5.Осы шақОсы шақ сөйлеп тұрған сәтпен байланысты қимылдың, іс-әрекеттің болып жатқанын, не дағдылы түрде болып тұратынын білдіреді. Мысалы, “келе жатыр”, “оқып отыр”, “жел соғады”.Осы шақтың 2 түрі бар:1)Ауыспалы осы шақ.2) Нақ осы шақ.Ауыспалы осы шақ “-а”, “-е”, “-й” көсемше тұлғалы етістіктің жіктелуі арқылы жасалады (“Мен жүземін, оқимын”. “Сен жүзесің, оқисың”. “Сіз жүзесіз, оқисыз”. “Ол жүзеді, оқиды”). Немесе дағдылы түрде болып тұратын құбылыстарды білдіреді: “жаңбыр жауады”, “құс ұшады”, “ит үреді”. Бұл етістіктің осы не келер шақты білдіріп тұрғаны сөйлемнен анықталады.Нақ осы шақ қалып етістіктің (“жүр”, “жатыр”, “отыр”, “тұр”) тікелей жіктелуі арқылы немесе негізгі етістіктерге осы қалып етістіктердің тіркесіп, жіктеліп келуі арқылы жасалады (“Мен отырмын, жазып отырмын”. “Сен отырсың, жазып отырсың”. “Сіз отырсыз, жазып отырсыз”. “Ол отыр, жазып отыр”). Мұнда нақ осы шақтық мәнді қалып етістіктердің семантикасы береді, сондықтан өзге түбір етістіктерден өзгеше тікелей жіктеледі. Оның мәні қалып етістіктердің қазіргі тұлғалары түбір емес: “отыр” — “ол турур”, “тұр” — “тұрұр”, “жүр” —“Жүрүр”, “жат” — “жатыр”, яғни болып жатқан қимылды білдіретін “ур”, “ұр”, “үр”, “р” қосымшаларының кірігуінен жасалған.Өткен шақӨткен шақ — іс-әрекет, қимылдың сөйлеп тұрған уақыттан бұрын болып өткенін білдіретін етістіктің шақтарының бір түрі.Өткен шақ 3 топқа бөлінеді:1) Жедел өткен шақ “-ды, -ді”, “-ты, -ті” жұрнақтары арқылы жасалып, іс-әрекеттің жуық арада ғана болып өткенін, аяқталғанын көрсетеді. Мысалы: “келдім”, “таптыңдар”.2)Бұрынғы өткен шақ іс-әрекеттің сөз болып отырған уақыттан көп бұрын іске асқанын білдіріп, айғақты түрі есімшенің “-ған, -ген”, айғақсыз түрі көсемшенің “-п”, “-ып”, “-іп” тұлғаларындағы етістіктің тікелей жіктелуі арқылы жасалады. Мысалы: “барған”, “айтқан”, “барыпты”.3) Ауыспалы өткен шақ — іс-әрекеттің бірнеше дүркін болып өткенін білдіреді. Есімшенің “-атын, -етін”, “-йтін” формалары арқылы жасалады. Мысалы, “тыңдайтынбыз”, “көретінсіңдер”. Келер шақ іс-әрекеттің сөйлеп тұрған сәттен кейін болатынын білдіретін етістіктің бір шағы.Келер шақКелер шақтың негізгі 3 түрі бар:1) Болжамды келер шақ — есімшенің “-ар”, “-ер”, “-р”, “-с” қосымшалары арқылы жасалады: “берерміз”, “айтпассың”. Болжамды келер шақ аналитикалық тәсілмен: “-атын”, “-етін” есімше тұлғалы етістікке “шығар”, “секілді”, “тәрізді” сөздері тіркесуі мен “-і” тұлғалы тұйық етістіктің тәуелдік немесе барыс септік формасына “мүмкін”, “тиіс”, “қажет”, “керек” тәрізді сөздердің тіркесуі арқылы жасалады.2)Мақсатты келер шақ етістік түбірге “-мақ, -мек”, “-бақ, -бек”, “-пақ, -пек” қосымшалары жалғану арқылы жасалады: “жүрмек”, “айтпақпын”.3) Ауыспалы немесе жалпы (анық) келер шақ — етістік түбірге көсемшенің “-а”, “-е”, “-й” қосымшалары жалғанып, жіктеліп жасалады. Мыс.: “барады, оқиды
6. В) 1935ж.
7.Алтай арқарыАлтай тауының арқары елімізде толықтай жойылу қаупіне ұшыраған жануар. Қазақстанда 50-60 бас шамасындай бар. Олар теңіз деңгейінен 800-3000 метр биіктікте мекендейді. Алтай арқарын Шығыс Қазақстан облысының аумағынан, Күршім жотасының оңтүстік сілемінен, Қалмақшы өзенінің жоғары ағысындағы биік таулы шоқылардан, сондай-ақ Бұқтырма көлінің солтүстік-шығыс беткейлерінен кездестіруге болады.
8.Қарлығаш балапандарына азық табуға шығып кетеді. Қайтып келе жатса ұясына жауыз жыланның өрмелеп бара жатқанын көреді.Қатты қорыққан қарлығаш жануарлардан көмек сұрай жөнеледі, бірақ ешбірі көмекке келмейді. Сонда шырылдаған даусын дәуіт естіп,көмек береді. Қарлығаш дәуітті ұясына апарады, дәуіт са жыланға шап беріп екі көзін ағызып түсіріп,сұлқ түсіреді. Осыдан бері қарлығаш пен дәуіт тату-тәтті бір ұяда өмір сүрген екен.
10.Астана – Қазақ елі болашағының каласы. Мәдениеттің ошағы, ғылым мен білімнің ордасы. Еліміздің көгілдір туы желбіреген тәуелсіздігіміздің ордасы. Жаңа Астанамыздың құрылысы - жас мемлекетіміздің жасампаздықка ұмтылысының, бүкіл қоғамымыздың жаңаруының ерекше символына айналған. Астана-Қазақстанның елордасы.
Менің сүйікті әншім - Рианна. Ол 20 ақпанда Барбадостың Сейн Майкл қаласында дүниеге келген. Қазіргі кезде Рианна эстрада, R'n'b, регги, Dance Hall мен бидің музыкалық әсерімен танымал болды. Ол бүкіл әлемге танымал болды. Оның «SOS», Unfaithul және «Жылау», «Қолшатыр», «Музыканы тоқтатпа» сияқты хиттерімен. 15 жасында ол алғашқы үлкен үзілісті жасады. Оның достары оның әйгілі музыкалық продюсері Эван Роджесті таныстырған кезде. Ол өзінің өмірімен Барбадоста демалыста болды. Роджерс Рианнаға Америка Құрама Штаттарында материал жазуға және музыкалық компанияларға жіберуге көмектесті. Оның толық аты - Рианна Робын Фенти. Маған оның әдемі дауысы ұнайды. Маған оның өмір салты ұнайды. Бірнеше жыл бұрын ол модель болды. Менің ойымша, ең жақсы ән - бұл жұмысты тоқтат.
ответ:1. Ә) шылау
2. Б) мәтін
3. Б)-ды,-ді,-ты, ті
4. А) күй
5.Осы шақОсы шақ сөйлеп тұрған сәтпен байланысты қимылдың, іс-әрекеттің болып жатқанын, не дағдылы түрде болып тұратынын білдіреді. Мысалы, “келе жатыр”, “оқып отыр”, “жел соғады”.Осы шақтың 2 түрі бар:1)Ауыспалы осы шақ.2) Нақ осы шақ.Ауыспалы осы шақ “-а”, “-е”, “-й” көсемше тұлғалы етістіктің жіктелуі арқылы жасалады (“Мен жүземін, оқимын”. “Сен жүзесің, оқисың”. “Сіз жүзесіз, оқисыз”. “Ол жүзеді, оқиды”). Немесе дағдылы түрде болып тұратын құбылыстарды білдіреді: “жаңбыр жауады”, “құс ұшады”, “ит үреді”. Бұл етістіктің осы не келер шақты білдіріп тұрғаны сөйлемнен анықталады.Нақ осы шақ қалып етістіктің (“жүр”, “жатыр”, “отыр”, “тұр”) тікелей жіктелуі арқылы немесе негізгі етістіктерге осы қалып етістіктердің тіркесіп, жіктеліп келуі арқылы жасалады (“Мен отырмын, жазып отырмын”. “Сен отырсың, жазып отырсың”. “Сіз отырсыз, жазып отырсыз”. “Ол отыр, жазып отыр”). Мұнда нақ осы шақтық мәнді қалып етістіктердің семантикасы береді, сондықтан өзге түбір етістіктерден өзгеше тікелей жіктеледі. Оның мәні қалып етістіктердің қазіргі тұлғалары түбір емес: “отыр” — “ол турур”, “тұр” — “тұрұр”, “жүр” —“Жүрүр”, “жат” — “жатыр”, яғни болып жатқан қимылды білдіретін “ур”, “ұр”, “үр”, “р” қосымшаларының кірігуінен жасалған.Өткен шақӨткен шақ — іс-әрекет, қимылдың сөйлеп тұрған уақыттан бұрын болып өткенін білдіретін етістіктің шақтарының бір түрі.Өткен шақ 3 топқа бөлінеді:1) Жедел өткен шақ “-ды, -ді”, “-ты, -ті” жұрнақтары арқылы жасалып, іс-әрекеттің жуық арада ғана болып өткенін, аяқталғанын көрсетеді. Мысалы: “келдім”, “таптыңдар”.2)Бұрынғы өткен шақ іс-әрекеттің сөз болып отырған уақыттан көп бұрын іске асқанын білдіріп, айғақты түрі есімшенің “-ған, -ген”, айғақсыз түрі көсемшенің “-п”, “-ып”, “-іп” тұлғаларындағы етістіктің тікелей жіктелуі арқылы жасалады. Мысалы: “барған”, “айтқан”, “барыпты”.3) Ауыспалы өткен шақ — іс-әрекеттің бірнеше дүркін болып өткенін білдіреді. Есімшенің “-атын, -етін”, “-йтін” формалары арқылы жасалады. Мысалы, “тыңдайтынбыз”, “көретінсіңдер”. Келер шақ іс-әрекеттің сөйлеп тұрған сәттен кейін болатынын білдіретін етістіктің бір шағы.Келер шақКелер шақтың негізгі 3 түрі бар:1) Болжамды келер шақ — есімшенің “-ар”, “-ер”, “-р”, “-с” қосымшалары арқылы жасалады: “берерміз”, “айтпассың”. Болжамды келер шақ аналитикалық тәсілмен: “-атын”, “-етін” есімше тұлғалы етістікке “шығар”, “секілді”, “тәрізді” сөздері тіркесуі мен “-і” тұлғалы тұйық етістіктің тәуелдік немесе барыс септік формасына “мүмкін”, “тиіс”, “қажет”, “керек” тәрізді сөздердің тіркесуі арқылы жасалады.2)Мақсатты келер шақ етістік түбірге “-мақ, -мек”, “-бақ, -бек”, “-пақ, -пек” қосымшалары жалғану арқылы жасалады: “жүрмек”, “айтпақпын”.3) Ауыспалы немесе жалпы (анық) келер шақ — етістік түбірге көсемшенің “-а”, “-е”, “-й” қосымшалары жалғанып, жіктеліп жасалады. Мыс.: “барады, оқиды
6. В) 1935ж.
7.Алтай арқарыАлтай тауының арқары елімізде толықтай жойылу қаупіне ұшыраған жануар. Қазақстанда 50-60 бас шамасындай бар. Олар теңіз деңгейінен 800-3000 метр биіктікте мекендейді. Алтай арқарын Шығыс Қазақстан облысының аумағынан, Күршім жотасының оңтүстік сілемінен, Қалмақшы өзенінің жоғары ағысындағы биік таулы шоқылардан, сондай-ақ Бұқтырма көлінің солтүстік-шығыс беткейлерінен кездестіруге болады.
8.Қарлығаш балапандарына азық табуға шығып кетеді. Қайтып келе жатса ұясына жауыз жыланның өрмелеп бара жатқанын көреді.Қатты қорыққан қарлығаш жануарлардан көмек сұрай жөнеледі, бірақ ешбірі көмекке келмейді. Сонда шырылдаған даусын дәуіт естіп,көмек береді. Қарлығаш дәуітті ұясына апарады, дәуіт са жыланға шап беріп екі көзін ағызып түсіріп,сұлқ түсіреді. Осыдан бері қарлығаш пен дәуіт тату-тәтті бір ұяда өмір сүрген екен.
9.Жер - таусылмайтын қазына.Жер - ырыстың кіндігі,Еңбек - ырыстың қазығы.Жер тағдыры - ел тағдыры.Жер бауыры - жазық.Сұлулық жерден өніп, көктен жауады.
10.Астана – Қазақ елі болашағының каласы. Мәдениеттің ошағы, ғылым мен білімнің ордасы. Еліміздің көгілдір туы желбіреген тәуелсіздігіміздің ордасы. Жаңа Астанамыздың құрылысы - жас мемлекетіміздің жасампаздықка ұмтылысының, бүкіл қоғамымыздың жаңаруының ерекше символына айналған. Астана-Қазақстанның елордасы.
Менің сүйікті әншім - Рианна. Ол 20 ақпанда Барбадостың Сейн Майкл қаласында дүниеге келген. Қазіргі кезде Рианна эстрада, R'n'b, регги, Dance Hall мен бидің музыкалық әсерімен танымал болды. Ол бүкіл әлемге танымал болды. Оның «SOS», Unfaithul және «Жылау», «Қолшатыр», «Музыканы тоқтатпа» сияқты хиттерімен. 15 жасында ол алғашқы үлкен үзілісті жасады. Оның достары оның әйгілі музыкалық продюсері Эван Роджесті таныстырған кезде. Ол өзінің өмірімен Барбадоста демалыста болды. Роджерс Рианнаға Америка Құрама Штаттарында материал жазуға және музыкалық компанияларға жіберуге көмектесті. Оның толық аты - Рианна Робын Фенти. Маған оның әдемі дауысы ұнайды. Маған оның өмір салты ұнайды. Бірнеше жыл бұрын ол модель болды. Менің ойымша, ең жақсы ән - бұл жұмысты тоқтат.