Көшпелілер деген кімдер? 1. Көшпелілер өркениеті — мал шаруашылығымен айналысатын, белгілі бір қалыптыр,
уйемен көшіп-қонып тіршілік ететін адамдардың қауымдастығы, өркениеті. Көшпелігін
шығуына географиялық орта мен ауа райы әсер етті. Көшпелілік белгілі бір геофизикалык
табиғи-климаттық аймақтарда қалыптасады. Бұл қандай аймақтар, олардың экологиялы
жүйесі қандай? Әдетте, бұл — далалы, жартылай шөлейт, шөл және құрғақ далалар, та
бентері тау қойнаулары. Мұндай жерде көбінесе жаңбыр аз, жылдық ылғалдың мөлшері
400 мм арасында ғана болады. Осындай аймақтарға Қазақстан да кіреді,
2 кешпелі өмір салты ол халықтарды табиғатқа жақын болуға, табиғатты қадірлеуге, он
сырын тануға мүдделі етті. Сондықтан кешпелі елдерде «жабайы табиғат» деген ұғым мен
жоқ. Көшпелілердің табиғат аясындағы өмірі жайында тарихшылар, философтар, орта ғана
ойшылдары тамсана жазды
Саңтар туралы өзге елдердің зерттеушілерінің құнды жазбалары сақталған. Олар
кашпелілерді «рухы биік, жаны таза, бейбітшілік сүйгіш, әділ, батыр, ұйымшыл халық» деп,
бағалады. Біздің заманымызға дейінгі V ғасырда өмір сүрген тарихшы Геродот кешпелі ол
сақ тайпаларын мадақтап жазды,
3. Алайда, көшпелілер туралы теріс түсініктер бұрын да, кейін де кездесіп отырды. Коне
Қытайда «кешпелілер жабайы, мәдениеттің қас жауы» деген түсінік қалыптасты. Еуро
пада да көшпелілерді «тағы, жабайы, өркениеттің жауы» деп есептеді. Себебі сақтар сол
өнеріне жетік, жауынгер, батыр, ержүрек халың болды, сондықтан айналасындағы көру
олардан қауіптеніп отырды. Ал кеңестік идеология көшпелілер туралы мүлде кері көзқа
қалыптастырды. Өйткені бұл саясат кез келген халықтың тарихын, дәстүрі мен мәдениет
жоюды мақсат етті.
76
4-тақырып местоимения найти
Көшпенділер (Номад[1], Көшпенді халықтар) — көшіп-қонып тіршілік ететін, негізгі кәсібі – мал-шаруашылығы болып табылатын халықтар. Кейбіреулері аңшылықпен, ал әлдебір оңтүстік-шығыс Азия теңіз көшпенділері балық аулаумен ауналыс-қан/-ады. Көшпенді ұғымы кезінде егінші, балықшы секілді отырақшы халықтарға салыстырмалы айтылған. Бірақ өнеркәсіп төңкерісі, әсіресе ақпарат ғасырының басталуы отырақшыны да, көшпендіні де дәстүрлі шарушалық, тұрмыс формасынан ажырата бастады. ХХ ғасырдан бастап Көшпенділер саны қатты құлдырады. Қазір әлемде шамамен 30-40 млн көшпенді бар делінеді.[2][3][4][5]