«Қазақтың өмірлік тәжірибесі тілінде сақталған» ЭССЕ
Эссе
Қазақтың өмірлік тәжірибесі тілінде сақталған.
Тіл - жүрегі елім деп соғатын әр адам үшін баға жетпес асыл қазына.Тіл байланыс құралы ғана емес.Тіл - қорғаушы,қолдаушы.Бір тілден кесірінен қиындыққа тап боласың.Осы бір тілден бар мәселеден айырыласын.Өз туған тілдерінен айырылып қалған да, керісінше тілдерін қастерлеп көкке көтеретін де елдер бар.
Қазақ халқы қашан да тілін басты құндылығымыз деп санаған."Тілі өлген ел - тірі өлген ел" демекші,көптеген ел жанашырлары жаным қалмаса да,тілім аман болсыншы деп тәуекелге өз басын тіккен еді.Осылай ата-бабаның қаны мен төккен терінің арқасында тіліміз аман-сау бізге жетіп отыр.
"Қазақтың ақылы – көзінде,қасиеті сөзінде" деп бекер айтылмаған.Шыныменде тіліміз бізге қаншама тарих пен шежірені әкелді.Тіліміз арқылы сонау замандардағы халық басынан өткен нәубеттерге,ерлік істерге куә боламыз.Ана тілімізбен біз салт-дәстүрлер,жөн-жоралғылар,заңдар мен даналы сөздерді санамызға сіңірдік.Асан қайғы,Бұқар жырау,Жиренше шешен,белгілі үш биіміздің әр сөздерінен ақылымызға ақыл қосылды емес пе?Небір аңыздар,ертегілер, мақал-мәтелдер мен жұмбақтар сол кездегі қазақ халқының өмірлік тәжірибесін көз алдымызға әкелетіндігін жасырмауымыз қажет.
Сүйемін туған тілді – анам тілін,
Бесікте жатқанымда-ақ берген білім
Шыр етіп жерге түскен минутімнен
Құлағыма сіңірген таныс үнім,-деп Сұлтанмахмұт Торайғыров жырлағандай,жас өркендер,бізге де тілімізді қастерлеп,оның кіршіксіз тазалығын әрі бай мұрасын жоғалтпауы үшін күш салуымыз керек.
Әлеуметтік-тарихи тәжірибе әрбір жаңа ұрпақ өз халқының өткен тәжірибесін қайта ойлап, ұлттық дамудың мақсаттары мен міндеттерін айқындауымен қатар, оның перспективаларын тұжырымдап, нақты уақытта ұлтқа тән саяси, идеологиялық, экономикалық, мәдени бағдарларды, қазіргі заманғы әлемге сәйкес ұлттық сана-сезімді қалыптастыратынын көрсетеді. Бұл процесс ұлт тарихының аса күрделі, сыну кезеңдерінде қарқынды жүреді. Ұлттық сана-сезім ұлт пен адам ретінде, осы қауымдастықтың мүшесі ретінде сипатталатын маңызды фактор болып табылады. Жеке тұлға өзін ұлттың ажырамас бөлшегі ретінде сезіне отырып, өз халқының тарихын, ұлттық құндылықтарды (жазу, ұлттық тіл, рухани мәдениет пен тағы басқа жетістіктері), ұлттық менталитет, халықтың әлемдік мәдениет қазынасына қосқан үлесін бағалап, оның дамуына ықпал етеді. Ұлттық сана-сезімнің дамуы индивидтің өз ырымдарын, дәстүрлерін, яғни этникалық тамырын білуімен байланысқан, сонымен бірге осы үдерісте адамгершілік жалпыадамзаттық құндылықтарды тану маңызды. Яғни, ұлттық сана-сезімді дамытудағы маңызды тарап ондағы этностық, ұлттық және жалпыадамзаттық құндылықтардың арақатынасы болып табылады. Жеке тұлғаның ұлттық сана-сезіміне өзінің ұлттық қатыстылығы туралы субъектіні таныстыру, өзінің этникалығын позитивті қабылдау, ұлттың тарихи өткеніне, оның бүгіні мен болашағына деген көзқарас, ана тілін меңгерудегі белсенділік, халық мәдениетін зерделеудегі белсенділік, ұлттық мүдделер мен құндылық бағдарларын ұғыну және қабылдау, басқа да этникалық қауымдастықтарға қарым-қатынасты қалыптастыру, оның аумақтық тұтастығын сақтауға дайындық, оның байлығын арттыруға ұмтылу кіреді.
Ұлттық құндылықтар – олардың тарихи өзіндік ерекшелігі Отан, тіл, тарих, өнер, әдебиет және тағы басқалар сияқты көрініс тапқан қандай да бір этностық қауымдастық өкілдерінің рухани идеалдарының жиынтығы.
Әр ұлттың дүниетанымы, ойлау түрі, темпераменті, ұлттық санасы және т. б. белгілі бір жолмен үйлеседі. Жалпыадамзаттық құндылықтар ұлттық құндылықтарға да тән орнықтылық және тұрақтылықпен сипатталады. Ұлтқа және жеке тұлғаға қатысты менталитет бастапқыда әдеттегі-эмоционалды түрге ие болды деп айтуға болады, тек экономикалық, әлеуметтік, мәдени дамуға негізделген құндылықтардың пайда болуымен ғана ол көп қырлы дүниетанымдық сипатқа ие болады. Ұлттық менталитет адамның рухани және материалдық құндылықтарын тарихи іріктеу нәтижесінде қоршаған әлемге қарым-қатынас жүйесінде көрініс табады
«Қазақтың өмірлік тәжірибесі тілінде сақталған» ЭССЕ
Эссе
Қазақтың өмірлік тәжірибесі тілінде сақталған.
Тіл - жүрегі елім деп соғатын әр адам үшін баға жетпес асыл қазына.Тіл байланыс құралы ғана емес.Тіл - қорғаушы,қолдаушы.Бір тілден кесірінен қиындыққа тап боласың.Осы бір тілден бар мәселеден айырыласын.Өз туған тілдерінен айырылып қалған да, керісінше тілдерін қастерлеп көкке көтеретін де елдер бар.
Қазақ халқы қашан да тілін басты құндылығымыз деп санаған."Тілі өлген ел - тірі өлген ел" демекші,көптеген ел жанашырлары жаным қалмаса да,тілім аман болсыншы деп тәуекелге өз басын тіккен еді.Осылай ата-бабаның қаны мен төккен терінің арқасында тіліміз аман-сау бізге жетіп отыр.
"Қазақтың ақылы – көзінде,қасиеті сөзінде" деп бекер айтылмаған.Шыныменде тіліміз бізге қаншама тарих пен шежірені әкелді.Тіліміз арқылы сонау замандардағы халық басынан өткен нәубеттерге,ерлік істерге куә боламыз.Ана тілімізбен біз салт-дәстүрлер,жөн-жоралғылар,заңдар мен даналы сөздерді санамызға сіңірдік.Асан қайғы,Бұқар жырау,Жиренше шешен,белгілі үш биіміздің әр сөздерінен ақылымызға ақыл қосылды емес пе?Небір аңыздар,ертегілер, мақал-мәтелдер мен жұмбақтар сол кездегі қазақ халқының өмірлік тәжірибесін көз алдымызға әкелетіндігін жасырмауымыз қажет.
Сүйемін туған тілді – анам тілін,
Бесікте жатқанымда-ақ берген білім
Шыр етіп жерге түскен минутімнен
Құлағыма сіңірген таныс үнім,-деп Сұлтанмахмұт Торайғыров жырлағандай,жас өркендер,бізге де тілімізді қастерлеп,оның кіршіксіз тазалығын әрі бай мұрасын жоғалтпауы үшін күш салуымыз керек.
Әлеуметтік-тарихи тәжірибе әрбір жаңа ұрпақ өз халқының өткен тәжірибесін қайта ойлап, ұлттық дамудың мақсаттары мен міндеттерін айқындауымен қатар, оның перспективаларын тұжырымдап, нақты уақытта ұлтқа тән саяси, идеологиялық, экономикалық, мәдени бағдарларды, қазіргі заманғы әлемге сәйкес ұлттық сана-сезімді қалыптастыратынын көрсетеді. Бұл процесс ұлт тарихының аса күрделі, сыну кезеңдерінде қарқынды жүреді. Ұлттық сана-сезім ұлт пен адам ретінде, осы қауымдастықтың мүшесі ретінде сипатталатын маңызды фактор болып табылады. Жеке тұлға өзін ұлттың ажырамас бөлшегі ретінде сезіне отырып, өз халқының тарихын, ұлттық құндылықтарды (жазу, ұлттық тіл, рухани мәдениет пен тағы басқа жетістіктері), ұлттық менталитет, халықтың әлемдік мәдениет қазынасына қосқан үлесін бағалап, оның дамуына ықпал етеді. Ұлттық сана-сезімнің дамуы индивидтің өз ырымдарын, дәстүрлерін, яғни этникалық тамырын білуімен байланысқан, сонымен бірге осы үдерісте адамгершілік жалпыадамзаттық құндылықтарды тану маңызды. Яғни, ұлттық сана-сезімді дамытудағы маңызды тарап ондағы этностық, ұлттық және жалпыадамзаттық құндылықтардың арақатынасы болып табылады. Жеке тұлғаның ұлттық сана-сезіміне өзінің ұлттық қатыстылығы туралы субъектіні таныстыру, өзінің этникалығын позитивті қабылдау, ұлттың тарихи өткеніне, оның бүгіні мен болашағына деген көзқарас, ана тілін меңгерудегі белсенділік, халық мәдениетін зерделеудегі белсенділік, ұлттық мүдделер мен құндылық бағдарларын ұғыну және қабылдау, басқа да этникалық қауымдастықтарға қарым-қатынасты қалыптастыру, оның аумақтық тұтастығын сақтауға дайындық, оның байлығын арттыруға ұмтылу кіреді.
Ұлттық құндылықтар – олардың тарихи өзіндік ерекшелігі Отан, тіл, тарих, өнер, әдебиет және тағы басқалар сияқты көрініс тапқан қандай да бір этностық қауымдастық өкілдерінің рухани идеалдарының жиынтығы.
Әр ұлттың дүниетанымы, ойлау түрі, темпераменті, ұлттық санасы және т. б. белгілі бір жолмен үйлеседі. Жалпыадамзаттық құндылықтар ұлттық құндылықтарға да тән орнықтылық және тұрақтылықпен сипатталады. Ұлтқа және жеке тұлғаға қатысты менталитет бастапқыда әдеттегі-эмоционалды түрге ие болды деп айтуға болады, тек экономикалық, әлеуметтік, мәдени дамуға негізделген құндылықтардың пайда болуымен ғана ол көп қырлы дүниетанымдық сипатқа ие болады. Ұлттық менталитет адамның рухани және материалдық құндылықтарын тарихи іріктеу нәтижесінде қоршаған әлемге қарым-қатынас жүйесінде көрініс табады