по брюхо в снег несчастных косуль. Вольготно себя чувствуют и зайцы-беляки. Гигантскими прыжками проносятся они по заснеженному полю к ближайшему перелеску. Там их ждет горьковатая кора молодых осинок. Белая шкурка надежно маскирует беззащитных зверьков от кровожадных лис и волков.
Переоделись на зиму и хлопотливые белки, сменили рыжие шубки на серебристо-серые. Всю осень зверьки делали запасы орехов и ягод, рассовывая припасы по дуплам, и теперь им не о чем беспокоится. Самые смелые отправляются в населенные пункты полакомиться семечками, заботливо насыпанными людьми в птичьи кормушки.
Лисам остается одна добыча — мыши полевки. Бесшумно скользя по снегу, лиса чутко прислушивается к шороху травы под снежным покрывалом. Она мышкует. Вот навострились рыжие с черной искрой ушки. Прыжок! Лиса ныряет глубоко в снег. Еще мгновение, и добыча в зубах хищника.А в это время богатырским сном спит хозяин леса бурый медведь. Всё лето и осень жировавший на лугах и в малинниках мишка накопил под толстой шкурой запас питательных веществ. Теперь он может почивать в своей берлоге до наступления весны. Его примеру следует и барсук. Еще в начале ноября этот неуклюжий зверек залег в нору, где проспит до конца марта. Всё длиннее становится день, всё ярче светит солнце. Это весна наступает зиме на пятки, гонит ее на север. Холодная и голодная для лесного зверья пора заканчивается. Время совершило очередной виток, природа оживает, радуется теплым солнечным лучам. Скоро наполнит лесную чащу веселый гомон птиц, и выйдут погреться на проталинки уставшие от морозов зверушки.
НЕ СПАМИТЬ ПРОСТО ПОТОМ ОТВЕЧУ! Я НЕ ЗНАЮ ЭТО ПРАВИЛЬНО ЛИБО НЕТ СКАЖИТЕ Я ПОДПИШУСЬ И БУДУ БЛАГОДАРНА
Қазақ халқы тілге бай. Әр сөзін талдай білген, әр сөзіне мән берген халық. Қазақ үшін әр сөздің ғана емес, әр санның өзіндік қасиеті, шариғатқа қатысы, тәрбиелік мәні, саналы орны болған. Расында қазақ бір санынан бастап, әр санның қадірі мен қасиетін салмақтап, өзіне тән ерекшелігін саралай білген, орнына, маңызына сай қолданған. Әр санда өзіндік ие болатынын мақсаты мен мағынасы болатынын сезе, түйсіне білген. Киелі сандардың түп төркіні қайдан шыққанын және математикалық тілде талданғанын қарастырайық. 3, 4, 5, 6, 7, сандарының қадір – қасиетін біле отырып,әрбір сан жайлы ой толғанысын тудыру, білімге құштарлықты оятады. 1001 – даңқы шыққан Шехеризада саны.
Мысалы: қазақ 3 санының байламдарын былай түйіндеген:
Үш көз: Су анасы – бұлақ, жол анасы - тұяқ, сөз анасы – құлақ.
Үш талғам: Мейірім – сауап, жақсылықтан шарапат, жамандықтан кесепат.
Үш жүз: Ұлы жүз, Орта жүз, Кіші жүз.
Үш тәтті: Жан тәтті, жар тәтті, мал тәтті.
Үш қуат: Ақыл, жүрек, тіл.
Үш жұрт: өз жұртың – күншіл, қайын жұртың – міншіл, нағашы жұртың – сыншыл.
Жеті санының дүниежүзілік дәстүрде өте жиі, тұрақты да орнықты болып кездесетіндігін білеміз.
Жеті саны – қазақ үшін де киелі.
7 санына байланысты жеті жұт немесе жұт-жеті ағайынды. Олар – құрғақшылық, жұт (малдың қырылуы), өрт, оба, соғыс, топан су, зілзала (жер сілкіну).
Жеті жоқ: жерде өлшеуіш жоқ, аспанда тіреуіш жоқ, таста тамыр жоқ, тасбақада талақ жоқ, Аллада бауыр жоқ, аққуда сүт жоқ, жылқыда өт жоқ.
Жеті қазына – ұрпақ жалғасы деп көрсетіледі еңбегінде. Сонымен қатар жеті жетім, жеті шәріп, жеті ата ұғымдарын түсіндіру студенттердің ой-өрісін, танымын кеңейтеді.
Жеті күн: Дүйсенбі, сейсенбі, сәрсенбі, бейсенбі, жұма, сенбі, жексенбі.
Жеті қазына: Ер жігіт, сұлу әйел, берен мылтық, ақыл, білім, жүйрік ат, қыран бүркіт, жүйрік тазы.
Жеті жоқ: Аллада бауыр жоқ, таста тамыр жоқ, аспанда тіреу жоқ, жерде өлшеуіш жоқ, тасбақада талақ жоқ, аққуда сүт жоқ, жылқыда өт жоқ.
Тоғыз саны – әлдебіртолықтылықты, кемелділікті, түгелділікті білдіреді.
Қырық – көп жағдайда кез келген өлшемнің (уақыттың, кеңістіктің) ең шеткі, ең соңғы межесі, шебі, шекарасы. «Қырық» сөзі абак таңбадағы шеңбер сызығын білдірген. Сандық көрсеткіш бойынша берсек, 40 дегеніміз-кіндік нүкте. 40 санына байланысты қазақ халқының «қырқынан шығару», «қырқын беру». Дәстүріне келер болсақ «қырқынан шығару». Қазақта дүниеге келген бала 40 күндік уақыт өткенге дейін «әлі тумаған» болып есептелінеді: яғни, ол-әлі тумаған, ол-әлі өлі, тек 40 күн өтіп, 41-інші күн болғанда ғана ол «ресми түрде» дүниеге келеді. Осы уақыт ішінде нәрестені бөгде адамдарға көрсетпейді (тіл көзден сақтайды). Қырқынан шыққан соң арнайы жоралғы («қырқынан шығару», «ит көйлек») өткізіп, баланы, «өлілер дүниесінің қақпасын күзеткен итке» сыйлық беріп, бұ дүниеге шығарып алады.
Қырқын беру. Өлген адамды жерлегеннен кейін оның «үшін», «жетісін», «қырқын», «жүзін», «жылын» береді. Мұнда көрсетілген сандық көрсеткіштердің әрқайсысы-әлдебір тұтастықтың шекаралары, ал олар бір тізбек бойында қолданылған жағдайда, олардың әрқайсысы әлдебір тұтастықтың ішкі сатылары болып есептеледі. Өлген адамның жаны 40күн бойына бұл дүниеде жүреді де, тек 41-інші күн болғанда ғана, о дүниеге өтеді, яғни, «ит күзеткен қақпадан /көпірден өтеді», «иттің кейпіне енеді», «ит көйлегін қайта киеді».
Птицы и звери в зимнем лесу
Летают снежинки, летают снежинки.
Покрылись снегами лесные тропинки.
От холода галки попрятались в трубы.
И зайцы напялили белые шубы.
А. Тетивкин
Для коренных обитателей лесов зима — суровое время. Земля закрылась снежным одеялом, и под ним осталась пища. В холодную пору птицам и зверушкам еды нужно еще больше, чтобы восполнить энергию, потраченную на согревание. Морозы гонят лесных жителей ближе к человеческому жилью. Подались в города синицы и снегири. В городских парках можно увидеть стаи верещащих свиристелей, склевывающих подернутые инеем ягоды рябины. Сложнее приходится диким животным. Если лисы и волки, бывает, забредают в деревни в надежде разорить плохо охраняемый курятник, то копытным в поисках пропитания приходится преодолевать многие километры пути по глубокому снегу. Стройным косулям и гигантам-лосям одинаково страшны ночные морозы после дневных оттепелей. Жесткий наст оставляет на ногах глубокие порезы. Но такие дни радуют легких на ногу волков. Ледяная корка наста выдерживает отощавших хищников. Им не составляет труда догнать проваливающихся по брюхо в снег несчастных косуль. Вольготно себя чувствуют и зайцы-беляки. Гигантскими прыжками проносятся они по заснеженному полю к ближайшему перелеску. Там их ждет горьковатая кора молодых осинок. Белая шкурка надежно маскирует беззащитных зверьков от кровожадных лис и волков.
Переоделись на зиму и хлопотливые белки, сменили рыжие шубки на серебристо-серые. Всю осень зверьки делали запасы орехов и ягод, рассовывая припасы по дуплам, и теперь им не о чем беспокоится. Самые смелые отправляются в населенные пункты полакомиться семечками, заботливо насыпанными людьми в птичьи кормушки.
Лисам остается одна добыча — мыши полевки. Бесшумно скользя по снегу, лиса чутко прислушивается к шороху травы под снежным покрывалом. Она мышкует. Вот навострились рыжие с черной искрой ушки. Прыжок! Лиса ныряет глубоко в снег. Еще мгновение, и добыча в зубах хищника.А в это время богатырским сном спит хозяин леса бурый медведь. Всё лето и осень жировавший на лугах и в малинниках мишка накопил под толстой шкурой запас питательных веществ. Теперь он может почивать в своей берлоге до наступления весны. Его примеру следует и барсук. Еще в начале ноября этот неуклюжий зверек залег в нору, где проспит до конца марта. Всё длиннее становится день, всё ярче светит солнце. Это весна наступает зиме на пятки, гонит ее на север. Холодная и голодная для лесного зверья пора заканчивается. Время совершило очередной виток, природа оживает, радуется теплым солнечным лучам. Скоро наполнит лесную чащу веселый гомон птиц, и выйдут погреться на проталинки уставшие от морозов зверушки.
НЕ СПАМИТЬ ПРОСТО ПОТОМ ОТВЕЧУ! Я НЕ ЗНАЮ ЭТО ПРАВИЛЬНО ЛИБО НЕТ СКАЖИТЕ Я ПОДПИШУСЬ И БУДУ БЛАГОДАРНА
Қазақ халқы тілге бай. Әр сөзін талдай білген, әр сөзіне мән берген халық. Қазақ үшін әр сөздің ғана емес, әр санның өзіндік қасиеті, шариғатқа қатысы, тәрбиелік мәні, саналы орны болған. Расында қазақ бір санынан бастап, әр санның қадірі мен қасиетін салмақтап, өзіне тән ерекшелігін саралай білген, орнына, маңызына сай қолданған. Әр санда өзіндік ие болатынын мақсаты мен мағынасы болатынын сезе, түйсіне білген. Киелі сандардың түп төркіні қайдан шыққанын және математикалық тілде талданғанын қарастырайық. 3, 4, 5, 6, 7, сандарының қадір – қасиетін біле отырып,әрбір сан жайлы ой толғанысын тудыру, білімге құштарлықты оятады. 1001 – даңқы шыққан Шехеризада саны.
Мысалы: қазақ 3 санының байламдарын былай түйіндеген:
Үш көз: Су анасы – бұлақ, жол анасы - тұяқ, сөз анасы – құлақ.
Үш тоқтам: Ақыл – арқан, ой – өріс, адам – қазық.
Үш қасиет: Өліде – аруақ, малда – кие, аста – кепиет.
Үш талғам: Мейірім – сауап, жақсылықтан шарапат, жамандықтан кесепат.
Үш жүз: Ұлы жүз, Орта жүз, Кіші жүз.
Үш тәтті: Жан тәтті, жар тәтті, мал тәтті.
Үш қуат: Ақыл, жүрек, тіл.
Үш жұрт: өз жұртың – күншіл, қайын жұртың – міншіл, нағашы жұртың – сыншыл.
Жеті санының дүниежүзілік дәстүрде өте жиі, тұрақты да орнықты болып кездесетіндігін білеміз.
Жеті саны – қазақ үшін де киелі.
7 санына байланысты жеті жұт немесе жұт-жеті ағайынды. Олар – құрғақшылық, жұт (малдың қырылуы), өрт, оба, соғыс, топан су, зілзала (жер сілкіну).
Жеті жоқ: жерде өлшеуіш жоқ, аспанда тіреуіш жоқ, таста тамыр жоқ, тасбақада талақ жоқ, Аллада бауыр жоқ, аққуда сүт жоқ, жылқыда өт жоқ.
Жеті қазына – ұрпақ жалғасы деп көрсетіледі еңбегінде. Сонымен қатар жеті жетім, жеті шәріп, жеті ата ұғымдарын түсіндіру студенттердің ой-өрісін, танымын кеңейтеді.
Жеті күн: Дүйсенбі, сейсенбі, сәрсенбі, бейсенбі, жұма, сенбі, жексенбі.
Жеті амал: Тоқсанның кіруі, киіктің матауы, мұздың қатуы, айдың тоғамы, үркердің батуы, қарашаның батуы, күннің тоқырауы.
Жеті қазына: Ер жігіт, сұлу әйел, берен мылтық, ақыл, білім, жүйрік ат, қыран бүркіт, жүйрік тазы.
Жеті жоқ: Аллада бауыр жоқ, таста тамыр жоқ, аспанда тіреу жоқ, жерде өлшеуіш жоқ, тасбақада талақ жоқ, аққуда сүт жоқ, жылқыда өт жоқ.
Тоғыз саны – әлдебіртолықтылықты, кемелділікті, түгелділікті білдіреді.
Қырық – көп жағдайда кез келген өлшемнің (уақыттың, кеңістіктің) ең шеткі, ең соңғы межесі, шебі, шекарасы. «Қырық» сөзі абак таңбадағы шеңбер сызығын білдірген. Сандық көрсеткіш бойынша берсек, 40 дегеніміз-кіндік нүкте. 40 санына байланысты қазақ халқының «қырқынан шығару», «қырқын беру». Дәстүріне келер болсақ «қырқынан шығару». Қазақта дүниеге келген бала 40 күндік уақыт өткенге дейін «әлі тумаған» болып есептелінеді: яғни, ол-әлі тумаған, ол-әлі өлі, тек 40 күн өтіп, 41-інші күн болғанда ғана ол «ресми түрде» дүниеге келеді. Осы уақыт ішінде нәрестені бөгде адамдарға көрсетпейді (тіл көзден сақтайды). Қырқынан шыққан соң арнайы жоралғы («қырқынан шығару», «ит көйлек») өткізіп, баланы, «өлілер дүниесінің қақпасын күзеткен итке» сыйлық беріп, бұ дүниеге шығарып алады.
Қырқын беру. Өлген адамды жерлегеннен кейін оның «үшін», «жетісін», «қырқын», «жүзін», «жылын» береді. Мұнда көрсетілген сандық көрсеткіштердің әрқайсысы-әлдебір тұтастықтың шекаралары, ал олар бір тізбек бойында қолданылған жағдайда, олардың әрқайсысы әлдебір тұтастықтың ішкі сатылары болып есептеледі. Өлген адамның жаны 40күн бойына бұл дүниеде жүреді де, тек 41-інші күн болғанда ғана, о дүниеге өтеді, яғни, «ит күзеткен қақпадан /көпірден өтеді», «иттің кейпіне енеді», «ит көйлегін қайта киеді».