Ертеде Балқаш деген бай болған екен. Оның көркіне ақылы сай Іле деген қызы болыпты. Іленің көріктілігі мен ақылдылығы жан-жаққа аңыз болып тарайды. Ілеге құда түсушілер келе бастайды, бірақ Іле олардың бірде-біреуіне өз сезімін алдырмайды. Сол елде Қаратал деген батыр, кедей жігіт болады. Ол үнемі жарлы-жақыбайлардың сөзін сөйлеп, оларға көмек беріп жүреді. Бірде Балқаш бай үлкен ас береді. Бұл аста ақындар айтысып, жауырыны жерге тимеген палуандар белдеседі. Осы аста Іле мен Қаратал кездеседі. Бір көргеннен бірбіріне тәнті болған екі жас тек іштей ұғысады. Сегіз қырлы, бір сырлы Қаратал бұл аста ерекше көзге түседі. Балқаш бай қызы Іленің Қараталға ерекше ілтипат көрсетуінен қатты шошынады. Қараталды қызына тең көрмейді. Балқаш бай бақыт тек байлықта деп ұғады. Қаратал Ілеге қанша ынтызар болғанымен, арада алынбас қамал барын ұғады. Ол – өзінің кедейлігі еді. Іле Қараталды шын сүйетіндігін айтып, әкесінен рұқсат сұрайды. Балқаш бай рұқсат бермек түгілі жігіттің атын атауға тыйым салады. Ақыры ебін тауып, Іле мен Қаратал ауылдан қашып шығады. Қызының кедей жігітпен қашып кеткенін білген Балқаш бай өзі бас болып арттарынан қуады. Іле мен Қаратал қуғыншылардан құтылмасын біледі де, әкесін тосып алады. Әкесімен бір ауыз сөзге келеді. Іле: «Әке, мен тек Қараталды сүйемін. Өмірде байлықтан жоғары күш бар. Ол – махаббат. Өзіңнен соңғы өтінер жалғыз тілегім: тіршілікте бірге болмаған тәніміз о дүниеде бірге болсын, Қаратал екеумізді бірге жерле», – дейді де, биік құздан етекке құлайды. Қызының парша-парша болған жансыз денесін көрген Балқаш бай есінен танып құлайды. Арада біраз уақыт өтіп, өзі-өзіне келген Балқаш бай жанындағыларға: «Мен өмірде үлкен қателік жібердім. Адам үшін бар байлық та, бақыт та бала екенін енді түсіндім. Тірлігімде жіберген қателігімді о дүниеде жуайын, Іле мен Қаратал екі сағам болсын», – деп екі баласының ортасына жатып, өзіне-өзі қанжар салады. Міне, Балқаш көлі Балқаш байдың көз жасынан пайда болып, үнемі екі сағасынан келіп құятын Іле мен Қаратал демімен толығып отырады екен. Мәтіннің композициялық құрылымын анықтаңыз
Ақшаны қалай үнемдеуге болады?
Сөздікке сүйенер болсақ, ақша дегеніміз - айырбас құралы ретінде барлық адамдармен қабылданатын және басқа тауарларды (қызметтерді) бағалауға қызмет ететін кезкелген тауар немесе символ. Қазіргі заманда ақша кейбір адамдар үшін өмірдің мәні болып отыр, дегенмен, ақша бүгін бар, ертең жоқ нәрсе екенін ұмытпайық. Ал енді, осы ақшаны үнемдеп, тиімді пайдаланудың жолдары қандай екен?
1. Менің ойымша, ең алдымен ай сайынғы кіріс пен шығысты жазып, есептеп отыру қажет. Жай ғана есептеп қоймай, жұмсалатаны қаражатты бөлек қойып, жоспарлау керек.
2. Жоспар демекші, сатып алынатын тауар мен тамақтың да тізімін жазып, сытып алынғанына белгі қойған дұрыс. Сонда дүкенге барған кезде қажетсіз нәрсе сатып алмай, ақшаны да үнемдей аласыз.
3. Ақшаны үнемдеудің тағы бір жолы, үйдегі су мен электр тоғын үнемді пайдаланып, қажет емес кездері сөндіріп қою керек. Сол кезде ай сайынғы пәтер ақының да төлемі азаяды.
4. Өз-өзіңізге шектеу қоя біліңіз. Яғни көрсеқызарлық танытпай, сатып алмас бұрын әбден саралап, бағаларды салыстырыңыз. Бұл сіздің сараңдығыңыз емес, сауаттылығыңыз.
Ал сіз осы ақыл – кеңестер тізіміне не қосар едіңіз? Жалпы, ақшаны үнемдеп жұмсауға қалай қарайсыз?
Дятя не плачет, мать не разумеет
Ата - аскъар тау, Ана - бауырындагъы буълакъ, бала - жагъасындагъы къуъракъ
Отец - неприступная гора, мать - родник у подножия горы, дитя - тростник, растущий на берегу реки
Анасын коьріп къызын ал
Возьми замуж дочь, прежде узнав, кто ее мать.
Агъайыннынъ алтын сарайынан ананынъ жыртыкъ лашыгъы артыкъ
Дырявый шалаш матери лучше, чем золотой дворец родичей
Аькесіз жетім - жартылай жетім, шешесіз жетім - буьтін жетім
Сирота без отца - полусирота, сирота без матери круглая сирота
Ананъды Меккеге уьш аркъалап барсанъ да, къарызынънан къуътыла алмайсынъ
Даже если трижды мать на себе в Мекку перевезешь - с долгом перед ней не рассчитаешься
Қарға баласын аппағым дер, кірпі баласын жұмсағым дер.
Ворона называет своего ребенка беленьким, ежик называет детеныша мягоньким.
Ананың көңлі балада, баланың көңлі далада.
Мать думает о ребенке, ребенок - об улице.
Ананың сүті - бал, баланың тілі бал.
Материнское молоко - мед, детский лепет - мед.
Ата - асқар тау, ана - бауырдағы бұлақ, бала - жағасындағы құрақ.
Отец - высокая гора, мать - родник у подножья, ребенок - камыш у берега.