Мәтін мазмұны бойынша 3 сұрақ құрастырыңыз. / Прочитай текст. Составьте 3 вопроса по содержанию текста./ Қалам-таңба
Өте ерте замандарда адамдардың ең негізгі кәсібі аңшылық болғаны мәлім. Аңшылар біріне-бірі хабар беру үшін белгілер қолданады. Ерте заманнан келе жатқан кейбір белгілер осы күнге дейін қолданылады. Мысалы: аңшы өзінің қайда бара жатқанын артындағы жолдасына білдіру үшін белгілер тастап отырады. Орманды жерде ағашты кертеді, немесе бұтақ сындырып жолға тастайды. Сынған бұтақтың түп жағын баратын бағытқа қаратады.
Бертін келе бұтақ орнына садақ оғын - жебені қолданған. Жебенің үшкіл басын баратын бағытқа қаратып тастайтын болған.
Оқ, жебе, найза, ұшталған шыбық, істік, қауырсын – міне,осы заттар ерте заманда адамдар қолданған белгілер. Бұл заттар қолда жоқ жерлерде олардың белгісін қолдану қажет. Ол таңба алдымен жерге, ағашқа, тасқа жазылудан басталмақ. Міне, жазудың ең алғашқы бас таңбасы көп жерлерде осылай басталған деп білеміз.
1) дурыс себебы: Құлпытастарды әрлеу, нақыштау, бедерлеу ісі сол кезеңде өмір сүрген халықтың қолөнері мен мемориалдық үрдісі, салт-дәстүрі, әдет ғұрпы мен дүниетанымының белгісі іспетті.
2)дурыс, себебы: Түркі жерінде ислам дінінің та- ралуына байланысты бейнелі құлпытастардың орнына өрнекті көктастар қойылатын болды.
3) дурыс емес, себебы: Бырак аса үлкен құлпытас қойып, оған адамның, малдың немесе әлдебір зат- тың суретін бейнелеуге тыйым салынды. сондыңтан
4)Қалай болғанда да, қазіргі қазақ даласын- дағы құлпытастардың арғы тарихы сақтар мен ежелгі түркілердің тас мүсін- дерімен, сондай-ақ көне түркі жазуы қашалған бітіктастармен байланысты екені анық.Бұл тұжырыммен келіспеуге болмайды.Жазулар әлі де болды, бірақ әрқашан емес.
5) дурыс емес, себебы: Кулпытастардың шығу тегі, рәміздік мән-мағынасы туралы ғылымда нақты тұжырым қалыптаспаған.
Объяснение:
Шалкиіз жас кезінен-ақ ер жүрек жауынгер әрі талантты жырау ретінде даңққа бөленді. Жігіттік шағы Ноғай ордасындағы Мұса бидің маңайында өткен. Кейіннен Ұлы Орданың әміршісі, Мансұрұлы Темір бидің және ноғайлы Жүсіп бидің төңірегінде, өмірінің соңғы кезін қазақ ханы Хақназар маңында өткізді. Жырау туындылары әсерлі, өткір, аз сөзге көп мағына сыйғызған сұлу сазды көркемдігімен ерекшеленеді. Оның шығарм-нан ортағасырлық қарапайым көшпелілердің өмірі туралы нанымды, моральдық, этикөлі түсініктер көрініс тапқан (“Асқар, асқар, асқар тау…”, “Қоғалы көлдер…”, “Арғымақ ару аттар…”, “Ор, ор қоян, ор қоян…”, тағы басқа). Шалкиіз шығармаларында ерлік рухқа, асқақ романтикаға толы жырлар да жеткілікті. “Алаштан байтақ озбасы…”, “Жапырағы жасыл жаутерек…”, “Ер Шобан”, тағы басқа). Шалкиіздің халық арасына ең көп тараған шығармалары — “Би Темірге айтқаны”, “Би Темірді қажы сапарынан тоқтатуға айтқан” толғаулары. Ол ертедегі қазақ поэзиясының өлең өрнегін байытқан ақын. Шығармалары алғаш 19 ғасырдан қағаз бетіне түсе бастады.
Қазан төңкерісіне дейін орыс және қазақ тілдерінде 1875 жылы “Записки Оренбурского отдела Императорского Русского географического общества” жинағында жарияланған. Кейін аталған жинақта (1885), “Астраханский вестник” газетінде (1893, 1916), Ы.Алтынсариннің “Қырғыз хрестоматиясында” (1879, 1906), т.б. жинақтарда, ал Кеңес дәуірінде “Ертедегі әдебиет нұсқалары” (1967), “Алдаспан” (1971) “15 — 18 ғасырлар қазақ поэзиясы” (1982), “Бес ғасыр жырлайды” (1984) жинақтарында жарық көрді.[1]
Шалкиіз жырау (1465-1560) - ақын, жырау, батыр. Шалкиіз - туындылары орыс тіліне аударылған ақын-жыраулардың бірі. Оның шығармашылығын сол дәуірдегі орыс оқымыстылары мен зерттеушілері жоғары бағалаған. Темір биге айтқандары әртүрлі жинақтар мен басылымдарда бірнеше мәрте басылды. Жыраудың қазақ көне әдебиетіндегі орны ерекше. Шалкиіз жырау ғүмырының көп бөлігін Ноғай ордасының билеушісі Темір бидің қол астында өткізеді. Турашылдығымен, әділдігімен, даналығымен ел алдында беделді болады. Өмірінің соңғы жылдарын Хақназар хан тұсындағы Қазақ мемлекетінде өткізеді.