Әлихан бүтін таңертең емханаға барды. Бірінші қабатта қан тапсырды. Сосын жоғарыға көтерілді. Емханада отбасы дәрігер, тіс дәрігері, көз дәрігері бар. Дәрігер Әлиханның жүрегін тыңдады. Дәрумен ішуге кеңес берді. Ет, балық, жеміс-жидектің пайдалы, фастфуд тағамдарының зиян екенін айтты. Сосын ол тіс дәрігеріне барды. Ол оның тістерін тексерді. Тіс дәрігері: « Тістерінді таза ұста», деп нес берді. Әлихан тістерін танертен және кешке тазалайды. Ол көз дәрігеріне барды. Көзін тексерді. Көз дәрігері: «Компьютерде көп отырма, теледидарға жакын отырма», деп кенес берді. Әлиханның тістері таза, көзі алыстан да, жақыннан да көреді.Отбасы дәрігері оған: «Сенің денсаулығын жақсы. Жарайсың!»- деді. 1-тап
Мәтінде қандай үстеу сөздер қатысқан?(это единственный вопрос на которые я не могу ответить)
2-тап
Мәтінді мұқият оқыңыз. Мәтіндегі жолдар бойынша шағын жоспар қурыңыз.
Қазақта "Ас-адамң арқауы" деген мақал бар. Бұл мақал "адам ас ішіп қана дұрыс өмір сүреді" деген де аталы сөз бар. Адам қанша ауырса да, ыс ішіп жүрсе, денсаулығы, тез қалпына келеді. Тамақ ішу қажеттілік. Тамақ денсаулық үшін аса пайдалы. Тамақта адамға керек дәрумендер, минерал, май бар. Тамақ әртүрлі дәруменге бай. Жеміс-жидекте дәрумен көп. Көкөніс адам ағзасына өте пайдалы. Көкөністі көп пайдаланатын адамның денсаулығы жақсы болады, ұзақ өмір сүреді. Апам пайдалы әрі жеңіл тамақты ас мәзіріне қосады. Мен етті, Балыкты, әртүрлі салатты жақсы қөремін.
Жоспар
1.
2.
3.
3-тап
Жоспарға сүйеніп, мәтін мазмұнын баяндаңыз.
Үндестік заңы дегеніміз – сөз ішіндегі дыбыстардың бір-бірімен үндесіп,біркелкі болып қолданылуы.Үндестік заңының 2 түрі бар:буын үндестігі және дыбыс үндестігі.
1) Буын үндестігі – сөз ішіндегі дауысты дыбыстардың бірыңғай жуан не жіңішке болып үндесуі.Түркі тілдері,оның ішінде қазақ тілі буын үндестігіне негізделеді,яғни қазақтың төл сөздері не бірыңғай жуан не бірыңғай жіңішке болып келеді.
Мынадай сөздерде:
1.қос сөздерде (аман-есен,асты-үсті т.б.)
2.біріккен сөздерде (шекара, ба з,кәсіпорын т.б) буын үндестігі сақталмайды.
Буын үндестігі сөз бен қосымша арасыңда да сақталады,яғни сөзге жалғанатын қосымша сөздің соңғы буынының жуан-жіңішкелігіне қарай жуан не жіңішке жалғанады.Мысалы:тас-қа (тас-ке емес),үй-лер (үй-лар емес),құс-ты (құс-ті емес) т.б.
Буын үндестігіне бағынбайтын қосымшалармен қатар (-мен,-бен,-пен,-нікі,-дікі,-тікі,-паз,-қор,-қой т.б.),кірме сөздерде де буын үндестігіне бағынбайтын жағдайлар болады (кітап,алгебра,цехтан,рульді т.б.).
2) Дыбыс үндестігі дегеніміз – қатар келген екі дыбыстың бір-біріне ықпал етіп үндесуі.Оның 3 түрі бар: ілгерінді ықпал, кейінді ықпал, тоғыспалы ықпал.
1.Ілгерінді ықпал – қатар келген екі дыбыстың алдыңғысының соңғысына әсер етуі.Мысалы:қаш-са (қашша),көзқарас (көзғарас),ақ балық (ақ палық) т.б.
2.Кейінді ықпал – қатар келген екі дыбыстың соңғысының өзінен бұрынғы дыбысқа әсер етуі.Мысалы:бас+шы (башшы), Есенгелді (Есеңгелді),он бес (ом бес) т.б.
3.Тоғыспалы ықпал – қатар келген екі дыбыстың бір-біріне ілгерінді-кейінді ықпал етіп, екеуінің де өзгеріске ұшырауы.Мысалы:Досжан (Дошшан),Жиенқұл (Жиеңғұл),тас жол (ташшол) т.б.
Бізді қоршаған орта табиғат. Адам өмірі үшін керектінің барлығын табиғаттан алады.
Менің ауылым кішкентай болғанымен, маған өте ыстық. Ауылымның аты ... Ауылды айнала қоршап жатқан, Темір өзені жылдың төрт мезгілінде де сәнді кербез көрінеді. Жазғы демалыста өзенді жағалап суға түсеміз. Суды ластамау керектігін анамыз әрдайым айтып отырады.
Әдемі бой көтерген мектебіміз, мәдениет үйі, кітапхана ғимараттары бар. Жер қойнауынан мұнай, газ өндіріледі. Сазды топырақты жерімізде жусан, селеу өседі. Біздер болашақ ұрпақ жеріміздің байлықтарын қорғап сақтап қалуымыз керек. Табиғатты аялау бәріміздің міндетіміз. Мен ауылымның болашақта одан әрі гүлденіп, табиғатымыздың жайнап өркендеуін тілеймін.