Мой отец работает на заводе. Моя жена – стоматолог. Ее супруг – адвокат. Их сын – рабочий. Его дочь – начальник управления (басқарма). Мать Жени – госслужащая. В нашем предприятии 20 работников (қызметкер). Приходил ваш брат. Их сестра нам Младший брат Сауле учится в пятом классе.
Төрт түлік – мал: түйе, жылқы, қой, сиыр. Қазақ халқы осы төртеуін төрт түлік деп атаған. Ауыз әдебиетінде “төрт түлік малды құрадың” деген тіркес жиі кездеседі. Бұл дәулетіне сәулеті сай адамдарға арналып айтылған. Мысалы, “Байбөрі деген бар екен, Байбөрі малға бай екен, Төрт түлігі сай екен...” (“Алпамыс батыр” жырынан). Халық төрт түліктің әрқайсысының сақтаушы иесі бар деп ұғынып, оларды ойсылқара, қамбар ата, шопан ата, зеңгі баба деп атаған. Төрт түлікті кейде жұп (аша, айыр) тұяқ, тақ (тік) тұяқ деп те атайды. Қазақ төрт түліктің ішінде түйе малын байлық ретінде де, көлік ретінде де, азық ретінде де қатты қастерлеген. “Нар жолында жүк қалмас” деген мәтел осының айғағы. “Ат – ердің қанаты”, “Мінсең – көлік, жесең – ет” деп жылқы малын да аса жоғары бағалаған. Сондай-ақ қой мен ешкі, сиыр малының да өзіне тән ерекше қасиеттері болатынын ұмытпаған.
Дұрыс жалғауын таңдап қойыңыз:
Менің жолдас…(- ым; - ім; - ің; - ың; - ы; - і, - ымыз, - іміз, - тарың, - тарыңыз), сенің құрдас…(- ым;- ың,- ің, - ың; - ы; - і, - ымыз, - іміз, - тарың, - тарыңыз), оның дос…(- сы;- і;- ы, - ың; - і, - ымыз, - іміз, - тарың, - тарыңыз), біздің туысқан…(- мыз; - міз; - ымыз, - іміз, - дарың, - дарыңыз), сендердің көрші…(- ңіз,- лерің;- леріңіз, - ім; - ің; - ың; - ы; - і, - ымыз, - іміз), олардың аға…(- сі;- сы;- ңыз, - м, - ң, - ымыз, - іміз, - ларыңыз), сіздің әке…(- сы;- сі; - ың, - ің, - ңіз, - ңыз, - м, - ң, - ымыз, - іміз, - ларыңыз), менің тоб…(- ы; - і; - ым, - ім; - ің; - ың; - ымыз, - іміз, - тарың, - тарыңыз), сенің тарақ… (- ым; - ың, - і, - ы; - ың, - ің, - ыңыз, - іңіз), сендердің көңіл…(- ым; - ім; - міз, - мыз, дерің, - дарың, - і, - ы, ), сіздердің кітап…(- тарың; - тарыңыз; - ың, - ің, - ы, - і), менің бауыр(- ым; - ім, - ы; - і, - ың, - ымыз, - іміз), Сәуленің ағаш… (- ым, - ім; - ы; - і, -- сы, - сі), Сергейдің болашақ…(- і; - сі, - сы; - ы, ім, - ым, ың, - ің, ымыз, - іңіз), біздің доп…(- мыз; - міз, - ің, - ың, - і, - ы, - іміз; - ымыз, - тарыңыз, - тарың), менің ұл…(- сы; - сі, ың, - ің, - ымыз, - іңіз, - дарыңыз, - дарың, - ім; - ым), оның қыз…(- сы; - сі, - міз, - мыз; - і, - ы;), сенің бала…(- м; сы, - ың; - ң, - мыз, - міз, - ңыз,
Сөйлемдерді дұрыс аударыңыздар:
Мой отец работает на заводе. Моя жена – стоматолог. Ее супруг – адвокат. Их сын – рабочий. Его дочь – начальник управления (басқарма). Мать Жени – госслужащая. В нашем предприятии 20 работников (қызметкер). Приходил ваш брат. Их сестра нам Младший брат Сауле учится в пятом классе.
Келесі сөздерге көптік жалғауды қосыңдар.
Пышақ, балық, тамақ, дәрігер, оқушы, қонақ, құс, мал, аудан, қала, ел, дастан, адам, су, калам, мәтін, мақал, қарға, өзен, өлең, той, күн, көл, дәптер, сен, септік, кесте, тақта.
Тиісті жалғауларды қойыңдар.
Менің әке жақсы адам. Оның бес немере бар. Олардың екеу қыз. Бізді ата – оқытушы. Сенің ата қандай адам? Сіздің әке кім?
Нүктенің орнына тиісті жіктік есімдіктерді қойыңдар.
1 ағасы аулада отыр. 2 әкең дәрігер ме? 3 тәрелкеңіз қайда? 4 кесеміз нешеу? 5 ақшасын жіберіңіз. 6 қасығыңды берші.
Ілік септіктің жалғауларын қойыңдар.
Дәптер... беті, үй... терезесі, Анар... әкесі, Абылай... бөлмесі, қыз... суреті, Абзал... кілемі, Абай... өлеңі, Виктор... көршісі, Ораз... дәптері, Жанар... оқулығы, Әсел... жолдасы, Ажар... әжесі, Евгений... қарындашы, Валерий... керуеті, ауыл... адамы, Орал... жатақханасы, Айгұл... мінезі, Жаңыл... баласы, қыз... шашы, базар... бағасы, үстел аяғы.
Ілік септіктің жалғауын қойыңдар.
Орындық аяғы. Мұрат сабағы, кітап авторы, Жаннат әкесі, оқулық беті, Зейнеш апасы, Қарлығаш жұмысы, Канат мұғалімі, сынып есігі, мекткп сыныптары, Шымкент көшелері, институи аты, Азат жолдасы, жүрек оты, Айдос сөзі, Берік кеңесі, Болат досы, дәптер беті, Анар шашы, ауыл адамы, Айгүл мінезі, базар бағасы, Жанар оқулығы, Абай өлеңі.
Қос сөздердің дұрыс – қатесін ажыратып жазыңыздар.
Ата – ана, ауыл – жануар, көрші – қолаң, оқу – білім, бау – бағбан, күндіз – түні, орысша – қазақша, аман – есен, хал – саулық, салт – дәстүр.
Дұрысы - Ата - ана
Қатесі - Ауыл – жануар
Тест сұрақтарына жауап беріңіздер.
1. Қос сөзді табыңыздар. а) Екібастұз ә) аспан б) жол – жөнекей
2. Ол үйге барар білмейді.
а) бармасын ә) жерін б) жолды
3. әр елдің өз әдет бар.
а) салты ә) ғұрпы б) жолы
4. Дұрыс сөйлемді табыңыздар.
а) Ол атасын – анасын құрметтейді. ә) Ол атасын – ана құрметтейді. б) Ол ата – анасын құрметтейді.
5. Дұрысын табыңыздар. а) достар – жараңдар ә) дос – жараңдар б) достар – жараң
Объяснение:
Төрт түлік – мал: түйе, жылқы, қой, сиыр. Қазақ халқы осы төртеуін төрт түлік деп атаған. Ауыз әдебиетінде “төрт түлік малды құрадың” деген тіркес жиі кездеседі. Бұл дәулетіне сәулеті сай адамдарға арналып айтылған. Мысалы, “Байбөрі деген бар екен, Байбөрі малға бай екен, Төрт түлігі сай екен...” (“Алпамыс батыр” жырынан). Халық төрт түліктің әрқайсысының сақтаушы иесі бар деп ұғынып, оларды ойсылқара, қамбар ата, шопан ата, зеңгі баба деп атаған. Төрт түлікті кейде жұп (аша, айыр) тұяқ, тақ (тік) тұяқ деп те атайды. Қазақ төрт түліктің ішінде түйе малын байлық ретінде де, көлік ретінде де, азық ретінде де қатты қастерлеген. “Нар жолында жүк қалмас” деген мәтел осының айғағы. “Ат – ердің қанаты”, “Мінсең – көлік, жесең – ет” деп жылқы малын да аса жоғары бағалаған. Сондай-ақ қой мен ешкі, сиыр малының да өзіне тән ерекше қасиеттері болатынын ұмытпаған.