Қай халықтың болмасын сан ғасырдан бері келе жатқан ұлттық мұрасы мен рухани қазынасы ұлттық нақыштағы өзіндік қолөнері болады. Халық шеберлері мен ұсталары ұлттық қолөнер бұйымдары арқылы халқымыздың дәстүрі мен тұрмыс – тіршілігін көрсете білген.
Халқымыздың ою, тігу, құрастыру, тоқу, мүсіндеу, бейнелеу сияқты ұлттық қолөнер түрлері бар. Бұлар сан ғасырлық тарихы бар, дегенмен қазіргі заман ағымына сай кейбір өзгерістерге ұшырап келе жатқан қолөнер түрлері.
Нақты қолөнер туындыларына тоқтала кетер болсақ, ұсталар: найза, қылыш, айбалта, семсер сияқты қару-жарақ түрлерін әзірлеген. Ал ағаш шеберлері киіз үйдің сүйегінен бастап, үй мүліктері: сандық, кебеже, асадал, тостаған, ожау, астау және музыка аспаптары: домбыра, қобыз, шертер, т.б. даярлаған. Зергерлер сәндік әшекейлік бұйымдар: сырға, білезік, алқа, өңіржиек, бойтұмар, шашбау, т.б. жасаған. Ісмерлер тоқыма, киіз басу, киім тігу өнерін дамытқан.
Бүгінгі ғылым мен техниканың дамыған заманында ұлттық қолөнеріміз жас ұрпақ үшін қалыс болып бара жатқаны бәрімізге аян. Ұлттық болмысымызды жоғалтпай, ұлттық қазынамызды сақтап қалуды Елбасымыздың өзі «Қазақстан – 2030» мәдени мұра бағдарламасын стратегиясында алға міндет етіп қойған болатын. Сондықтан ұмыт болып бара жатқан қолөнерімізді қолға алып, одан әрі дамытып, кәдемізге жарату керек деп ойлаймын. Қазіргі кезде егеменді елімізде бізге жастарға әсемдік тәрбие беруде ерте заманның мәдени мұрасы айрықша қызмет атқарады. Сондықтан ұлттық қолөнерді қайта жаңғыртудың бірден – бір жолы сынып сағаттарына ақ жаулықты апа – әжелерімізді шақырып, олардың өсиетімен қоса, өнерін де бойымызға сіңіру керек деп ойлаймын.
Сұлтанмахмұт Торайғыров — тəуелсіздік ісіне, халықтың прогресс пен мəдениет жолымен дамуына зор үлес қосқан ақын. Ол өткір сыни бағыттағы, əділетсіз өмір бет пердесін ашатын, надандық пен қараңғылықты түйрейтін тамаша туындылар жазды. Торайғыровтың пікірінше, халық өз тағдырын өзі жасайды. Бұл үшін оған ұйқыдан оянып, ілгері жүру жəне басқа халықтар сияқты даму керек.

Ұлы ақын қазіргі Павлодар облысы, Баянауыл ауданында 1893 жылы шаруа отбасында дүниеге келген. Əкесі Шоқпыт кедей, момын, шаруақор болса да, балаларының оқуына жағдай жасаған. Сұлтанмахмұт алты жасында сауатын ашқан.
Ол 1903–1905 жылдары ауыл молдаларынан сабақ алады. Кейін түрлі мектеп, медреселерде оқып, сауаттанады. 1912 жылы қараша айында оқу іздеп, Троицк қаласына барады. Сонда жүргенде
«Айқап» журналында өлеңдері жариялана бастайды. Келер жылы «Айқап» журналының жауапты хатшысы болып қызмет етеді. Сұлтанмахмұттың озық ойлары мен тың идеялары қазақтың оқыған байшылдарына ұнамайды. Ақыры ол солардың қысымымен «Айқап» журналынан кетуге мəжбүр болады.
1914 жылы жазда Торайғыров туған елі Баянауылға оралады. Ел жастарын оқытып, олардың сауатын ашады. Күзде Семейге барады. Орысша оқуға түспек болады, бірақ түсе алмайды. Одан Өскемен уезінің Қатонқарағай маңындағы Шыңғыстай аулында бала оқытып, өзі жергілікті орыс мұғалімінен дəріс алады. 1916 жылдың күзінде Томскіге барады. Онда курста оқып жүріп, орыстың классикалық əдебиеттерімен танысады. Тарих, философия, география пəндерін үйренеді.
1917 жылы Ресейде Ақпан төңкерісі болып, Уақытша үкімет орнаған кезде Торайғыров Семейге келеді. Патша үкіметінің құлағанын қуанышпен қарсы алып:
Құрт аурудай жайлаған,
Құртпаққа бізді ойлаған,
Қанымызға тоймаған,
Қолымызды байлаған
Өшті залым қарасы... —

деп, патшашыл озбырлықтарды шенейді [1].
Семейге келген Сұлтанмахмұт əлеумет өміріне тереңдеу ниетімен Алаш арыстарымен араласады. Қазақ оқығандары құрған Қазақ комитетінің кіші хатшысы болып қызмет істейді. Алашордашылар шығарған «Сарыарқа» газетіне өлеңдерін, мақалаларын жариялайды. Осы уақытта шығарған өлеңдерінде Алаш басшыларын дəріптейді.
1918 жылдың маусым айында С.Торайғыров емделем деп Баянауылға кетеді. Емделеді, үйінде жатып өлең, поэмалар жазады. Елеусіз мұғалім болып қызмет атқарады.
1919 жылы Сұлтанмахмұт ауылдағы мұғалімдікті тастап, Павлодарға барады. Уездік ревком оны Баянауылдың он болыс елінің бес болысына сайлаушы уəкіл етіп бекітеді. Одан Шідерті (Ақбеттау) болыстық ревкомы председателінің бірінші орынбасары болып сайланады. Бұл 1919 жылдың желтоқсаны еді.
Екі-үш ай жұмыс істегеннен кейін, ежелгі сырқаты меңдеп, төсек тартып жатып қалады. 1920 жылдың 21 мамыр күні тоғыз жыл бойы айналдырған көкірек ауруынан қайтыс болады.
Орда бұзар шағы — отызға да жетпей, құйрықты жұлдыздай ағып түскен Сұлтанмахмұт Торайғыров туралы 1926 жылы Жүсіпбек Аймауытов:
Қай халықтың болмасын сан ғасырдан бері келе жатқан ұлттық мұрасы мен рухани қазынасы ұлттық нақыштағы өзіндік қолөнері болады. Халық шеберлері мен ұсталары ұлттық қолөнер бұйымдары арқылы халқымыздың дәстүрі мен тұрмыс – тіршілігін көрсете білген.
Халқымыздың ою, тігу, құрастыру, тоқу, мүсіндеу, бейнелеу сияқты ұлттық қолөнер түрлері бар. Бұлар сан ғасырлық тарихы бар, дегенмен қазіргі заман ағымына сай кейбір өзгерістерге ұшырап келе жатқан қолөнер түрлері.
Нақты қолөнер туындыларына тоқтала кетер болсақ, ұсталар: найза, қылыш, айбалта, семсер сияқты қару-жарақ түрлерін әзірлеген. Ал ағаш шеберлері киіз үйдің сүйегінен бастап, үй мүліктері: сандық, кебеже, асадал, тостаған, ожау, астау және музыка аспаптары: домбыра, қобыз, шертер, т.б. даярлаған. Зергерлер сәндік әшекейлік бұйымдар: сырға, білезік, алқа, өңіржиек, бойтұмар, шашбау, т.б. жасаған. Ісмерлер тоқыма, киіз басу, киім тігу өнерін дамытқан.
Бүгінгі ғылым мен техниканың дамыған заманында ұлттық қолөнеріміз жас ұрпақ үшін қалыс болып бара жатқаны бәрімізге аян. Ұлттық болмысымызды жоғалтпай, ұлттық қазынамызды сақтап қалуды Елбасымыздың өзі «Қазақстан – 2030» мәдени мұра бағдарламасын стратегиясында алға міндет етіп қойған болатын. Сондықтан ұмыт болып бара жатқан қолөнерімізді қолға алып, одан әрі дамытып, кәдемізге жарату керек деп ойлаймын. Қазіргі кезде егеменді елімізде бізге жастарға әсемдік тәрбие беруде ерте заманның мәдени мұрасы айрықша қызмет атқарады. Сондықтан ұлттық қолөнерді қайта жаңғыртудың бірден – бір жолы сынып сағаттарына ақ жаулықты апа – әжелерімізді шақырып, олардың өсиетімен қоса, өнерін де бойымызға сіңіру керек деп ойлаймын.
Объяснение:
Сұлтанмахмұт Торайғыров — тəуелсіздік ісіне, халықтың прогресс пен мəдениет жолымен дамуына зор үлес қосқан ақын. Ол өткір сыни бағыттағы, əділетсіз өмір бет пердесін ашатын, надандық пен қараңғылықты түйрейтін тамаша туындылар жазды. Торайғыровтың пікірінше, халық өз тағдырын өзі жасайды. Бұл үшін оған ұйқыдан оянып, ілгері жүру жəне басқа халықтар сияқты даму керек.

Ұлы ақын қазіргі Павлодар облысы, Баянауыл ауданында 1893 жылы шаруа отбасында дүниеге келген. Əкесі Шоқпыт кедей, момын, шаруақор болса да, балаларының оқуына жағдай жасаған. Сұлтанмахмұт алты жасында сауатын ашқан.
Ол 1903–1905 жылдары ауыл молдаларынан сабақ алады. Кейін түрлі мектеп, медреселерде оқып, сауаттанады. 1912 жылы қараша айында оқу іздеп, Троицк қаласына барады. Сонда жүргенде
«Айқап» журналында өлеңдері жариялана бастайды. Келер жылы «Айқап» журналының жауапты хатшысы болып қызмет етеді. Сұлтанмахмұттың озық ойлары мен тың идеялары қазақтың оқыған байшылдарына ұнамайды. Ақыры ол солардың қысымымен «Айқап» журналынан кетуге мəжбүр болады.
1914 жылы жазда Торайғыров туған елі Баянауылға оралады. Ел жастарын оқытып, олардың сауатын ашады. Күзде Семейге барады. Орысша оқуға түспек болады, бірақ түсе алмайды. Одан Өскемен уезінің Қатонқарағай маңындағы Шыңғыстай аулында бала оқытып, өзі жергілікті орыс мұғалімінен дəріс алады. 1916 жылдың күзінде Томскіге барады. Онда курста оқып жүріп, орыстың классикалық əдебиеттерімен танысады. Тарих, философия, география пəндерін үйренеді.
1917 жылы Ресейде Ақпан төңкерісі болып, Уақытша үкімет орнаған кезде Торайғыров Семейге келеді. Патша үкіметінің құлағанын қуанышпен қарсы алып:
Құрт аурудай жайлаған,
Құртпаққа бізді ойлаған,
Қанымызға тоймаған,
Қолымызды байлаған
Өшті залым қарасы... —

деп, патшашыл озбырлықтарды шенейді [1].
Семейге келген Сұлтанмахмұт əлеумет өміріне тереңдеу ниетімен Алаш арыстарымен араласады. Қазақ оқығандары құрған Қазақ комитетінің кіші хатшысы болып қызмет істейді. Алашордашылар шығарған «Сарыарқа» газетіне өлеңдерін, мақалаларын жариялайды. Осы уақытта шығарған өлеңдерінде Алаш басшыларын дəріптейді.
1918 жылдың маусым айында С.Торайғыров емделем деп Баянауылға кетеді. Емделеді, үйінде жатып өлең, поэмалар жазады. Елеусіз мұғалім болып қызмет атқарады.
1919 жылы Сұлтанмахмұт ауылдағы мұғалімдікті тастап, Павлодарға барады. Уездік ревком оны Баянауылдың он болыс елінің бес болысына сайлаушы уəкіл етіп бекітеді. Одан Шідерті (Ақбеттау) болыстық ревкомы председателінің бірінші орынбасары болып сайланады. Бұл 1919 жылдың желтоқсаны еді.
Екі-үш ай жұмыс істегеннен кейін, ежелгі сырқаты меңдеп, төсек тартып жатып қалады. 1920 жылдың 21 мамыр күні тоғыз жыл бойы айналдырған көкірек ауруынан қайтыс болады.
Орда бұзар шағы — отызға да жетпей, құйрықты жұлдыздай ағып түскен Сұлтанмахмұт Торайғыров туралы 1926 жылы Жүсіпбек Аймауытов:
Объяснение:
дурыс болса лаик басындарш