КАЗАХСКИЙ ЯЗЫК 8 КЛАСС "Қан мен тер" романынан берілген үш үзіндіге ат қой. Оны дәйектеп айт. Үш үзінді немен басталатынын, немен аяқталатынын өз сөзіңмен жаз.
Айналамыз толған электр қуаты. Алысқа бармай-ақ, үйіміздің өзінде қаншама электр қуатымен ғана жұмыс істейтін құрылғылар, жабдықтар бар. Егер электр қуаты ғылымның нәтижесінде қолданысқа берілді десек, "ғылымның бастауы да болмаған кезде алғашқы адамдар қалай өмір сүрді?" деген сауал туады. Ол кезде адам мен табиғат арасында ешқандай шекара болмады. Олар бірге өмір сүрді.
Ал қазір ше? Қазір бізге электр қуатынсыз бір күн болсын өмір сүре алмайтындай көрінеді. Меніңше, бұл қолымыздан келеді. Тек күнімізді дұрыс жоспарлай алу керек.
Мысалы, бір күн бойы үйде отырсам, әлбетте, шыдай алмай кетуім мүмкін. Сондықтан көп уақытымды тыста өткіземін. Жақын маңдағы саябаққа жаяу барамын. Доп не велосипедімді де ала кетуді ұмытпаймын. Кейін кітапханаға баруға болады. Қалаған кітабымды алып оқу залында отырып оқимын. Ең бастысы кітап мені қызықтыруы керек. Достарымның үйіне барып, аулада әңгіме айтуға да болады. Сонан соң сурет салу, балаларға арналған әртүрлі журналдар оқып, тапсырмаларын орындау және т.б. Көрдіңіз бе, біз электр қуатынсыз өмір сүре аламыз. Бірақ ұзақ уақыт емес. Кейбір іс-әрекеттер электр қуатынсыз жүзеге аса алмайды. Мәселен, қараңғы батқанда үй тапсырмасын орындау, тамақ пісіру, қаланың келесы шетіндегі шұғыл жағдайда байланысу, тағысын тағы. Ең бастысы – барлығы мөлшерімен болғаны дұрыс.
Біздің ата-бабалары-мыз да досыңның ақылдыболуын қалап: «Ақылдыдұшпаннан қорықпа, ақы-мақ достан қорық», «До-сың өзіңнен жақсырақ болсын», - деген ғой. Иә, надан адаммен досболу жақсылыққа апар-майды, жолыңды оңғар-майды. Нашар адамдар-мен дос болу да адамның мінез-құлқын бұзады. «Жаман жолдас жауға алдырар», - демекші, жаманмен жолдас, дос болсаң сырыңды шашып, өзіңді ұятқа қалдыра-ды. Өмірде қателеспей-тін адам жоқ. Сондайда шынайы дос жанашыр болып қана қоймайды, сенің не себепті мұндайқателік жіберіп отыр- ғаныңды бетіңе тура ай-тып, оны жоюға ақыл-кеңесі мен көмегін аямайды. Олай болса, дұрыс дос таңдай білгеніміз жөн.
Электр қуатынсыз бір күн.
Айналамыз толған электр қуаты. Алысқа бармай-ақ, үйіміздің өзінде қаншама электр қуатымен ғана жұмыс істейтін құрылғылар, жабдықтар бар. Егер электр қуаты ғылымның нәтижесінде қолданысқа берілді десек, "ғылымның бастауы да болмаған кезде алғашқы адамдар қалай өмір сүрді?" деген сауал туады. Ол кезде адам мен табиғат арасында ешқандай шекара болмады. Олар бірге өмір сүрді.
Ал қазір ше? Қазір бізге электр қуатынсыз бір күн болсын өмір сүре алмайтындай көрінеді. Меніңше, бұл қолымыздан келеді. Тек күнімізді дұрыс жоспарлай алу керек.
Мысалы, бір күн бойы үйде отырсам, әлбетте, шыдай алмай кетуім мүмкін. Сондықтан көп уақытымды тыста өткіземін. Жақын маңдағы саябаққа жаяу барамын. Доп не велосипедімді де ала кетуді ұмытпаймын. Кейін кітапханаға баруға болады. Қалаған кітабымды алып оқу залында отырып оқимын. Ең бастысы кітап мені қызықтыруы керек. Достарымның үйіне барып, аулада әңгіме айтуға да болады. Сонан соң сурет салу, балаларға арналған әртүрлі журналдар оқып, тапсырмаларын орындау және т.б. Көрдіңіз бе, біз электр қуатынсыз өмір сүре аламыз. Бірақ ұзақ уақыт емес. Кейбір іс-әрекеттер электр қуатынсыз жүзеге аса алмайды. Мәселен, қараңғы батқанда үй тапсырмасын орындау, тамақ пісіру, қаланың келесы шетіндегі шұғыл жағдайда байланысу, тағысын тағы. Ең бастысы – барлығы мөлшерімен болғаны дұрыс.
Біздің ата-бабалары-мыз да досыңның ақылдыболуын қалап: «Ақылдыдұшпаннан қорықпа, ақы-мақ достан қорық», «До-сың өзіңнен жақсырақ болсын», - деген ғой. Иә, надан адаммен досболу жақсылыққа апар-майды, жолыңды оңғар-майды. Нашар адамдар-мен дос болу да адамның мінез-құлқын бұзады. «Жаман жолдас жауға алдырар», - демекші, жаманмен жолдас, дос болсаң сырыңды шашып, өзіңді ұятқа қалдыра-ды. Өмірде қателеспей-тін адам жоқ. Сондайда шынайы дос жанашыр болып қана қоймайды, сенің не себепті мұндайқателік жіберіп отыр- ғаныңды бетіңе тура ай-тып, оны жоюға ақыл-кеңесі мен көмегін аямайды. Олай болса, дұрыс дос таңдай білгеніміз жөн.