Егіншілік - ауыл шаруашылық дақылдарынан тұрақты, сапалы, мол өнім алу үшін жерді өңдеп баптау тәсілдерінің жүйесі. 20
ғасырдың басында Қазақстандағы егіс көлемі күрт көбейіп, 4,1
миллион гектарға жетті. Егістіктің басым көпшілігі (96%) дәнді дақыл
болатын. Оның жартысынан көбі Ақмола, Торғай аймақтарында,
қалғаны Қостанай, Ақтөбе,
Павлодар, Семей өңірінде
егілді.
Сырдария өзенінің төменгі жағында күріш, Жетісуда мақта егілді.
Қазақстанда егін шаруашылығын одан әрі дамыту жолында, әсіресе,
соғыс жылдары, одан кейін де көптеген жұмыстар атқарылды.
Машина-трактор стансалары құрылып, егістікті күтіп-баптау
жұмыстарын барынша механикаландыруға мүмкіншілік туды.
Егістіктің
96,5%-ы
тұқым
сепкішпен
себіліп,
97%-
ы комбайнмен жиналды. Үш дақыл бойынша Қазақстанда
өнімділіктің дүниежүзілік рекорды тіркелді. 1954 ж. тың және
тыңайған жерлерді жаппай игеру басталды. Алғашқы бес - алты жыл
ішінде-ақ республика бойынша 25 млн. гектар тың жер игерілді. Оның
17
млн.
гектары
еліміздің
солтүстігінде
(Қостанай, Көкшетау, Солтүстік Қазақстан, Павлодар) орналасқан.
Қазақстанда егіншіліктің құрғақ, суармалы, тәлімі және таудағы
түрлері қалыптасқан. Құрғақ егіншілік жауыны аз, желді, құрғақ
далалы аймақтарда орналасқан. Бұл жерлерде құрғақшылыққа
төзімді
дақылдар өсіріліп, топырақта ылғал сақтаудың
агротехникалық шаралар жүйесі (қар тоқтату, топырақты аудармай
жырту, егісті қысқа мерзімде себу, т.б.) қолданылады.
Суармалы егіншілікте, көбінесе, мақта, қант қызылшасы, дәнді
дақылдар, көп жылдық жемшөптер, күріш өсіріледі. Таудағы
егіншілік тау баурайын, тау аралығындағы ойпаң жерлерді қамтыды…
2-тапсырма. Мәтін мазмұнын сызба арқылы көрсетіңіз.
Ат спортының түрлері:
аламан бәйге - алыс және өте алыс қашықтарға атшабыс,
байте - ойлы қырлы жерлермен атшабыс,
ат жегу - тез арада атты дайындау,
ат омырауластыру - атты итерістіріп шеңберден шығару,
аударыспақ - ат үстінде алысу,
жорға жарыс - жорғалар сыны,
құнан бәйге, дөнен бәйге, тай жарыс - жылқы түліктерінің жарысы,
қыз қуу,
көкпар - командалық ойын,
жамбы ату - шауып келе жатып нысана көздеу,
күміс ілу - жерден күміс тиынды ат үстінен іліп әкету,
сайыс - ат үстінде қарумен жекпе-жек өткізу;
Күз – бұл өте тамаша мезгіл. Күз мезгілі адамның көңіл-күйі секілді құбылмалы. Бірде жаңбыр жауып жатса, енді бірде күн шайдай ашылып тұрады. Күзде білім күні басталады. Бұл күнде енді мектеп табалдырығын аттайын деп жатқан кішкентай балалар қуанады. Олар үшін бұл күн өте ерекше. Жалғыз кішкентай балалар үшін ғана емес, біз үшін де бұл күн өте ерекше. Себебі, бұл күнде біздің өмірге деген көзқарасымыз ашылып, әлемді тани бастаймыз. Күз мезгілінде жапырақтар сарғайып, айнала алтын түске боялады. Жерге алтын кілем төселгендей болады. Арасында шыршалар ғана түсін өзгертпеген. Барлығы әсерлі, өте керемет. Құстар жылы жаққа ұшып барады, ал балалар аула жұмысын бөлісіп тазалауда. Кейбіреулері жеміс-жидек жинаса, біреулері ауланы түскен жапырақтардан тазартуда. Балалар әрі еңбек етіп, әрі ойын ойнауда.Барлығы көңілді. Жануарлар да қылышын сүйретіп келе жатқан қысқа дайындалуда. Қоян, қасқыр, түлкі сияқты жануарлардың жүндері қалыңдай бастайды. Адамдар да қызу еңбек үстінде. Диқаншылар егіс даласында дән жиса, ауыл адамдары отын, көмірлерін түсіріп, қыстан қысылмай шығудың қамын жасауда.
Осы мезгілде бізде «күзгі бал» атты байқау болды. Біз өзіміздің тамаша өнерімізді көрсеттік, және де түрлі дәнді-дақылдар мен жеміс-жидектерден керемет туынды жасап шығардық. Басқа сыныптың оқушылары да неше түрлі жемістерден керемет нәрселер жасады. Біз үшін бұл байқау өте керемет өтті. Бәрі де көңілді болды. Күз кереметі осы шығар деп ойлаймын.