Мәтін бойынша сұраққа жауап бер. Тыныс алу жолдарын емдейтін қай шөп?
Адам өсімдіктің тағамдық қана емес, шипалық қасиетіне де көп көңіл бөлген.
Көшпелі өмір салтын ұстанған қазақ халқы да әр өсімдіктің пайдасы мен зияны туралы жақсы білген. Даламызда жайыла өсетін қарапайым жусанды алайық. Бұл өсімдікті халық емшілері ішек құрты ауруын емдеуге қолданған, шет елдерге сауда керуендері арқылы жіберетін болған. Ал қара жусанның тамырын тәбет ашуға, ішек, асқазан, бауыр, өт ауруына пайдаланған. Қазіргі кезде кез келген бау-бақшада өсетін түймедақ гүлдері – тыныс жолдары ауруына бірден-бір дауа. Сондай-ақ оны асқазан, ішек ауруларына қарсы қолданады. Ал күйзеліс кезінде жалбыз жапырақтарын пайдалану ұсынылады. Бақ-бақ тамырынан жасалған тұнба адамның тәбетін ашады. Итмұрын жемісінің құрамындағы емдік заттардың да адам ағзасы үшін пайдасы зор.
Қара жусан тамыры.
Түймедақ гүлдері
Жалбыз жапырақтары
Артқа
Тексеру

Дастархан басында қымыз ішіп отырған (жас, кәрі, шал т. б.) Алдар Көсені мақтап отырады. Ол сөздер қисайып жатқан қызғаншақ байдың ұйқысын бұзып, Алдар көсені мақтаған сайын дөңбекшіп жатады.- Елде Алдар Көседей ақылды адам жоқ қой.- Алдар Көсені ешкім жеңе алмайды десейші.- Иә, Алдар Көседей тапқыр кемде кем ғой.Мақтаншақ бай: (күйініп, атып тұрып, әрі - бері теңселіп) Алдар Көсе, Алдар Көсе деп қоймайсыңдар. Кездеспей жүр ғой ол маған! Аяғын аспаннан келтірер ем! (күпініп)Бесті қымызға мас болған жігіт: Ой, бай - еке, мақтанбаңыз! Алдарды жеңемін деп айтпаңыз, қалай түсіп қалғанын сезбейді жұрт - ол бұғып жатқан қақпан.Кемпір: (іле - шала) Өздігінен тиіспейді. Тиіскенді аямайды десеңші...Мақтаншақ бай: (ызаланып) Жо - о - оқ! Қайткенде де жеңбей тынбаймын! Ақыл айқасында, қулық шайқасында мен оны тірілей өлтіремін! Ал егер алдай алмасам, айыбыма ту бие сойып, бәріңді шақырамын. Маған оны жеңу емес, кездесу, кездестіру қиын боп жүр. Әйтпесе...(Бай желмаясымен желіп бара жатып, бейтаныс біреуге көзі түседі. Бейтаныс бірдеңе іздеп жүрді. әрі - бері жүріп, бейтанысты шыр айнала береді)
Бай: Әй, миғұла, неғып мәңгіріп жүрсің? Не жоғалтқаның бар?Бейтаныс: (Алдар Көсе) Жоғалтқан ештеңем жоқ. Бірақ іздеп жүргенім рас...Мақтаншақ бай: (жұлып алғандай) Не іздеп жүрсің сонда?Бейтаныс: (Алдар Көсе) (асықпай) Жердің бір шетін яки басталар жерін осы тұста екенін, жақсы білем. Бірақ анықтай алар емеспін. Шөп басып кетіпті. Жоғарыдан қарасам, тез табар едім. Бірақ бұл арада шығып қарайтын тау да, төбе де жоқ. Бай: (сабасына түсіп) Түйеге мінсең көрінер ме еді?Бейтаныс: (Алдар Көсе) Көрінгенде қандай!Бай: Бірақ менде кейін жердің бір ұшығын екеуміз бірге тапқанбыз деп айтып жүретін болсаң. Сонда абырой - атақ, қадір - құрмет екеумізге ортақ болады. Келістік пе?Бейтаныс: (Алдар Көсе): (миығынан күліп) Әрине! Әрине!Мақтаншақ бай: (Бай түйеден түсіп, жоқ іздеуші мінеді) Қалай көріне ме жердің пұшағы?Бейтаныс: (Алдар Көсе): (түйенің бұйдасын қолына бері ұстап) Жоқ, Жердің пұшағын көріп тұрғам жоқ. Бірақ біреулердің ақымағына көзім жетті. Бұдан былай қарай елге Алдар Көсе екеуіңіздің жердің әлгі пұшпағын қалай бірігіп іздегеніңізді айтып мақтануыңызға болады. Мақтаншақ бай: (ызаланып)Не деп оттап тұрсың? Қайдағы Алдар Көсе?! Түйемді қайыр, қарақшы! Алдар Көсе: (шауып бара жатып) Қуып жетсең, аласың! Егер қуып жете алмасаң, масқара боп қаласың! (Ақымақ бай аузын ашып қала береді)
Мақтаншақ бай: (үйіне жаяулап - жалпылап, сүйретіліп кіріп келеді) Әйелі: (шошынып) Не боп қалды? Түйең қайда?Мақтаншақ бай: (жыларман болып) Түйе жоқ! Түйеден айырылып қалдым! Алдар Көсе алып кетті! Масқара қылып кетті. Әйелі: (шашын жұлып, жер сабалап, ойбай салады. Халық жиналып қалады)– Түйеңізді қайтып алып қойды?– Күшпен бе, қулықпен бе?Мақтаншақ бай: (одан бетер ашуланып) Қулықпен, айламен, әрине!(жастар қарқылдап, кәрілер миықтарынан күліп, бүкіл ауыл мәз болады) - Масқара болған екенсің!– Өзіңе де сол керек!– Мақтаншақ неме!– Тфу, түкірдім бетіңе!– Айтқаныңды істе.- Иә, иә соны айт!– Тез елді шақыр!(Жұрттың бәрі уласып-шуласып дастарқан басына келгенде, Алдар Көсе кіріп келеді).Алдар Көсе: (күліп) Бай - еке, түйеңізді алыңыз! Бірақ құлақ салыңыз! Өсер бала данаға қарап жүгіреді, өлер бала молаға қарай жүгіреді. Алдар Көсемен айқасып не шаруаңыз бар еді?(Бай ес түссіз, отырып қалады, халық Алдар Көсеге деген сүйіспеншілікпен қарайды)Шымылдық.
1. Қостын ар жағынан қара кер аттың басындағы жүген сылбырлады, шөп суылдады
2.Комирден май да шығады, темір қорытатын кокс те шығады
3.Мен бұл арада үндемедім және үндеуди кажет те көрмедим
4. Үй ишинин қарбалас жүрісі сыбырлады да, барлық үлкен- киши қонақтардың айналасына жиылды
5.Алыс жол атты сынайды,ауыр күн ерді сынайды.
Себеп салдар:
1.Кей металдар табиғатта өте аз және таза түрінде кездесуи сирек.
2 Есенқұл жауап қатқанша болған жоқ,жаңағы жук машинаға да жеттік
3.Жайлаудын көлдеріне сене беруге болмайды,құрғақшылық жылы олардың коби тартылып қалды.
4. Сизди ешкім шақырган жок,сондықтан сиз бармайсыз.
5 мезгіл кешкирип кетті,амалсыз конуга тура келді