Ғылым таппай мақтанба, Орын таппай баптанба, Құмарланып шаттанба, Ойнап босқа күлуге. Бес нәрседен қашық бол, Бес нәрсеге асық
***
Әсемпаз болма әрнеге, Өнерпаз болсаң, арқалан. Сен де - бір кірпіш, дүниеге Кетігін тап та, бар қалан! Қайрат пен ақыл
***
Құлақтан кіріп, бойды алар Жақсы ән мен тәтті күй. Көңілге түрлі ой салар, Әнді сүйсең, менше сүй. Дүние ойдан шығады, Өзімді өзім ұмытып, Көңілім әнді
***
Өлсе өлер табиғат, адам өлмес, Ол бірақ қайтып келіп, ойнап-күлмес. “Мені” мен “менікінің” айрылғанын “Өлді” деп ат қойыпты өңкей білмес. Көп адам дүниеге бой алдырған, Бой алдырып, аяғын
***
Ақ киімді, денелі, ақ сақалды, Соқыр, мылқау, танымас тірі жанды. Үсті-басы ақ қырау, түсі суық, Басқан жері сықырлап, келіп қалды. Дем алысы - үскірік, аяз бен қар, Кәрі құдаң - қыс
***
Алыстан сермеп, Жүректен тербеп, Шымырлап бойға жайылған; Қиуадан шауып, Қисынын тауып, Тағына жетіп қайырған- Толғауы тоқсан қызыл тіл, Сөйлеймін десең
***
Сұр бұлт түсі суық қаптайды аспан, Күз болып, дымқыл тұман жерді басқан. Білмеймін тойғаны ма, тоңғаны ма, Жылқы ойнап, бие қашқан, тай жарысқан. Жасыл шөп, бәйшешек жоқ
***
Өлең - сөздің патшасы, сөз сарасы, Қиыннан қиыстырар ер данасы. Тілге жеңіл, жүрекке жылы тиіп, Теп-тегіс жұмыр келсін айналасы. Бөтен сөзбен былғанса сөз арасы, Ол - ақынның білімсіз
***
Заман ақыр жастары, Қосылмас ешбір бастары. Біріне бірі қастыққа Қойнына тыққан тастары. Саудасы – ар мен иманы, Қайрат жоқ бойын тыйғалы. Еңбекпен етті
***
Көзімнің қарасы Көңілімнің санасы Бітпейді іштегі Ғашықтық жарасы Қазақтың данасы Жасы үлкен...
***
Жазғытұры
Жазғытұры қалмайды қыстың сызы, Масатыдай құлпырар жердің жүзі. Жан-жануар, адамзат анталаса, Ата-анадай елжірер күннің көзі. Жаздың көркі енеді жыл құсымен, Жайраңдасып жас күлер құрбысымен. Көрден жаңа тұрғандай кемпір мен шал, Жалбаңдасар өзінің түрғысымен. Қырдағы ел ойдағы елмен араласып, Күлімдесіп, көрісіп, қүшақтасып. Шаруа қуған жастардың мойыны босап, Сыбырласып, сырласып, мауқын басып. Туйе боздап, кой қоздап - қора да шу, Көбелекпен, құспенен сай да ду-ду. Гүл мен ағаш майысып қарағанда, Сыбдыр қағып, бұраңдап ағады су. Көл жағалай мамырлап қу менен қаз, Жүмыртқа іздеп, жүгіріп балалар мәз. Ұшқыр атпен зырлатып тастағанда, Жарқ-жүрқ етіп ілінер көк дауыл баз. Құс қатарлап байлаған қанжығаға Қыз бұраңдап жабысып, қылады наз. Жазға жақсы киінер қыз-келіншек, Жер жүзіне өң берер гүл-бәйшешек. Қырда торғай сайраса, сайда - бұлбұл, Тастағы үнін косар байғыз, көкек. Жаңа пұлмен жамырап саудагерлер, Диханшылар жер жыртып, егін егер. Шаруаның бір малы екеу болып, Жаңа төлмен көбейіп, дәулет өнер. Безендіріп жер жүзін тәңірім шебер, Мейірбандық дүниеге нұрын төгер. Анамыздай жер иіп емізгенде, Бейне әкеңдей үстіңе аспан төнер. Жаз жіберіп, жан берген қара жерге Рахметіне алланың көңіл сенер. Мал семірер, ақ пенен ас көбейер, Адамзаттың көңілі өсіп көтерілер. Қара тастан басқаның бәрі жадырап, Бір сараңнан басқаның пейілі енер. Тамашалап қарасаң тәңірі ісіне, Бойың балқып, ериді іште жігер. Кемпір-шал шуақ Іздеп, бала шулар, Мал мазатсып, қуанып, аунап-қунар. Жыршы құстар әуеде өлең айтып, Қиқу салар көлдегі қаз бен қулар. Күн жоқта кісімсінер жұлдыз бен ай, Ол қайтсін қара түнде жарқылдамай, Таң атқан соң шығарын күннің біліп, Өңі қашып, бола алмас бұрынғыдай. Күн - күйеу, жер - қалыңдық сағынышты, Құмары екеуінің сондай күшті. Түн қырындап жүргенде көп қожаңдап, Күйеу келді, ай, жүлдыз к... қысты. Ай, жұлдызға жылы жел хабар беріп, Жан-жануар қуанар тойға елеріп. Азалы ақ көрпесін сілке тастап, Жер күлімдер, өзіне шырай беріп. Күн - күйеуін жер көксеп ала қыстай, Біреуіне біреуі қосылыспай, Көңілі күн лебіне тойғаннан соң Жер толықсып, түрленер тоты құстай. Адам тіктеп көре алмас күннің көзін, Сүйіп, жылып тұрады жан лебізін. Қызыл арай сары алтын шатырына, Күннің кешке кіргенін көрді көзім.
Абайдың өлеңдері:
Абайдың баласы Әкiмбайдың жоқтауы
Абайдың Смағұл деген iнiсiне қиыр жайлап жүргенде айтқаны
Абайдың өзге ақындармен сөз жарыстыруы
Адам — бiр боқ көтерген боқтың қабы
Адамның кейбір кездері
Адасқанның алды — жөн, арты — соқпақ
Алла деген сөз жеңіл
Алланың өзі де рас, сөзі де рас
Антпенен тарқайды
Асқа, тойға баратұғын
Ата-анаға көз қуаныш
Ауру жүрек ақырын соғады жай
Аш қарын жұбана ма майлы ас жемей
Ағыбайға
Базарға, қарап тұрсам, әркім барар
Байлар жүр жиған малын қорғалатып
Баймағанбетке
Бай сейілді
Балалық өті, білдің бе?
Белгілі сөз: “өлді, өлді”
Бойы бұлғаң
Болды да партия
Буынсыз тілің
Білектей арқасында өрген бұрым
Білімдіден шыққан сөз
Бір дәурен кемді күнге — бозбалалық
Біреудің кісісі өлсе, қаралы — ол
Бір сұлу қыз тұрыпты хан қолында
Бәкизатқа
Бөстегiм құтылдың, ба Көтiбақтан
Бөтен елде бар болса
Домбыраға қол соқпа
Дүйсенқұлға
Ем таба алмай
Еріксіз түскен ылдидан
Ескілік киімі (Ойланып ойға кеттім жүз жылғы өткен)
Есіңде бар ма жас күнің
Жаздыкүн шілде болғанда
Жазғытұры (Жазғытұры қалмайды қыстың сызы)
Жалын мен оттан жаралып
Жапырағы қуарған ескі үмітпен
Жарқ етпес қара көңілім не қылса да
Жастықтың оты, қайдасың
Жастықтың оты жалындап
Жасымда ғылым бар деп ескермедім
Жас өспірім замандас қапа қылды
Жақсылық ұзақ тұрмайды
Желсіз түнде жарық ай
Жылуы жоқ бойының
Жігіт сөзі (Айттым сәлем, қаламқас)
Жігіттер, ойын арзан, күлкі қымбат
Жүрегім, нені сезесің
Жүрегім, ойбай соқпа енді
Жүрегім менің - қырық жамау
Жүректе қайрат болмаса
Жүрек - теңіз, қызықтың бәрі - асыл тас
Жұмбақ (Алла мықты жаратқан сегіз батыр)
Жұмбақ (Сыналар, ей, жігіттер, келді кезің)
Жұмбақ (Қара жер адамзатқа болған мекен)
Интернатта оқып жүр
Кейде есер көңіл құрғырың
Келдік талай жерге енді
Кешегі Оспан ағасы
Күз
Күйісбайға
Күлімбайға (Болыс болдым мінеки)
Күн артынан күн туар
Күшік асырап, ит еттім
Көзімнің, қарасы
Көк ала бұлт сөгіліп
Көк тұман—алдыңдағы келер заман
Көлеңке басын ұзартып
Көңілім қайтты достан да, дұшпаннан да
Көңіл құсы құйқылжыр шартарапқа
Лай суға май бітпес қой өткенге
Малға достың мұңы жоқ малдан басқа
Мен боламын демеңдер
Мен жазбаймын өлеңді ермек үшін
Менсінбеуші ем наданды
Мен сәлем жазамын
Мұқаммаразға
Не iздейсiң, көңiлiм, не iздейсiң
Нұрлы аспанға тырысып өскенсің сен
Ойға түстім,толғандым
Оспанға
Оспанға
Осы қымыз қазаққа
Патша құдай, сыйындым
Разаққа
Рахымшалға
Сабырсыз, арсыз,еріншек
Сағаттың шықылдағы емес ермек
Сегіз аяқ
Сенбе жұртқа, тұрса да қанша мақтап
Сен мені не етесің
Соры қалың соққы жеген пышанамыз
Сүйсіне алмадым, сүймедім
Сұм дүние тонап жатыр, ісің бар ма?
Сәулең болса кеудеңде
Тайға міндік
Талай сөз бұдан бұрын көп айтқамын
Тоты құс түсті көбелек
Туғызған ата, ана жоқ
Тұлпардан тұғыр озбас шабылса да
Тәңірбердіге
Шоқпардай кекілі бар, қамыс құлақ
Ысытқан,суытқан
Ішім өлген, сыртым сау
Ғабидоллаға
Ғалымнан надан артпас ұққанменен
Ғашықтық, құмарлық пен — ол екі жол
Ғашықтың тілі — тілсіз -тіл
Ғылым таппай мақтанба
Қажымас дос халықта жоқ
Қайғы шығар ілімнен
Қалың елім, қазағым, қайран жұртым
Қансонарда бүркітші шығады аңға
Қараңғы түнде тау қалғып
Қараша, желтоқсан мен сол бір-екі ай
Қарашада өмір тұр
Қара қатын
Қартайдық, қайғы ойладық, ұйқы сергек
Қартайдық,қайғы ойладық,ұлғайды арман
Қатыны мен Масақбай
Қиясбайға
Қор болды жаным
Қуанбаңдар жастыққа
Қуатты оттай бұрқырап
Қызарып, сұрланып
Қыздарға (Қойдан қоңыр, жылқыдан торы Бәкең)
Қыз сөзі (Қиыстырып мақтайсыз)
Қыран бүркіт не алмайды, салса баптап?
Қыс
Құлақтан кіріп, бойды алар
Құр айғай бақырған
Ұялма деген көңіл үшін
Әбдiрахманға (Алланың рахматын)
Әбдiрахман өлiмiне (Талаптың мiнiп тұлпарын)
Әбдiрахман өлiмiнен соң өзiне айтқан жұбатуы
Әбдiрахман өлгенде (Арғы атасы қажы едi)
Әбдiрахман өлгенде (Кешегi өткен ер Әбiш)
Әбдiрахман өлгенде (Тұл бойың ұят, ар едiң)
Әбдірахман науқастанып жатқанда (Я, құдай, бере көр)
Әбдірахманның әйелі Мағышқа Абайдың айтқан жұбатуы
Әбдірахманның әйелі Мағышқа Абай шығарып берген жоқтау
Әбдірахманға (Орынсызды айтпаған)
Әбдірахманға Кәкітай атынан хат (Көзімнің нұрысыз)
Әбдірахманға Кәкітай атынан хат (Тілім саған айтайын)
Әбдірахман өліміне (27 жасында)
Әйелің— Медет қызы, аты Өрім
Әсемпаз болма әрнеге
Әуелде бір суық мұз— ақыл зерек
Өзгеге, көңілім, тоярсың
Өкінішті көп өмір кеткен өтіп
Өлең — сөздің патшасы, сөз сарасы
Өлсем, орным қара жер сыз болмай ма?
Өлсе өлер табиғат, адам өлмес
Абайдың әндері:
Көзімнің қарасы
Айттым сәлем, Қаламқас
Желсіз түнде жарық ай
Сегіз аяқ
Орын таппай баптанба,
Құмарланып шаттанба,
Ойнап босқа күлуге.
Бес нәрседен қашық бол,
Бес нәрсеге асық
***
Әсемпаз болма әрнеге,
Өнерпаз болсаң, арқалан.
Сен де - бір кірпіш, дүниеге
Кетігін тап та, бар қалан!
Қайрат пен ақыл
***
Құлақтан кіріп, бойды алар
Жақсы ән мен тәтті күй.
Көңілге түрлі ой салар,
Әнді сүйсең, менше сүй.
Дүние ойдан шығады,
Өзімді өзім ұмытып,
Көңілім әнді
***
Өлсе өлер табиғат, адам өлмес,
Ол бірақ қайтып келіп, ойнап-күлмес.
“Мені” мен “менікінің” айрылғанын
“Өлді” деп ат қойыпты өңкей білмес.
Көп адам дүниеге бой алдырған,
Бой алдырып, аяғын
***
Ақ киімді, денелі, ақ сақалды,
Соқыр, мылқау, танымас тірі жанды.
Үсті-басы ақ қырау, түсі суық,
Басқан жері сықырлап, келіп қалды.
Дем алысы - үскірік, аяз бен қар,
Кәрі құдаң - қыс
***
Алыстан сермеп,
Жүректен тербеп,
Шымырлап бойға жайылған;
Қиуадан шауып,
Қисынын тауып,
Тағына жетіп қайырған-
Толғауы тоқсан қызыл тіл,
Сөйлеймін десең
***
Сұр бұлт түсі суық қаптайды аспан,
Күз болып, дымқыл тұман жерді басқан.
Білмеймін тойғаны ма, тоңғаны ма,
Жылқы ойнап, бие қашқан, тай жарысқан.
Жасыл шөп, бәйшешек жоқ
***
Өлең - сөздің патшасы, сөз сарасы,
Қиыннан қиыстырар ер данасы.
Тілге жеңіл, жүрекке жылы тиіп,
Теп-тегіс жұмыр келсін айналасы.
Бөтен сөзбен былғанса сөз арасы,
Ол - ақынның білімсіз
***
Заман ақыр жастары,
Қосылмас ешбір бастары.
Біріне бірі қастыққа
Қойнына тыққан тастары.
Саудасы – ар мен иманы,
Қайрат жоқ бойын тыйғалы.
Еңбекпен етті
***
Көзімнің қарасы
Көңілімнің санасы
Бітпейді іштегі
Ғашықтық жарасы
Қазақтың данасы
Жасы үлкен...
***
Жазғытұры
Жазғытұры қалмайды қыстың сызы,
Масатыдай құлпырар жердің жүзі.
Жан-жануар, адамзат анталаса,
Ата-анадай елжірер күннің көзі.
Жаздың көркі енеді жыл құсымен,
Жайраңдасып жас күлер құрбысымен.
Көрден жаңа тұрғандай кемпір мен шал,
Жалбаңдасар өзінің түрғысымен.
Қырдағы ел ойдағы елмен араласып,
Күлімдесіп, көрісіп, қүшақтасып.
Шаруа қуған жастардың мойыны босап,
Сыбырласып, сырласып, мауқын басып.
Туйе боздап, кой қоздап - қора да шу,
Көбелекпен, құспенен сай да ду-ду.
Гүл мен ағаш майысып қарағанда,
Сыбдыр қағып, бұраңдап ағады су.
Көл жағалай мамырлап қу менен қаз,
Жүмыртқа іздеп, жүгіріп балалар мәз.
Ұшқыр атпен зырлатып тастағанда,
Жарқ-жүрқ етіп ілінер көк дауыл баз.
Құс қатарлап байлаған қанжығаға
Қыз бұраңдап жабысып, қылады наз.
Жазға жақсы киінер қыз-келіншек,
Жер жүзіне өң берер гүл-бәйшешек.
Қырда торғай сайраса, сайда - бұлбұл,
Тастағы үнін косар байғыз, көкек.
Жаңа пұлмен жамырап саудагерлер,
Диханшылар жер жыртып, егін егер.
Шаруаның бір малы екеу болып,
Жаңа төлмен көбейіп, дәулет өнер.
Безендіріп жер жүзін тәңірім шебер,
Мейірбандық дүниеге нұрын төгер.
Анамыздай жер иіп емізгенде,
Бейне әкеңдей үстіңе аспан төнер.
Жаз жіберіп, жан берген қара жерге
Рахметіне алланың көңіл сенер.
Мал семірер, ақ пенен ас көбейер,
Адамзаттың көңілі өсіп көтерілер.
Қара тастан басқаның бәрі жадырап,
Бір сараңнан басқаның пейілі енер.
Тамашалап қарасаң тәңірі ісіне,
Бойың балқып, ериді іште жігер.
Кемпір-шал шуақ Іздеп, бала шулар,
Мал мазатсып, қуанып, аунап-қунар.
Жыршы құстар әуеде өлең айтып,
Қиқу салар көлдегі қаз бен қулар.
Күн жоқта кісімсінер жұлдыз бен ай,
Ол қайтсін қара түнде жарқылдамай,
Таң атқан соң шығарын күннің біліп,
Өңі қашып, бола алмас бұрынғыдай.
Күн - күйеу, жер - қалыңдық сағынышты,
Құмары екеуінің сондай күшті.
Түн қырындап жүргенде көп қожаңдап,
Күйеу келді, ай, жүлдыз к... қысты.
Ай, жұлдызға жылы жел хабар беріп,
Жан-жануар қуанар тойға елеріп.
Азалы ақ көрпесін сілке тастап,
Жер күлімдер, өзіне шырай беріп.
Күн - күйеуін жер көксеп ала қыстай,
Біреуіне біреуі қосылыспай,
Көңілі күн лебіне тойғаннан соң
Жер толықсып, түрленер тоты құстай.
Адам тіктеп көре алмас күннің көзін,
Сүйіп, жылып тұрады жан лебізін.
Қызыл арай сары алтын шатырына,
Күннің кешке кіргенін көрді көзім.