Алматының ресми тарихы 1854 жылдан басталады. Алматы өзенінің жағасында салынған бекініс көп ұзамай Верный деген атқа ие болған. Алайда ХVІ ғасырдың бірінші жартысында өмір сүрген мемлекет қайраткері, ақын Захириддин Мұхаммед Бабырдың шығармасында болашақ Алматының орнында Алмату атты ортағасырлық қала болғаны айтылады. «Үлкен Алматы» аймағын адамдар ерте кезден-ақ игерген. Х-ІХ ғасырларда мұнда отырықшы мекендер болған, олардың тұрғындары егіншілікпен, мал шаруашылығымен айналысқан. Қаланың сол жақ шетіндегі шағын мекенжайдан табылған қыш ыдыстардың Ферғанадан табылған ыдыстарға ұқсас болуы осы екі аймақ арасында қола дәуірінің өзінде мәдени байланыс болғанын дәлелдейді. Бұл байланыс кейініректе сақтар дәуірінде де жалғаса түсті. Ол кездерден «сақ патшалары» әулетінің аумақты оба-қорғандары бар. Қазіргі Алматының шығыс жағында үш қорғаннан тұратын бір топ ескерткіш сақталған. Есік қорғанынан табылған материалдар сақтартың белгілі адамдарын алтын киімдерімен, қару-жарақтарымен, асыл тастарымен қоса жерлегенін дәлелдейді. Ғұрыптық ескерткіштердің қатарына құрбандық сәкісі жатады. Соның ішінде Верный қаласының маңынан табылған, В.С.Стрельцов жариялаған «жетісулық алтарь» деп аталатын ескерткіш әйгілі болған. Ол – төрт сирақты аласа үстел. Үстелдің бет тақтайының ернеуіне қанатты барыстың 25 мүсіні салыныпты. Тағы да осындай құрбандық сәкісі Алматыда, ашылып қалған қорғаннан табылды. Ол төрт бұрышты, конус түріндегі тұғыры бар үстел. Төрт бұрышында қанатты барыс, табанының жиектеріне жеті жолбарыстың мүсіні салынған, ал ортасында екі түйенің бейнесі бар. Сақтардың өзгеше бір храмдары мен қасиетті орындарының бөлшектері, көпке белгілі «Қарғалы диадемасы» Алматы маңындағы көшпелілердің идеологиясы жөнінде білуге көп мүмкіндік туғызады. Алматы-І қаласының орны қаланың оңтүстігіндегі «Горный гигант» колхозының жерінде орналасқан. Қала екі қатпардан тұрады, терең орлардың ішіне салынған, бұл оның қорғаныс қабілетін арттыра түскен. Жалпы топографиялық белгілеріне қарағанда, оның ІХ-ХІІІ ғасырларға жататыны анықталған. Алматы-ІІ қаласының орны Кіші Алматы өзенінің бойында, қазіргі шекара училищесі тұрған жерде болатын. Құрылыс жұмыстары кезінде бұл арадан орта ғасырлық ұстахана, дайын бұйымдар, кетпен, соқаның тісі, темір қазанның бүйірі табылған. Осы жерден балқыған металл құятын шөміш пен су құятын екі құмыра да шықты. Есентай (Весновка) қаласы Алматыдағы Ботаника бағының шеңберінде, Ремизовка мекені Әл-Фараби көшесінің жоғары жағында, Тереңқора қаласының орны Алматының солтүстігіндегі «Заря Востока» поселкасының жерінде жатыр. Сонымен, археологиялық олжалар Алматының тарихын едәуір ұзартып, оны Шығыстың көне қалаларының қатарына қояды.
Бүгінгі ХХІ ғасырда әлемдік мәдениет қатарына қосылу үшін ұлттық дизайнды жаңа тұрғыдан қарастыру көзделіп жатыр, осы тұрғыда ұлттық нақыштың намысын қорғап, жыртысын жыртып жүргендерден кімді білеміз?
Қазақ дизайнының оның ішінде сәулет құрылысы мен киіз үй өнерінің даңқын асқақтатушы, «Қорқыт ата кешені», Абай мұражайы, Әл-Фараби руханият мұражайы, «Көшпенділер» фильміне 162 киіз үй тағы да көптеген тарихи ұлттық сәулет туындыларының авторы кім? Бүгінгі буын бұны білуі тиіс.
Аманжол Найманбай 1948 жылы 3 сәуірде дүниеге келген. Мамандығы сәулетші-дизайнер. Құрметті профессор, Мәдениет қайраткері, ҚР Дизайнерлер Одағының вице-президенті (1987-2003 жж.), ҚР Дизайнерлер Одағы Алматы филиалының төрағасы (1991-2003 жж.), «Этнодизайн Қазақ 2030» мекемесінің басшысы.
Шығармашылық қиялы ұшқыр, тау мен тастан, құм мен шөл даладан әсемдік іздеген Аманжол Найманбай өзінің өнеріне мұқалмас жігер берген Өзбекәлі Жәнібеков екенін жиі еске алатын. Ұлы ұстазы Мәдениет министрінің орынбасары болып тұрған кезде Алматыдағы Сәбит Мұқановтың мұражайын жас суретшіге тапсырады. 1976 жылы алғашқы үлкен еңбегі Сәбит Мұқановтың мұражайын жасақтап шығады. Суретшінің қалыптасуына, тақырып таңдауына Өзекеңнің ықпалы мол болды. Мұражай дегеннің не екеніне көзін ашқан, батасын берген де сол кісі еді. Алматы көркемсурет училищесін, Қазақ педагогикалық институтының «Көркемөнер» факультетін бітірген жас маман еңбек жолын «Қазсаудажарнама» көркем-өндірістік комбинатында бастайды. Алматы мен республика қалаларының мемлекеттік және қоғамдық ғимараттарының интерьерлері мен эстерьлерінің жобасын жасайды.
Дереккөзі: https://www.zharar.com/kz/shygarma/544-almaty.html
© www.ZHARAR.com
Қазақ дизайнының оның ішінде сәулет құрылысы мен киіз үй өнерінің даңқын асқақтатушы, «Қорқыт ата кешені», Абай мұражайы, Әл-Фараби руханият мұражайы, «Көшпенділер» фильміне 162 киіз үй тағы да көптеген тарихи ұлттық сәулет туындыларының авторы кім? Бүгінгі буын бұны білуі тиіс.
Аманжол Найманбай 1948 жылы 3 сәуірде дүниеге келген. Мамандығы сәулетші-дизайнер. Құрметті профессор, Мәдениет қайраткері, ҚР Дизайнерлер Одағының вице-президенті (1987-2003 жж.), ҚР Дизайнерлер Одағы Алматы филиалының төрағасы (1991-2003 жж.), «Этнодизайн Қазақ 2030» мекемесінің басшысы.
Шығармашылық қиялы ұшқыр, тау мен тастан, құм мен шөл даладан әсемдік іздеген Аманжол Найманбай өзінің өнеріне мұқалмас жігер берген Өзбекәлі Жәнібеков екенін жиі еске алатын. Ұлы ұстазы Мәдениет министрінің орынбасары болып тұрған кезде Алматыдағы Сәбит Мұқановтың мұражайын жас суретшіге тапсырады. 1976 жылы алғашқы үлкен еңбегі Сәбит Мұқановтың мұражайын жасақтап шығады. Суретшінің қалыптасуына, тақырып таңдауына Өзекеңнің ықпалы мол болды. Мұражай дегеннің не екеніне көзін ашқан, батасын берген де сол кісі еді. Алматы көркемсурет училищесін, Қазақ педагогикалық институтының «Көркемөнер» факультетін бітірген жас маман еңбек жолын «Қазсаудажарнама» көркем-өндірістік комбинатында бастайды. Алматы мен республика қалаларының мемлекеттік және қоғамдық ғимараттарының интерьерлері мен эстерьлерінің жобасын жасайды.