казак тили тжб *2-тапсырма.* Төменде берілген сөз тіркестері қандай тәсіл арқылы байланысып тұрғанын көрсет. Адамның өмірі, екінші мамандық, уылжыған жүзім, шеткі үй, балаға мейірімді, жұмысты жандандыру, үзілісті күту, адамды сыйлау, ата-анасымен ақылдасу, кештете келді, бүгін келді, былтыр ғана жеңіп ем, қасақана кешікті, оқу үшін келді, тазалықты сүю, ойларын білдіру, жиналысты басқару, сөзге жауап қату, оқу үшін келді, әдейі барды, жалтақтап қарау, биыл ашылмақшы, жалп етіп құлау, т.б.
*3-тапсырма.* *Мәтінді мұқият оқыңыз.* *Ғарышқа ұшқан 5 жануар*
Жануарлар ғарышта болған алғашқы тірі жан иелері болды. Алғашында ғалымдар а ғарышта ұзақ уақыт бойы салмақсыздық күйінде өмір сүре алмайды деп ойлады. Сондықтан да салмақсыздықтың тірі жаратылысқа әсерін тексеру үшін олар алдымен жануарларды ғарышқа аттандырды.
1. 1959 жылы ғарышқа Авель және Бейкер маймылдары ұшқан. Олар ғарыштағы саяхатты жақсы өткерген, алайда зерттеуге арналған тетіктерді шешу кезінде бірі өлген.
2. Маймылдардан басқа ғарышқа тасбақа, мысық, және ит ұшырылған.
3. Ең алғаш ғарыштық зерттеулер 1949 жылы иттерге жүргізілген. Иттердің ғарышқа ұшуы үшін бойы 32 см, салмағы 6 кг болу керек болған. Оларды ғарышқа ұшырмас бұрын алдын ала дайындық жұмыстары жүргізілген. Иттердің алғашқы ғарышқа сапары сәтті болған.
4. Ең алғаш 1957 жылдың 3 қарашасында жер аумағындағы орбиталық ұшуға Лайка есімді ит ұшқан. Ол кезде космостық құрылғылардың жерге қайтып келуі екіталай болғандықтан, ит ғарышта тек 1 апта тіршілік етеді деген болжам жасалған. Алайда ғарыш кемесінде салмақсыздық байқалып, ит ыстықтан өлген.
5. 1960 жылы ғарышқа Белка, Стрелка иттері мен тышқан, егеуқұйрық, шыбын ұшырылған. Ғарыш кемесі жерге сәтті оралған. Осы ұшырылымнан кейін ғарышқа адам барады деген тұжырым жасалған.
(а) Мәтіндегі терминдерді, маңызды деректерді кестеге түртіп отырыңыз.
*Терминдер* *Маңызды деректер*
Это казак тили? или каз әдеб
1. Жануарлар - суды жандандыру және алдын алу арқылы ғарыштағы ауруларды жасыру көмегін беретін жануарлар.
2. Ғарышқа - бастапқы мәтінде ғарышқа тасбақа, мысық, ит, маймыл және бейкер маймылдарының мұқияты ақпараттары берілген.
3. Салмақсыздық - ғалымдардың салмақсыздықтың өмір сүре алмайды деп ойлап, тетіктерді шешу үшін ғарышқа жануарларды қатыстыратын әдістерді пайдалануы.
4. Сапар - ғарышқа қара жатқан иттердің сөзі.
5. Орбиталық ұшу - Лайка есімді иттің 1957 жылың 3 қарашасында жер аумағындағы орбитада ұшған болатындығы.
6. Кемес - жерге қайту және орнына бару арқылы ғарыштағы аурулар мен жабықтың орындалуына байланысты кесет түрі.
7. Сәттілік - өмір сүру, ықпалдылық және басқа ақпараттарды олардың истеуі, еселестік параметрлері туралы ақпарат алғаны.
8. Түсу - ғарышқа атағын табу үшін жандандыру кезінде ақпараттарды насихаттап беру.
9. Қату - маңызды сұрауларға жауап беру туралы ақпарат беру.
10. Ғана - берілген жеке мәліметтік деректерде тек осындай біреулі айту.
Терминдерді, маңызды деректерді топтап кестеге түртіп отырғаннан кейін, оларды белгіленген мәтіннің сөз және аймақтарына сәйкес келтіріп жатамыз. Одан кейін, осы мәтіндегі казак тілінде берілген сөздерді жадтау жанында пайдалану кезінде осы терминдердің маңыздыдеректерін айтып сабақты қолдануға болады.