Әлқисса, төменгі Мекке жолында жеті тылсым дариялар бар еді, осы дариялардың һәммасы Черный море дегенге құяды екен. Осы теңіз жағасында Жүз жағалбайлы деген ел бер екен. Сол елде Базарбай деген бір бай бар екен. Базарбайдың байлығын ешкім есеп етіп болмас екен, үш қатыннан тоғыз ұлы бар екен. Сол елге бір қалың дерт – оба келіп, сонда Базарбайдың тоғыз ұлының бәрі өліпті, содан кейін және алты қатын алыпты, еш перзенті болмады. Базарбай сексенге келгенде, оның кіші қатыны қырық төртке келгенде бір ұл тауыпты, басқа қатындарда еш бала жоқ, оның атын Төлеген қойды, осы Төлеген періште сипатты, хор құлықты боп туды, оның артынан тоғызыншы жылда бір ұл туды, оның атын Сансызбай қойды. Екеуіне де Базарбай қалың бермеді, тірі болса өздері бір қыз алар, патшаның қызын алса да мал жетеді деп. Сол уақытта Төлеген 12 жасқа келді, ешкімнің қызын жақтырмады, 16 жасқа келді, сонда бұл елге бір сәудегер кеп сұрады: бұл Базарбай екі ұлына неге қалыңдық бермеген деп, соның жайын әркімнен сұрап біліп, бір күні Төлегенге айтады.
— Қыз жақтырмай жүрген болсаң, мен саған қызы жағатын елді айтайын. Алты арыс Шекті деген ел бар. Ақжайық деген өзеннің бойында болады. Сіз соған барыңыз. Шектіден бір қыз тауып қайтасыз, - деді. Төлеген айтты:
— Қанша күнде барамын?- деп. Сәудегер айтты:
— Жүз күнде барасың деді және жетпіс бес күндік бір жолы бар, оның қырық күншілік шөлі бар онымен жүре алмайсың, -деді.
Онда Төлеген тұлпардан туған бір көк жорға атты алдырып, алтын-күміс тұрман жасатып, гауһардан тастар орнаттырып қасына сексен жігіт жолдас алып, қырық нарға азық арттырып, тоғыз түйеге ділдә, жамбы артып Наурыз айы туғанда жүрді дейді.
осы аптада бурабай ұлттық саябағында өткен «жер – біздің ортақ үйіміз» хіі республикалық экологиялық байқау-пленэрінің жеңімпаздары анықталды. дәстүрге айналған бұл байқау елімізде «шеврон» компаниясының қолдауымен 2002 жылдан бастап өткізіліп келеді. соңғы бес жыл бойына жоба операторы қазақстан ұлттық юнеско клубтары федерациясы.
үкімет және жұртшылықпен байланыс жөніндегі департамент директоры еркін зікібаевтың айтуынша: «әлемнің алдыңғы қатарлы энергетикалық компанияларының бірі саналатын «шеврон» біз жұмыс істейтін сол елдердің жергілікті халықтың әлеуетін ға ерекше көңіл бөледі. «жер – біздің ортақ үйіміз» байқау-пленэрі ға өз шеберліктерін ға және біздің еліміздің әр түкпірінен келген мен жасөспірімдерге өзі теңдестерімен араласуға мүмкіндік береді. бұл жобадағы біздің мақсатымыз – жас дарындыларға жол көрсету, ал таңдауды олар өздері жасамақ. ең маңыздысы, олар жан-тәнімен суретші болып қалғаны».
жобаға 12-16 жас аралығындағы мамандандырылған көркемөнер мектептерінің дарынды мен тәрбиеленушілері қатысты. байқау еліміздің 14 облысын, сонымен қатар алматы мен астана қалаларын қамтыды. үміткерлер арасынан аймақтық турдың нәтижелері бойынша 50 жеңімпаз таңдап алынды. олар бір аптада өздерінің кәсіби шеберліктерін жетілдіруімен қатар бурабайда ұмытылмас күндерін өткізді.
биылғы жылғы байқау «қазақстанның аңызға айналған табиғаты» тақырыбын қамтыды. бағдарлама көптеген шеберлік-сыныптар мен пленэрлерден құралды. атап айтсақ, декоративті панно бойынша шеберлік-сынып, жапырақтардан абстракция, тастағы миниатюра, бөлектау тауының үстіртіндегі, абылай ханның ең көркем ордасы мен шортанды тылсым көлінінің орнындағы пленэрлер. бағдарлама шеңберінде бурабай ұлттық саябағының көз тартарлық жерлеріне саяхат жасау да болды. бұл жылғы байқаудың ерекше өзгешелігі жас суретшілерді бейнелеу мен қатар фото өнеріне де оқыту болды. осы жылы жобаны қазақстан республикасы тұңғыш президенті – ұлт көшбасы қоры, астана қаласының әкімдігі, бурабай ауданының әкімдігі, «бурабай» ұлттық саябағы, суретшілер одағы, қазақстандық лапландия қолдады. байқауда қазылар алқасының төрағасы – қр тұңғыш президенті – ұлт көшбасы қорының атқарушы директоры сағындық нұрақанов болды. жыл сайынғы байқау-пленэрдің мақсаты – экологиялық мәселелермен таныстыру. ұйымдастырушылар ға жалпы және экологиялық мәдениет, отансүйгіштік және еліміздің қоршаған ортасын, табиғи және мәдени байлығын, сонымен қатар жер планетасының жалпы экожүйесін қорғау үшін азаматтық жауапкершілікке дағдыландыруға тырысады.
Әлқисса, төменгі Мекке жолында жеті тылсым дариялар бар еді, осы дариялардың һәммасы Черный море дегенге құяды екен. Осы теңіз жағасында Жүз жағалбайлы деген ел бер екен. Сол елде Базарбай деген бір бай бар екен. Базарбайдың байлығын ешкім есеп етіп болмас екен, үш қатыннан тоғыз ұлы бар екен. Сол елге бір қалың дерт – оба келіп, сонда Базарбайдың тоғыз ұлының бәрі өліпті, содан кейін және алты қатын алыпты, еш перзенті болмады. Базарбай сексенге келгенде, оның кіші қатыны қырық төртке келгенде бір ұл тауыпты, басқа қатындарда еш бала жоқ, оның атын Төлеген қойды, осы Төлеген періште сипатты, хор құлықты боп туды, оның артынан тоғызыншы жылда бір ұл туды, оның атын Сансызбай қойды. Екеуіне де Базарбай қалың бермеді, тірі болса өздері бір қыз алар, патшаның қызын алса да мал жетеді деп. Сол уақытта Төлеген 12 жасқа келді, ешкімнің қызын жақтырмады, 16 жасқа келді, сонда бұл елге бір сәудегер кеп сұрады: бұл Базарбай екі ұлына неге қалыңдық бермеген деп, соның жайын әркімнен сұрап біліп, бір күні Төлегенге айтады.
— Қыз жақтырмай жүрген болсаң, мен саған қызы жағатын елді айтайын. Алты арыс Шекті деген ел бар. Ақжайық деген өзеннің бойында болады. Сіз соған барыңыз. Шектіден бір қыз тауып қайтасыз, - деді. Төлеген айтты:
— Қанша күнде барамын?- деп. Сәудегер айтты:
— Жүз күнде барасың деді және жетпіс бес күндік бір жолы бар, оның қырық күншілік шөлі бар онымен жүре алмайсың, -деді.
Онда Төлеген тұлпардан туған бір көк жорға атты алдырып, алтын-күміс тұрман жасатып, гауһардан тастар орнаттырып қасына сексен жігіт жолдас алып, қырық нарға азық арттырып, тоғыз түйеге ділдә, жамбы артып Наурыз айы туғанда жүрді дейді.
Базарбайдың Төлеген,
Ерте туған көбеген.
Сексен жігіт қосшы алып,
Он бес жігіт басшы алып,
Ақжайыққа жөнеген.
Айдың өткен шешесі,
Ай қараңғы кешесі,
Падишадан кем емес,
Ер Төлеген мүшесі.
Әулиеге ат айтып,
Қорасанға қой айтып,
Артынан қуып келіпті,
Өлгенде көрген шешесі.
Шешесі келіп сөйлейді,
Сөйлегенде не дейді:
«Мінгене аттың аласын,
Менен туған баласың.
Қал дегенде қаласың,
Айтқан тілді аласың!
Қал дегенде қалмасаң,
Айтқан тілдді алмасаң,
Құрттың анаң шарасын!
Өлгенде көрген қарағым,
Ата-анаңды зарлатып,
Қай жаққа кетіп барасың?
Анаң келді зарланып,
Әкең отыр сандалып.
Көре алмаған көп дұшпан
Сыртыңнан келер қамданып,
Сен кеткен соң, қарағым,
Кім ойлайды кемпір-шалыңды?
Сансызбай болса жас еді,
Жүреміз кімге алданып?»
Төлеген сонда сөйлейді:
«Қой, шеше-еке-ау, жылама,
Жылағаның бола ма?
Бекер босқа шеше-еке-ау,
Көзіңнің жасын бұлама!
Жиырмаға келгенше,
Маған қалың бермеген,
Тең құрбымдай көрмеген,
Құм құйылсын көзіңе,
Осы екен саған сыбаға!»
Шешесі сонда сөйлейді,
Сөйлегене не дейді;
« Кейін, балам, қайт-сана,
Анаңа сырың айт-сана.
Патша қызын алсаң да,
Өз еліңде жат сана.
Біреудің тілі тимей ме?
Қартайған атаң Базарбай,
Сенің үшін күймей ме?
Ел ішінде тентек көп,
Дүние кезіп жүргенде,
Тентіреген демей ме?!
Ата-анасын зарлатып,
Бір қыз үшін кетті деп,
Дос-дұшпаның күлмей ме?»
Төлеген сонда сөйлейді:
«Айналайын шешееке-ау,
Құмар иттей қаңғырып,
Бұралқы болар қораға,
Бір жорытпай шеше-еке-ау.
Сірә, көңілім тынар ма?
Талап қылға ісінен –
Ат басын ерлер бұра ма?
Жаман, жақсы болса да,
Алланың болар әмірі,
Өз айтқаның болар ма?
Тілімді алмай кетті деп,
Қапа болып жылама.
Мен Жайықтан қайтқанша,
Жүзіңді есен көргенше,
Ата-анамды, мал-жанды,
Тапсырым алла, құдаға».
Анасы сонда сөйлейді,
Сөйлегенде бүй дейді:
«Өлкенің көркі тал болар,
Өзеннің көркі жар болар,
Жігіттің көркі мал болар,
Малың болса, қарағым,
Қара басың хан болар.
Алуа асап, іштің бал,
Жая шайнап, жедің жал,
Кетер болсаң, қарағым,
Жылқыдан таңдап қырық жорға,
Өзіңменен айдап ал.
Сансызбай болса, жас еді,
Сен кеткен соң қарағым,
Сүйеніп кімге күн елтер –
Артыңда қалған кемпір, шал?»
Төлеген сондай сөйлейді:
«Мінгене атым ала-ды,
Сенен туған баламын.
Көңіліме түсіп бір хиял,
Сапар шегіп барамын.
Алла нәсіп айдаса –
Бір сұлу қызды аламын.
Алла нәсіп етпесе,
Ендігі сөздің қысқасы,
Мекке таман барамын».
осы аптада бурабай ұлттық саябағында өткен «жер – біздің ортақ үйіміз» хіі республикалық экологиялық байқау-пленэрінің жеңімпаздары анықталды. дәстүрге айналған бұл байқау елімізде «шеврон» компаниясының қолдауымен 2002 жылдан бастап өткізіліп келеді. соңғы бес жыл бойына жоба операторы қазақстан ұлттық юнеско клубтары федерациясы.
үкімет және жұртшылықпен байланыс жөніндегі департамент директоры еркін зікібаевтың айтуынша: «әлемнің алдыңғы қатарлы энергетикалық компанияларының бірі саналатын «шеврон» біз жұмыс істейтін сол елдердің жергілікті халықтың әлеуетін ға ерекше көңіл бөледі. «жер – біздің ортақ үйіміз» байқау-пленэрі ға өз шеберліктерін ға және біздің еліміздің әр түкпірінен келген мен жасөспірімдерге өзі теңдестерімен араласуға мүмкіндік береді. бұл жобадағы біздің мақсатымыз – жас дарындыларға жол көрсету, ал таңдауды олар өздері жасамақ. ең маңыздысы, олар жан-тәнімен суретші болып қалғаны».
жобаға 12-16 жас аралығындағы мамандандырылған көркемөнер мектептерінің дарынды мен тәрбиеленушілері қатысты. байқау еліміздің 14 облысын, сонымен қатар алматы мен астана қалаларын қамтыды. үміткерлер арасынан аймақтық турдың нәтижелері бойынша 50 жеңімпаз таңдап алынды. олар бір аптада өздерінің кәсіби шеберліктерін жетілдіруімен қатар бурабайда ұмытылмас күндерін өткізді.
биылғы жылғы байқау «қазақстанның аңызға айналған табиғаты» тақырыбын қамтыды. бағдарлама көптеген шеберлік-сыныптар мен пленэрлерден құралды. атап айтсақ, декоративті панно бойынша шеберлік-сынып, жапырақтардан абстракция, тастағы миниатюра, бөлектау тауының үстіртіндегі, абылай ханның ең көркем ордасы мен шортанды тылсым көлінінің орнындағы пленэрлер. бағдарлама шеңберінде бурабай ұлттық саябағының көз тартарлық жерлеріне саяхат жасау да болды. бұл жылғы байқаудың ерекше өзгешелігі жас суретшілерді бейнелеу мен қатар фото өнеріне де оқыту болды. осы жылы жобаны қазақстан республикасы тұңғыш президенті – ұлт көшбасы қоры, астана қаласының әкімдігі, бурабай ауданының әкімдігі, «бурабай» ұлттық саябағы, суретшілер одағы, қазақстандық лапландия қолдады. байқауда қазылар алқасының төрағасы – қр тұңғыш президенті – ұлт көшбасы қорының атқарушы директоры сағындық нұрақанов болды. жыл сайынғы байқау-пленэрдің мақсаты – экологиялық мәселелермен таныстыру. ұйымдастырушылар ға жалпы және экологиялық мәдениет, отансүйгіштік және еліміздің қоршаған ортасын, табиғи және мәдени байлығын, сонымен қатар жер планетасының жалпы экожүйесін қорғау үшін азаматтық жауапкершілікке дағдыландыруға тырысады.