после смерти пушкина население петербурга, в особенности простой народ, не хотели верить, что рана поэта была смертельной. «они хотели расправиться даже с хирургами, которые лечили пушкина, доказывая, что тут заговор и измена, что один иностранец ранил пушкина, а другим иностранцам поручили его лечить» - вспоминал современник поэта доктор станислав моравский. можно ли было врачам того времени спасти александра сергеевича? этот вопрос и сегодня, через 170 лет после дуэли, вызывает живой интерес. после трагического поединка рану пушкина осматривал известный в то время доктор арендт, придворный врач. опытнейший хирург, за плечами которого было тридцать сражений, сразу определил безнадежность положения больного. поэт попросил честно сказать ему о его ранении. «каков бы ни был ваш ответ, - говорил он арендту, он испугать меня не может… я должен сделать некоторые нужные распоряжения». «если так, то я должен вам сказать, что рана ваша опасна и что к выздоровлению вашему я почти не имею надежды», - ответил доктор. арендт назначил больному покой, холод на живот и холодное питье. невольно напрашивается вопрос: и все? ! неужели больше ничем нельзя было гению? через 100 лет после смерти поэта, в 1937 году, академик бурденко сообщил академии наук, что меры, принятые врачами, были бесполезны, а в наши дни даже хирург средней руки вылечил бы его. значит, пушкина спасла бы только операция. но тогда об операциях на брюшной полости не могло быть и речи. сошлемся на знаменитого и авторитетнейшего хирурга прошлого века н.и.пирогова. в его книге «основы военно-полевой хирургии» не рекомендовалось раненному в живот вскрывать брюшную полость. что же мешало тогда успешно проводить операции на брюшной полости? во-первых, отсутствовали эффективные средства борьбы с болью. только через десять лет после гибели пушкина появился наркоз, а необходимая для брюшных операций асептика – лишь через полвека. уже в наши дни, изучая болезни александра сергеевича и методы его лечения, доктор медицинских наук б.м.шубин пришел к такому выводу: «успешно выполнить операцию и удалить у пушкина засевшую в крестовой части пулю можно было лишь через шесть десятилетий, когда появились первые рентгеновские аппараты и была разработана методика безопасного переливания крови». поэтому врачей, лечивших пушкина, в бездействии или неправильном лечении нельзя. они сделали все, что позволяла медицина того времени. рана приносила пушкину невыносимые страдания. видя, как тяжело ему, доктор даль посоветовал стонать: «не стыдись боли своей стони, тебе будет легче». «нет, - ответил пушкин, - жена услышит, и смешно же чтоб этот вздор меня пересилил». доктор арендт, видя с каким мужеством переносит раненый боли, заметил: «я был в тридцати сражениях, и видел много умирающих, но мало видел подобного…» 29 января 1837 года не стало гениального поэта александра сергеевича пушкина.
Қазақстанның кең байтақ дархан даласы әлі күнге дейін толық зерттелмеген, сыры ашылмаған құпияларға толы. Кең байтақ жеріміздің аумағында табиғаттың көз тартар небір құбылыстары мен қайталанбас өзіне тән ерекшеліктері бар. Солардың бірі «әнші құм» (кейбір деректерде Айғай құм) – Алматы облысы Кербұлақ ауданы жеріндегі Іле өзенінің аңғарын бойлай орналасқан Үлкен Қалқан тауы және Кіші Қалқан тауы етегіндегі құмды төбе, Алматы қаласынан 250 шақырым қашықтықта орналасқан. Биіктігі 150 м-дей, ұзындығы 8 км, ені 3 км-ге дейін жетеді. Қалқан тауларынан соғатын желдің бағыты үнемі өзгеріп отыруы нәтижесінде құм түйіршіктері електеніп, бірегей құм қо тұратын төбеге айналған.
«Алтынемел» мемлекеттік ұлттық табиғи паркі «Айғай құм немесе Әнші құм» атты құмды төбені өз қамқорлығына алған. Кейбір деректерге сүйенсек, «Алтынемел» ұлттық қорығы кезінде Шоқан Уәлихановтың Қашқарияға сапарында пана болған деседі.
Ал енді бұл өңір неліктен «әнші құм» атанып кетті екен? Осыған тоқталып көрейік. Бұл құмның бір ерекшелігі – құрғақ күндері әуенді дыбыстар шығарады. Оның әуені бірнеше шақырымдарға жайылып, алыстан да естіліп тұрады.
Кейбір пікірлерге сүйенсек, құмның ұсақ бөлшектері бір-біріне үйкелген кезде осындай әуенді дыбыстар шығады екен: жеңіл самал жел шиқылдаған дыбыстар шығарса, қатты жел орган дыбысына ұқсас әуен шығарады. Алайда, желсіз күнде де құмның әуенін тыңдауға болады. Осы сиқырына байланысты, құм жайында көптеген аңыздар пайда болған. Құмның тағы бір ерекшелігі – ол басқа құмдар сияқты орнын ауыстырып, көшіп жүрмейді, керісінше, мыңдаған жылдар бойы Алтынемел аумағында, бір орында тұр.
Осындай табиғи ерекшелік әлемнің басқа жерінде жоқ деп айтсақ та болатын шығар. Тіпті кезінде Ұлы Жібек жолы бойында орналасқан бұл табиғат ескерткішіне жолаушылар әдейілеп ат басын бұрған деседі.
после смерти пушкина население петербурга, в особенности простой народ, не хотели верить, что рана поэта была смертельной. «они хотели расправиться даже с хирургами, которые лечили пушкина, доказывая, что тут заговор и измена, что один иностранец ранил пушкина, а другим иностранцам поручили его лечить» - вспоминал современник поэта доктор станислав моравский. можно ли было врачам того времени спасти александра сергеевича? этот вопрос и сегодня, через 170 лет после дуэли, вызывает живой интерес. после трагического поединка рану пушкина осматривал известный в то время доктор арендт, придворный врач. опытнейший хирург, за плечами которого было тридцать сражений, сразу определил безнадежность положения больного. поэт попросил честно сказать ему о его ранении. «каков бы ни был ваш ответ, - говорил он арендту, он испугать меня не может… я должен сделать некоторые нужные распоряжения». «если так, то я должен вам сказать, что рана ваша опасна и что к выздоровлению вашему я почти не имею надежды», - ответил доктор. арендт назначил больному покой, холод на живот и холодное питье. невольно напрашивается вопрос: и все? ! неужели больше ничем нельзя было гению? через 100 лет после смерти поэта, в 1937 году, академик бурденко сообщил академии наук, что меры, принятые врачами, были бесполезны, а в наши дни даже хирург средней руки вылечил бы его. значит, пушкина спасла бы только операция. но тогда об операциях на брюшной полости не могло быть и речи. сошлемся на знаменитого и авторитетнейшего хирурга прошлого века н.и.пирогова. в его книге «основы военно-полевой хирургии» не рекомендовалось раненному в живот вскрывать брюшную полость. что же мешало тогда успешно проводить операции на брюшной полости? во-первых, отсутствовали эффективные средства борьбы с болью. только через десять лет после гибели пушкина появился наркоз, а необходимая для брюшных операций асептика – лишь через полвека. уже в наши дни, изучая болезни александра сергеевича и методы его лечения, доктор медицинских наук б.м.шубин пришел к такому выводу: «успешно выполнить операцию и удалить у пушкина засевшую в крестовой части пулю можно было лишь через шесть десятилетий, когда появились первые рентгеновские аппараты и была разработана методика безопасного переливания крови». поэтому врачей, лечивших пушкина, в бездействии или неправильном лечении нельзя. они сделали все, что позволяла медицина того времени. рана приносила пушкину невыносимые страдания. видя, как тяжело ему, доктор даль посоветовал стонать: «не стыдись боли своей стони, тебе будет легче». «нет, - ответил пушкин, - жена услышит, и смешно же чтоб этот вздор меня пересилил». доктор арендт, видя с каким мужеством переносит раненый боли, заметил: «я был в тридцати сражениях, и видел много умирающих, но мало видел подобного…» 29 января 1837 года не стало гениального поэта александра сергеевича пушкина.
Әнші құм
Қазақстанның кең байтақ дархан даласы әлі күнге дейін толық зерттелмеген, сыры ашылмаған құпияларға толы. Кең байтақ жеріміздің аумағында табиғаттың көз тартар небір құбылыстары мен қайталанбас өзіне тән ерекшеліктері бар. Солардың бірі «әнші құм» (кейбір деректерде Айғай құм) – Алматы облысы Кербұлақ ауданы жеріндегі Іле өзенінің аңғарын бойлай орналасқан Үлкен Қалқан тауы және Кіші Қалқан тауы етегіндегі құмды төбе, Алматы қаласынан 250 шақырым қашықтықта орналасқан. Биіктігі 150 м-дей, ұзындығы 8 км, ені 3 км-ге дейін жетеді. Қалқан тауларынан соғатын желдің бағыты үнемі өзгеріп отыруы нәтижесінде құм түйіршіктері електеніп, бірегей құм қо тұратын төбеге айналған.
«Алтынемел» мемлекеттік ұлттық табиғи паркі «Айғай құм немесе Әнші құм» атты құмды төбені өз қамқорлығына алған. Кейбір деректерге сүйенсек, «Алтынемел» ұлттық қорығы кезінде Шоқан Уәлихановтың Қашқарияға сапарында пана болған деседі.
Ал енді бұл өңір неліктен «әнші құм» атанып кетті екен? Осыған тоқталып көрейік. Бұл құмның бір ерекшелігі – құрғақ күндері әуенді дыбыстар шығарады. Оның әуені бірнеше шақырымдарға жайылып, алыстан да естіліп тұрады.
Кейбір пікірлерге сүйенсек, құмның ұсақ бөлшектері бір-біріне үйкелген кезде осындай әуенді дыбыстар шығады екен: жеңіл самал жел шиқылдаған дыбыстар шығарса, қатты жел орган дыбысына ұқсас әуен шығарады. Алайда, желсіз күнде де құмның әуенін тыңдауға болады. Осы сиқырына байланысты, құм жайында көптеген аңыздар пайда болған. Құмның тағы бір ерекшелігі – ол басқа құмдар сияқты орнын ауыстырып, көшіп жүрмейді, керісінше, мыңдаған жылдар бойы Алтынемел аумағында, бір орында тұр.
Осындай табиғи ерекшелік әлемнің басқа жерінде жоқ деп айтсақ та болатын шығар. Тіпті кезінде Ұлы Жібек жолы бойында орналасқан бұл табиғат ескерткішіне жолаушылар әдейілеп ат басын бұрған деседі.