Туловище обтекаемой формы. Передние конечности преобразованы в орган полета — крылья, задние конечности служат опорой туловищу и для передвижения. Кожа тонкая, сухая, лишенная желез. Единственная копчиковая железа расположена в хвостовом отделе. Кожа имеет роговые образования в виде перьев, создающих летательные поверхности и защищающих тело от потерь тепла. Кости скелета тонкие, прочные, в трубчатых костях имеются воздушные полости, облегчающие их массу. Череп образован полностью срощенными, без швов, костями. Все отделы позвоночника (кроме шейного) неподвижны. Грудина у летающих птиц с выступом впереди — килем, к которому прикрепляются мощные летательные мышцы. В скелете задних конечностей развита длинная цевка, увеличивающая длину шага птицы. Мышечная система сильно дифференцирована. Самые крупные мышцы — грудные, опускающие крыло. Хорошо развитыподключичные, межреберные, шейные, подкожные и мышцы ног. Движения птиц быстрые и разнообразные: ходьба, бег, прыжки, лазание, плавание. Виды полета —машущий и парящий. Птицы многих видов совершать дальние перелеты. Особенности строения пищеварительной системы связаны с необходимостью быстрого расщепления больших объемов пищи и облегчения массы пищеварительного тракта. Это достигается благодаря отсутствию зубов, участию клюва и языка в добывании пищи, размягчению ее в расширенной части пищевода —зобе, смешиванию пищи с пищеварительными соками железистого отдела желудка и перетиранию ее, как на жерновах, в мышечном отделе желудка, и укорочению задней кишки, заканчивающейся клоакой. Строение клюва и языка у птиц разнообразное и отражает их пищевую специализацию. Органы дыхания —легкие. У летящей птицы дыхание двойное: газообмен в легких осуществляется как при вдохе, так и при выдохе, когда атмосферный воздух из воздушных мешков поступает в легкие. Благодаря двойному дыханию птица во время полета не задыхается. Сердце четырехкамерное, все органы и ткани снабжаются чистой артериальной кровью. В результате интенсивного процесса жизнедеятельности вырабатывается много тепла, которое удерживается перьевым покровом. Поэтому все птицы — теплокровныеживотные с постоянной температурой тела.Птицы —высокоорганизованные теплокровные животные, при к полету. Благодаря большой численности и широкому распространению наЗемле они играют исключительно важную и многообразную роль в природе и хозяйственной деятельности человека. Известно свыше 9 тыс. современных видов птиц. В фауне Беларуси насчитывается 305 видов.Общими чертами организации птиц в связи с их при к полету являются следующие:
Ерлік – елдің қасиеті, жүректілік – жігіттің қасиеті.
Бауыржан Момышұлы
Міне, қаншама азаматтар Отан үшін жан алысып, жан беріскен Ұлы Отан соғысының жеңіспен аяқталғанына да 70 жыл болды. Бұл сол кездегі кеңес халқының ержүректілігі мен төзімділіктерін паш ететін, тарихта мәңгілік қалатын күн. Бұл күнді соғыстың алғы шептерінде қайсарлықпен шайқас жүргізіп, ерліктің сан үлгісін көрсеткен ардагерлер тойлайды. Бұл мейрамды өздерінің тылдағы қажырлы еңбегімен жеңісті шыңдаған, станоктың қасынан, егін даласында, күні-түні мал бағып, тынымсыз еңбек еткен жұмысшылар, ауыл адамдары тойлайды. Бұл мейрамды біздің аяулы да даңқты әйелдеріміз - өздерінің әкелерін, ерлерін, ұлдарын және сүйіктілерін көздері жасқа толып төзімділікпен күткен, олардың орнын жоқтатпай, әке орнына әке, аға орнына аға бола білген аналар, қыз – келіншектер тойлайды. Бұл мейрамды өздерінің әкелері мен ағалары қанын төгіп, жанын қиып, бақытты өмірін қамтамасыз еткен Ұлы Жеңістің құрдастары тойлайды. Ұлы Жеңіс күні елі мен жері үшін жанын пида еткен, туғантуысқандарына, жақын-жарандарына, туған жеріне, ауылына оралмай қалған қаһарман ерлерді еске салады.
Қазақ – ел басына қара бұлт үйірілген шақта жалғыз жанын шүберекке түйген жауынгер халық. Ұлан – байтақ даласының жаудың қол астына өтіп бара жатқанына намыстанып, қорқу деген сезімді жүрегінен жұлып алып тастаған, осылайша майданда ерлік көрсеткен. Тіпті арыға бармай – ақ кешегі Ұлы Отан соғысының тарихына көз салсақ қазақтардың қанды қырғында қаймықпай соғысқанын анық көреміз. «Тізе бүгіп, тірі жүргеннен, тіке тұрып, өлген артық» деп Бауыржан Момышұлы бастаған ел азаматтары ел үшін арпалысып, болмайтынды болдырып, жеңіп шықты, батыр атанды. Мәселен, осы Ұлы Отан соғысы кезінде Қазақстанның 500-ден астам ұлы мен қызы «Кеңес Одағының Батыры» атағын алды. Олардың жүзден астамы «Даңқ» орденінің иегері атанды. Біз, бүгінгі ұрпақ, ештеңені ешқашан ұмытқан емеспіз және ұмытпаймыз да. Бүгінгі тәуелсіз еліміз үшін, сәулетті өмір үшін жанын пида етіп, кеудесін оққа тосқан, арамызда әлі де белгісіз болып келген ерлер есімін ел есінде қалдыру – бәріміздің азаматтық борышымыз. Қазір от – жалын кешіп, Отанды қорғаған майдангерлер қатары сиреп келеді. Осыны сезініп, арамызда жүрген соғыс және тыл ардагерлеріне құрмет көрсетіп, олардың қарттық кезеңді сергек өткізулеріне көңіл бөлу – баршамыздың борышымыз. Майдангерлер ерлігі – әрқашан сый – құрметке лайық. Жастық шағының шуақты кезеңін қан майданда өткізіп, жауды жеңіп, Жеңіс туын желбіретіп, одан кейін қаншама жылдар бойы бейбіт өмір жолымен жүріп бар ғұмырын таза, жігерлі, нәтижелі еңбекке арнаған ардагер ақсақалдар бүгінде саусақпен санарлықтай сиреп қалды.
Сондықтан мен де бірнеше майдангер аталарымыздың ерліктерін жазуға бел байладым. Себебі олар ердің ері ғана шыдайтын, жаңбырша жауған оқ пен қарша бораған бомбаның арасында олардың нәзік жүректері уақытша болса да тасқа айналып, гүл ғұмырлары ажалдың қанды тырнағына ілікті. Сол бір сұрапыл соғыс жылдары олар өздерінің Отанына, отандастарына, туған жеріне деген патриоттық сезімін даусыз дәлелдеді. Отан үшін от кешкен майдангерлеріміздің бірі Даутов Күнтуған 1906 жылы Қарағанды облысы, Жезқазған қаласы, Қарсақбай жерінде қарапайым жұмысшы отбасында өмір есігін ашқан. Жастайынан тұрмыстың тауқыметін тартып өскен. Ата – анасы сол бір аласапыран шақтарда Есілдің бойындағы Атбасар жеріне қоныс тебеді. Сол өңірде әкесі, кейін бір жылдан соң шешесі өмірден өтеді. Үйінің тұңғышы Күнтуған ата үш інісі, бір қарындасымен жетім қалады. Әке – шешесінен көз жазып қалғанда ол небары он екі жаста болады. «Тірі адам тіршілігін жасайды» демекші бұғанасы қатпаған бала бір орыс байының малын бағып күн көреді. Інілері мен қарындасын туған – туыстары қанатының астына алады. Біреуі балалар үйінде тәрбиеленеді. Екі жыл орыс байының малын баққан Күнтуған ата елге қайтқысы келіп, ойын қожайынына айтады. Орыс байы мейірімді кісі болса керек, әлде қаршадай баланы аяды ма екен, Күнтуған атаның қалтасына ақша салып, өзін киіндіріп, елге оралуына көмектесіп, шығарып салады. Елге аман – есен оралған Күнтуған бауырларын тауып алып, Қарсақбайдағы «Өрнек» колхозына жұмысқа тұрады. Жасы он алтыға жеткенде Қарсақбай мыс қорыту зауытында еңбек етеді. Майдангер ата жиырма бес жасында Көпей (Көпейбала) есімді бойжеткенмен қосылып шаңырақ құрады. Сөйтіп екеуі де «Өрнек» колхозына барып жұмысқа орналасады. Шаңырақтарында сәбидің іңгәләған үні шығады. Соғысқа дейін екеуі үш балалы болады. 1942 жылы маусым айында Күнтуған ата майданға аттанады. Сол кезде келіншегі алты жасар үлкен баласымен, алты айлық кіші үш баласымен қалады.
Кожа тонкая, сухая, лишенная желез. Единственная копчиковая железа расположена в хвостовом отделе. Кожа имеет роговые образования в виде перьев, создающих летательные поверхности и защищающих тело от потерь тепла.
Кости скелета тонкие, прочные, в трубчатых костях имеются воздушные полости, облегчающие их массу. Череп образован полностью срощенными, без швов, костями. Все отделы позвоночника (кроме шейного) неподвижны. Грудина у летающих птиц с выступом впереди — килем, к которому прикрепляются мощные летательные мышцы. В скелете задних конечностей развита длинная цевка, увеличивающая длину шага птицы.
Мышечная система сильно дифференцирована. Самые крупные мышцы — грудные, опускающие крыло. Хорошо развитыподключичные, межреберные, шейные, подкожные и мышцы ног. Движения птиц быстрые и разнообразные: ходьба, бег, прыжки, лазание, плавание. Виды полета —машущий и парящий. Птицы многих видов совершать дальние перелеты.
Особенности строения пищеварительной системы связаны с необходимостью быстрого расщепления больших объемов пищи и облегчения массы пищеварительного тракта. Это достигается благодаря отсутствию зубов, участию клюва и языка в добывании пищи, размягчению ее в расширенной части пищевода —зобе, смешиванию пищи с пищеварительными соками железистого отдела желудка и перетиранию ее, как на жерновах, в мышечном отделе желудка, и укорочению задней кишки, заканчивающейся клоакой. Строение клюва и языка у птиц разнообразное и отражает их пищевую специализацию.
Органы дыхания —легкие. У летящей птицы дыхание двойное: газообмен в легких осуществляется как при вдохе, так и при выдохе, когда атмосферный воздух из воздушных мешков поступает в легкие. Благодаря двойному дыханию птица во время полета не задыхается.
Сердце четырехкамерное, все органы и ткани снабжаются чистой артериальной кровью. В результате интенсивного процесса жизнедеятельности вырабатывается много тепла, которое удерживается перьевым покровом. Поэтому все птицы — теплокровныеживотные с постоянной температурой тела.Птицы —высокоорганизованные теплокровные животные, при к полету. Благодаря большой численности и широкому распространению наЗемле они играют исключительно важную и многообразную роль в природе и хозяйственной деятельности человека. Известно свыше 9 тыс. современных видов птиц. В фауне Беларуси насчитывается 305 видов.Общими чертами организации птиц в связи с их при к полету являются следующие:
Ерлік – елдің қасиеті, жүректілік – жігіттің қасиеті.
Бауыржан Момышұлы
Міне, қаншама азаматтар Отан үшін жан алысып, жан беріскен Ұлы Отан соғысының жеңіспен аяқталғанына да 70 жыл болды. Бұл сол кездегі кеңес халқының ержүректілігі мен төзімділіктерін паш ететін, тарихта мәңгілік қалатын күн. Бұл күнді соғыстың алғы шептерінде қайсарлықпен шайқас жүргізіп, ерліктің сан үлгісін көрсеткен ардагерлер тойлайды. Бұл мейрамды өздерінің тылдағы қажырлы еңбегімен жеңісті шыңдаған, станоктың қасынан, егін даласында, күні-түні мал бағып, тынымсыз еңбек еткен жұмысшылар, ауыл адамдары тойлайды. Бұл мейрамды біздің аяулы да даңқты әйелдеріміз - өздерінің әкелерін, ерлерін, ұлдарын және сүйіктілерін көздері жасқа толып төзімділікпен күткен, олардың орнын жоқтатпай, әке орнына әке, аға орнына аға бола білген аналар, қыз – келіншектер тойлайды. Бұл мейрамды өздерінің әкелері мен ағалары қанын төгіп, жанын қиып, бақытты өмірін қамтамасыз еткен Ұлы Жеңістің құрдастары тойлайды. Ұлы Жеңіс күні елі мен жері үшін жанын пида еткен, туғантуысқандарына, жақын-жарандарына, туған жеріне, ауылына оралмай қалған қаһарман ерлерді еске салады.
Қазақ – ел басына қара бұлт үйірілген шақта жалғыз жанын шүберекке түйген жауынгер халық. Ұлан – байтақ даласының жаудың қол астына өтіп бара жатқанына намыстанып, қорқу деген сезімді жүрегінен жұлып алып тастаған, осылайша майданда ерлік көрсеткен. Тіпті арыға бармай – ақ кешегі Ұлы Отан соғысының тарихына көз салсақ қазақтардың қанды қырғында қаймықпай соғысқанын анық көреміз. «Тізе бүгіп, тірі жүргеннен, тіке тұрып, өлген артық» деп Бауыржан Момышұлы бастаған ел азаматтары ел үшін арпалысып, болмайтынды болдырып, жеңіп шықты, батыр атанды. Мәселен, осы Ұлы Отан соғысы кезінде Қазақстанның 500-ден астам ұлы мен қызы «Кеңес Одағының Батыры» атағын алды. Олардың жүзден астамы «Даңқ» орденінің иегері атанды. Біз, бүгінгі ұрпақ, ештеңені ешқашан ұмытқан емеспіз және ұмытпаймыз да. Бүгінгі тәуелсіз еліміз үшін, сәулетті өмір үшін жанын пида етіп, кеудесін оққа тосқан, арамызда әлі де белгісіз болып келген ерлер есімін ел есінде қалдыру – бәріміздің азаматтық борышымыз. Қазір от – жалын кешіп, Отанды қорғаған майдангерлер қатары сиреп келеді. Осыны сезініп, арамызда жүрген соғыс және тыл ардагерлеріне құрмет көрсетіп, олардың қарттық кезеңді сергек өткізулеріне көңіл бөлу – баршамыздың борышымыз. Майдангерлер ерлігі – әрқашан сый – құрметке лайық. Жастық шағының шуақты кезеңін қан майданда өткізіп, жауды жеңіп, Жеңіс туын желбіретіп, одан кейін қаншама жылдар бойы бейбіт өмір жолымен жүріп бар ғұмырын таза, жігерлі, нәтижелі еңбекке арнаған ардагер ақсақалдар бүгінде саусақпен санарлықтай сиреп қалды.
Сондықтан мен де бірнеше майдангер аталарымыздың ерліктерін жазуға бел байладым. Себебі олар ердің ері ғана шыдайтын, жаңбырша жауған оқ пен қарша бораған бомбаның арасында олардың нәзік жүректері уақытша болса да тасқа айналып, гүл ғұмырлары ажалдың қанды тырнағына ілікті. Сол бір сұрапыл соғыс жылдары олар өздерінің Отанына, отандастарына, туған жеріне деген патриоттық сезімін даусыз дәлелдеді. Отан үшін от кешкен майдангерлеріміздің бірі Даутов Күнтуған 1906 жылы Қарағанды облысы, Жезқазған қаласы, Қарсақбай жерінде қарапайым жұмысшы отбасында өмір есігін ашқан. Жастайынан тұрмыстың тауқыметін тартып өскен. Ата – анасы сол бір аласапыран шақтарда Есілдің бойындағы Атбасар жеріне қоныс тебеді. Сол өңірде әкесі, кейін бір жылдан соң шешесі өмірден өтеді. Үйінің тұңғышы Күнтуған ата үш інісі, бір қарындасымен жетім қалады. Әке – шешесінен көз жазып қалғанда ол небары он екі жаста болады. «Тірі адам тіршілігін жасайды» демекші бұғанасы қатпаған бала бір орыс байының малын бағып күн көреді. Інілері мен қарындасын туған – туыстары қанатының астына алады. Біреуі балалар үйінде тәрбиеленеді. Екі жыл орыс байының малын баққан Күнтуған ата елге қайтқысы келіп, ойын қожайынына айтады. Орыс байы мейірімді кісі болса керек, әлде қаршадай баланы аяды ма екен, Күнтуған атаның қалтасына ақша салып, өзін киіндіріп, елге оралуына көмектесіп, шығарып салады. Елге аман – есен оралған Күнтуған бауырларын тауып алып, Қарсақбайдағы «Өрнек» колхозына жұмысқа тұрады. Жасы он алтыға жеткенде Қарсақбай мыс қорыту зауытында еңбек етеді. Майдангер ата жиырма бес жасында Көпей (Көпейбала) есімді бойжеткенмен қосылып шаңырақ құрады. Сөйтіп екеуі де «Өрнек» колхозына барып жұмысқа орналасады. Шаңырақтарында сәбидің іңгәләған үні шығады. Соғысқа дейін екеуі үш балалы болады. 1942 жылы маусым айында Күнтуған ата майданға аттанады. Сол кезде келіншегі алты жасар үлкен баласымен, алты айлық кіші үш баласымен қалады.
Объяснение: