Еркебұлан: Аға, «достық деген не?» сұрағына жауап беруге көмектесіңізші? Мектепте шығарма жазуды тапсырып еді...
Аспандияр: Достық дегеніміз - адамды ерекше қанаттандыра білетін, қуанышты үдетіп, кайғыны азайтатын қарым-қатынас түрі. Өмірде адал дос табу, достық қарым-қатынастарды сақтай білу өте маңызды.
Еркебұлан: Неліктен дос - адам жанының айнасы тәрізді деп айтады?
Аспандияр: Себебі адам өзі қандай болса, дәл сондай жанына жақын жанды іздейді. Ойы, арман-тілегі, мақсат, ең бастысы өмірдегі құндылығы бір адамдардың шынайы дос болып, өмір бойы араларынан қыл өтпейді.
Еркебұлан: Сіздің ең жақын досыңыздың есімі кім және қанша уақыттан бері жолдас болып жүрсіздер?
Аспандияр: Менің ең жақын жолдасымның есімі – Данияр, екеуміз балабақшадан бері, міне он төрт жылдан астам уақыт дос болып келеміз.
Еркебұлан: Қандай керемет! Ал сіздің досыңыз қандай адам?
Аспандияр: Данияр екеуміз осы уақытқа дейін еш ренжісіп көрмеппіз, себебі менің құрбымның мінезі сабырлы, байсалды, бәрін ақылмен шешуге тырысады, ашуға жол бермейді. Бірақ бір ренжіген соң қатты ренжиді. Үйінде бауырларына қамқор, ата - анасына көмекші. Өмірде осындай, Данияр сияқты досым бар мен бақыттымын. Өмірде дос таңдаудан жаңылмадым деп есептеймін.
Еркебұлан: Аға, менің де сіздей адал досым болса екен!
Тәуелсіздік дәуірі қарлығаштарының алды 28-ге таяды. Бұл кезеңде жастар білім алып, тәжірибе жинақтап, тіпті кейбірі ақыл тоқтатып та үлгереді. Қазір елімізде 14 пен 29 жас арасындағы 4 миллионға тарта жас бар.
Қай кездің жастары қашан қандай "идеялармен ауырды", олардың трендіндегі мәдени-әлеуметтік немесе субмәдени құбылыстар, ең басты приоритеттері, жалпы мағыналық идеалдары, кеңінен қолдау тапқан жаңаша жөн-жоралғылар, неге алаңдады, нені қажетсінді т.б. тәрізді шоғыр-шоғыр сауалдар қазіргі жастардың образын ашудың параметрі бола алады. Мұндағы негізгі өлшем – құндылықтар жүйесі. Әр ұрпақтың өз түсінік-көзқарасы барын ешкім жоққа шығара алмайды. Біздің білуімізше, құндылықтардың әлеуметтік-тұрмыстық, моральдық, абсолютті-мәңгілік, жалпыадамзаттық, ұлттық, материалдық, саяси, рухани-діни, мәдени, тарихи түрлері бар.
Бүгінгі жастар өміріндегі қалыптасқан жағдайға тәуелді түрде дәстүрлі орныққан этноқұндылықтар рөлі әлсіреп барады. Отбасын құру жасы да әртүрлі әлеуметтік және өмірлік мұраттарды қайта бағамдау факторлары ықпалынан ұлғайып жатыр.
Сарапшы пікірі: Жастар баяғылардай емес, себебі – заман басқа
Тәуелсіздік алғаннан кейін туған жастардың бүгінгі мүмкіндіктеріне қатысты әлеуметтік желілерде саяхат-танымдық бағыттағы белгілі блогер Динара Болат:
– Алматы мен Астана, Шымкент, Ақтау сияқты урбанизациясы зор қала жастарында заманауи білім алуға мүмкіндік көп. Аймақтағы жастардың аталмыш қалаларға ұмтылу себебі де осы болуы мүмкін. Салыстырмалы түрде он жыл бұрынғы жағдайда экономикалық дағдарыстан шығудың әлегімен оқуға түскенде грант үшін ғана ұмтылатынбыз, мүмкіндіктер аз-тұғын. Ал бүгінгі жастардың білім-өнерге ұмтылысы зор, таңдау мол, – дейді.
Психолог-блогер Динара Болат / Фото кейіпкердің жеке мұрағатынан
Ал психолог-психоаналитик Сая Бакимова 2010-2019 ж.ж. аралығында жетілген жастардың түсінігіндегі құндылықтардың қайта қаралуы жайлы:
– Қай заманда да топтық психологиялық динамика бірдей жағдайда өтеді. Бірақ жасөспірімдіктен ересек тобына өтіп, балалық кездегі құндылықты ересек адамның құндылығына айналдыру үшін осы өткел берік болуы керек. Мен қит етсе, жастарды баяғыдай емес деп негатив мағынада ғана айта беруге қарсымын. Иә, жастар баяғылардай емес, себебі – заман өзгерді, басқа. Бары сол ғана, – деп жастардың күрделі сана синтезі процесінде екенін айтады.
«Менің досым» тақырыбына диалог құрастыру.
Еркебұлан: Аға, «достық деген не?» сұрағына жауап беруге көмектесіңізші? Мектепте шығарма жазуды тапсырып еді...
Аспандияр: Достық дегеніміз - адамды ерекше қанаттандыра білетін, қуанышты үдетіп, кайғыны азайтатын қарым-қатынас түрі. Өмірде адал дос табу, достық қарым-қатынастарды сақтай білу өте маңызды.
Еркебұлан: Неліктен дос - адам жанының айнасы тәрізді деп айтады?
Аспандияр: Себебі адам өзі қандай болса, дәл сондай жанына жақын жанды іздейді. Ойы, арман-тілегі, мақсат, ең бастысы өмірдегі құндылығы бір адамдардың шынайы дос болып, өмір бойы араларынан қыл өтпейді.
Еркебұлан: Сіздің ең жақын досыңыздың есімі кім және қанша уақыттан бері жолдас болып жүрсіздер?
Аспандияр: Менің ең жақын жолдасымның есімі – Данияр, екеуміз балабақшадан бері, міне он төрт жылдан астам уақыт дос болып келеміз.
Еркебұлан: Қандай керемет! Ал сіздің досыңыз қандай адам?
Аспандияр: Данияр екеуміз осы уақытқа дейін еш ренжісіп көрмеппіз, себебі менің құрбымның мінезі сабырлы, байсалды, бәрін ақылмен шешуге тырысады, ашуға жол бермейді. Бірақ бір ренжіген соң қатты ренжиді. Үйінде бауырларына қамқор, ата - анасына көмекші. Өмірде осындай, Данияр сияқты досым бар мен бақыттымын. Өмірде дос таңдаудан жаңылмадым деп есептеймін.
Еркебұлан: Аға, менің де сіздей адал досым болса екен!
Тәуелсіздік дәуірі қарлығаштарының алды 28-ге таяды. Бұл кезеңде жастар білім алып, тәжірибе жинақтап, тіпті кейбірі ақыл тоқтатып та үлгереді. Қазір елімізде 14 пен 29 жас арасындағы 4 миллионға тарта жас бар.
Қай кездің жастары қашан қандай "идеялармен ауырды", олардың трендіндегі мәдени-әлеуметтік немесе субмәдени құбылыстар, ең басты приоритеттері, жалпы мағыналық идеалдары, кеңінен қолдау тапқан жаңаша жөн-жоралғылар, неге алаңдады, нені қажетсінді т.б. тәрізді шоғыр-шоғыр сауалдар қазіргі жастардың образын ашудың параметрі бола алады. Мұндағы негізгі өлшем – құндылықтар жүйесі. Әр ұрпақтың өз түсінік-көзқарасы барын ешкім жоққа шығара алмайды. Біздің білуімізше, құндылықтардың әлеуметтік-тұрмыстық, моральдық, абсолютті-мәңгілік, жалпыадамзаттық, ұлттық, материалдық, саяси, рухани-діни, мәдени, тарихи түрлері бар.
Бүгінгі жастар өміріндегі қалыптасқан жағдайға тәуелді түрде дәстүрлі орныққан этноқұндылықтар рөлі әлсіреп барады. Отбасын құру жасы да әртүрлі әлеуметтік және өмірлік мұраттарды қайта бағамдау факторлары ықпалынан ұлғайып жатыр.
Сарапшы пікірі: Жастар баяғылардай емес, себебі – заман басқа
Тәуелсіздік алғаннан кейін туған жастардың бүгінгі мүмкіндіктеріне қатысты әлеуметтік желілерде саяхат-танымдық бағыттағы белгілі блогер Динара Болат:
– Алматы мен Астана, Шымкент, Ақтау сияқты урбанизациясы зор қала жастарында заманауи білім алуға мүмкіндік көп. Аймақтағы жастардың аталмыш қалаларға ұмтылу себебі де осы болуы мүмкін. Салыстырмалы түрде он жыл бұрынғы жағдайда экономикалық дағдарыстан шығудың әлегімен оқуға түскенде грант үшін ғана ұмтылатынбыз, мүмкіндіктер аз-тұғын. Ал бүгінгі жастардың білім-өнерге ұмтылысы зор, таңдау мол, – дейді.
Психолог-блогер Динара Болат / Фото кейіпкердің жеке мұрағатынан
Ал психолог-психоаналитик Сая Бакимова 2010-2019 ж.ж. аралығында жетілген жастардың түсінігіндегі құндылықтардың қайта қаралуы жайлы:
– Қай заманда да топтық психологиялық динамика бірдей жағдайда өтеді. Бірақ жасөспірімдіктен ересек тобына өтіп, балалық кездегі құндылықты ересек адамның құндылығына айналдыру үшін осы өткел берік болуы керек. Мен қит етсе, жастарды баяғыдай емес деп негатив мағынада ғана айта беруге қарсымын. Иә, жастар баяғылардай емес, себебі – заман өзгерді, басқа. Бары сол ғана, – деп жастардың күрделі сана синтезі процесінде екенін айтады.
Объяснение: