Етістіктен сын есім жасайтын жұрнақтар:
-ек
Труы заңды.
жабысқақ, тайғақ, бөлек
-ық, -ік, -қ, -к
тұнық, сирек
-ғыш, -гіш, -қыш, -кіш
Есім создеп сын есім
жасайтын жұрнақтар:
-ды, -ді, -ды, -ді, -ты, -ті
таулы, өнерлі, орманды
-сыз, -сіз
ормансыз, еңбексіз
~гы, -гі, -қы, -кі
қысқы, төменгі, ішкі, жазғы
-лық, -лік, -дык, -дік, -тық, -тік
балалық, адамдық
-шыл, -шіл
ойшыл, еңбекшіл
- шаң, шец
ашушаң, көйлекшең
-дай, -дей, -тай, -тей
үкідей, жолбарыстай
-кер, -гер
найзагер, табыскер
-коїl, -қор
өзілқой, еңбекқор
-паз, -імпаз
өнерпаз, жеңімпаз
-и, -ы, -і
әдеб, қазақы
-ғыр, -гір, -қыр, -кір
алғыр, білгір, тапқыр
-шақ, -шек
тартыншақ, сүріншек
-ыңқы, -іңкі, -ңқы, -цкі
басыңқы, салбыраңқы
-ынды, -інді, -нды, -нді
104,14 см, ені – 66,04 см, ұзындығы – 132,08 см.
биіктігі
лық:
-балы, -белі
асырмалы, жаппалы,
көшпелі
-ымды, - імді, -мды, -мді
төзімді, қонымды,
-аған, -еген
қап(б)аған, теп(б)еген
-улы, -улі
байлаулы, ілулі
-ма, -ме, -ба, -бе, -па, -пе
бояма, қызба, еспе
Ferrari 250 GT.
OKALITIM
6-тапсырма. Мәтінді оқы.
түрі болып табылады. Автомобиль
122
123
ЕСТЕ САҚТА! Туынды сын ЕСІМНІҢ ЖАСАЛУЫ
елгілі. Автомобиль тарихы бүкіл дүние жүзінде болған авто-
ядаюцияны қамтиды. Қазіргі автомобильді жүз мыңнан астам
ойының жемісі деуге болады. Автотеолік тарихын айтқанда,
алғашқылардың тізімінде қозғалтқышты көліктің теориялық
хедтеулерін суреттеген Леонардо да Винчи мен Исаак Ньютон
өздігінен қозғалатын көлік түрлерін жасап шығару талапта-
ры XVI ғ. басталғаны белгілі. XIX ғ. соңы мен ХХ ғ. басында
Алектр және бу қозғалтқышты автомобильдерді бензинді автомо-
більдер ығыстыра бастады.
Америкалық кәсіпкер Генри Фордтың «Форд-Т» моделін жа-
сап шығаруы жөне 1913 жылы оны шығаратын арнайы кон-
вейердің өндіріс көлемінің артуы есебінен автомобиль бағасы ар-
зандап, көпшілікке қолжетімді көлік түріне айналды.
Уақыт өткен сайын әлемдегі көліктердің саны ғана емес, түрі
ясуынды, үйінді, жасанды
де көбейіп келеді. Қазір үлкен көшелерде өте шагын автокөліктер де
-Малы, -мелі, -палы, -пелі,
жүретін болды. Мысалы, Ұлыбритания азаматы Перри Уоткинс
Осындай шағындығы арқасында бұл көлік 2009 жылы 9 мамыр-
да Гиннесс рекордтар кітабына енген (суретте).
Автокөліктердің сатылым бағалары да адам ойына сыймастай
өзгеріп отырады. Әлемдегі ең қымбат автокөлік
«Автомобиль» сөзінің мағынасы өздігінен қозғалатын, жолау.
шыларды және жүкті тасымалдауға арналған дөңгелекті көлік
— кем дегенде 4 доңғалағы
бар, өз энергия көзімен қозғалысқа келтірілетін көлік құралы.
-Гақ, -ген, -қақ, -кек, -ақ,
жүзгіш, айтқыш, жазгыш
жасаған «Wind Up» (Уинд ап) көлігінің тұрқы адам таңғалар-
Автомобильді тек бір өнертапқыш бір күнде ойлап шығармағаны
9тапсырма
Пікір :Оқыған мәтін бойынша өз пікіріңді бір сөйлеммен жаз
Дәлел:Өз пікіріңді бір сөйлеммен дәлелде
Мысал:Пікіріңді өмірмен байланыстырып , Мысал келтір
Қорытынды Тақырып бойынша қорытынды жаз
Тарихи деректерге сүйенсек ол 1871 жылғы 7 сәуірде Ақмола уезі, Қараөткел деген ауылда дүниеге келген. Кейбір зерттеулерде, оның 1886 жылы туғандығы айтылады. Қажымұқан кедей шаруаның баласы болғандықтан, орыс байларына және дәулетті адамдарға жалданған. Сөйте жүріп, күреске түсіп, той томалақтарда елге көрініп, бала балуан деген атқа ие болған. Қыпшақ тайпасы Ұзын ішіндегі Алтыбас руынан шыққан.[1]
Былай басталатын өлең жолдары оның сал-серілігінен де хабардар етеді:
Атандым Мұқан палуан, бала жастан.
Ішінде күштілердің болдым астам.
Талай-талай жерлердің дәмін татып,
Өтті дәурен осылай біздің бастан
Сонда сол циркте жеңген палуан, ең соңында жеңген палуан мен Қажымұқан күреске түседі. Оны жыға алмайды, дегенменен халық арасына танылады. Злобин деген цирктің қожасына ұнайды да, бұл жаңағы барлық зерттеулерде жазады ол «Ваня ағай» деген атақты алғашқы кәсіби Санкт-Петербургдағы мектепті ашқан атақты Лебедевке хат жазып жібереді. Сол арқылы ол сол жаққа барады. Сол жақта үш жылдай дәріс алады. Содан кейінгі өмірі Қажымұқанның үлкен өрісте болады, биіктей түседі жылдан жылға.
Талас аға жалғайды. Сонда ол орыстың көптеген палуандарымен танымсып, дос болады. Олардың ішінде Иван Поддубный, Иван Шемякин сияқты мықты мықты дүние жузіне белгілі жауырыны жерге тимеген, Иван Зайкин тәрізді балуандар бар, Шульц деген палуан осылармен тек қана күресіп қана қойған жоқ, рухани жағынан жақындасып, ұзақ жылдар дос болды.
Қажымұқанның тұңғыш рет әлемдік деңгейде көрінген шағы — 1906 жыл. Алманияда өткен дүниежүзілік сайыста ол әлем чемпионы атанады. Бірақ орыс әкімшілігіне бұратана халықтың атын шығарған палуан онша ұнай қоймайды. Сол үшін де Қажымұқан орыс палуандарының атымен күресуге мәжбүр болды. Қажымұқанға неше түрлі лақап аттар беріледі. Сол кездегі саясат бойынша, бізде тек орыстар ғана емес, жапондықтар да күреседі деген жарнамалар жасалып, Қажымұқанды «Ямагата Мухунури» деген лақап атпен күрестіреді. Сонымен қатар, Мухан, «Иван Чёрный» сияқты лақап есімдері болған.
1909 жылғы халықаралық палуандар жарысына ол «Қара Мұстафа» деген атпен шыққан. Сөйтіп бүкіл дүние жүзіне Мұқанның неше түрлі лақап аттары тарай бастайды.
1910 жылы Мұқан тұңғыш рет Оңтүстік Америка құрлығына табан тірейді. Аргентинаның астанасы Буэнос-Айрес қаласында өткен еркін күрестен болған біріншілікте ол Америка чемпионы атанады.
1911 жылы Мұқан Мұңайтпасов Ыстамбұлға барады. Сол кезеңде әлемде түрік палуандарынан мықты палуандар жоқ сияқты көрінетіндігі соншалық , ол жаққа орыс палуандары аяқ баспайтын-ды. Осы ретте намысқой Қажымұқан өзі түркі халқының өкілі ретінде Түркияға баруға бел буады.
Ол поляк қызымен отау құрған. Омбыда мешітке апарып, оған Бәтима деген ат беріп, мұсылман дініне кіргізген. Патша үкіметі құлаған соң, балуанның отбасы азамат соғысы мен аштықтың салдарынан біраз сергелдеңге тап болады.
1937 жылы Қажымұқанның ізіне ІІХҚ қызметкерлері түсіп: «Бұл патшаның адамы, оның қолынан медаль алған, сыйлық алған сыбайласы» — деп қудалауға ұшыратады. Сол себепті Қажы Мұқан отбасын тастап, Түркістан мен Өзбекстанда бас сауғалайды. Өмірінің соңғы кезеңі Түркістан жерінде өтеді.
Ұлы Отан соғысы басталған кезде Қажымұқан ҚКСР Жоғарғы кеңестің төрағасы Қазақбаевқа жолығып, оған «Ел аралап, цирк өнерін көрсетсем, сол арқылы ақша тауып, майданға көмектессем» — деген ұсыныс айтады. Бұл ұсынысты үкімет қолдап, екі жылға жуық жүріп цирк өнерін көрсетіп, 100 мың сомдай ақша табады.
Егер ол өз заманында тәуелсіз елдің азаматы болса, оның Мұқан Мұңайтпасұлы деген шын есімі әлемдік спорт тарихында алтын әріптермен жазылар еді. Өмірінің 55 жылын күрес пен цирк өнеріне арнап, 50 шақты медальдің иесі болып, жеңіс тұғырынан түспеген дара тұлға — қазақтың нағыз хас батыры.
Ол 1948 жылы Түркістан облысы, Бөген ауданы, Ленин туы колхозында қайтыс болды. Темірлан деген ауылда, қабырының басына ескерткіш орнатылған. Оның төрт әйелінен тараған ұрпақ Түркістан мен Ақмола өңірінде өмір сүруде.
Ең алғашқы лақап аты "Муханура", Лебедев мырзада дәріс алып күрес өнерін дамытқан еркін күрестен әлемнің бірнеше дүркін жеңінпазы француз күресінен өзімен бірдей дәрежеде күресетіндер еркін күрестен бәрі бастарын идірген.
Объяснение:
Қажымұқан шамамен 1871 жылғы 7 сәуірде Ақмола уезі, Қараөткел деген ауылда дүниеге келген. Қажымұқан кедей шаруаның баласы болғандықтан, орыс байларына және дәулетті адамдарға жалданған. Сөйте жүріп, күреске түсіп, той томалақтарда елге көрініп, бала балуан деген атқа ие болған.
Былай басталатын өлең жолдары оның сал-серілігінен де хабардар етеді:
Атандым Мұқан палуан, бала жастан.
Ішінде күштілердің болдым астам.
Талай-талай жерлердің дәмін татып,
Өтті дәурен осылай біздің бастан
Сонда сол циркте жеңген палуан, ең соңында жеңген палуан мен Қажымұқан күреске түседі. Оны жыға алмайды, дегенменен халық арасына танылады. Злобин деген цирктің қожасына ұнайды да, бұл жаңағы барлық зерттеулерде жазады ол «Ваня ағай» деген атақты алғашқы кәсіби Санкт-Петербургдағы мектепті ашқан атақты Лебедевке хат жазып жібереді. Сол арқылы ол сол жаққа барады. Сол жақта үш жылдай дәріс алады. Содан кейінгі өмірі Қажымұқанның үлкен өрісте болады, биіктей түседі жылдан жылға.