Мәтінді бірнеше бөліктерге бөліңіз: 1.Әр бөлікке атау беріңіз; 2.Әр бөліктің негізгі ойын білдіретін сөйлемдерді анықтаңыз; 3.Мәтіндегі барлық кейіпкерлерді(персонажи) кезегімен атап беріңіз; 4.Мәтінді аяқтаудың нұсқасын ұсыныңыз.
Түйе су ішкенде неге артына қарай береді? (ертегі)
Ертеде түйе өте әдемі болған екен. Ағаштың бұтақтары сияқты мүйізі және сусылдаған жерге дейін жететін құйрығы болыпты. Түйе су ішкен сайын өзінің сұлулығын судан көріп, өзіне риза болады екен. Бір күні оған бұғы келіп: «Түйе, сен сондай ақылды, әрі сұлусың ғой, мен бүгін қонаққа барушы едім, бір күнге мүйізіңді бере тұршы»,- деп сұраған екен. Түйе мәз болып, оған мүйізін береді. Сөйтіп тұрғанда оған жылқы шауып келіп: «Түйежан, сенің әдемілігіңде шек жоқ, менде бір күнге әдемі болғым келеді, құйрығыңды бере тұршы»,- деп сұрайды.
Бірнеше күн өтеді, бірақ бұғы мен жылқы алған заттарын қайтармайды. Түйе қарызымды қашан қайтарады деп тоса-тоса шаршап, бұғыға келеді.
- Сен менің мүйізімді қашан қайтарасың? – депті.
- Сенің құйрығың қашан өседі, сол кезде мен сенің мүйізіңді қайтарамын,- дейді бұғы.
Түйе маң-маң басып жылқыға келеді.
- Жылқы, сен менің құйрығымды қашан қайтарасың? – деп сұрапты.
- Сенің мүйізің өскен кезде, мен сенің құйрығыңды қайтарамын,- дейді жылқы.
Арада бірнеше айлар өтеді, бірақ түйенің не мүйізі, не құйрығы өспейді. Түйе су ішіп, өзін судан көрген сайын қарызымды әкеліп қалады ма деп, жалтақтап артына қарай беретіні содан екен.
Дауыссыз дыбыстар Дауыссыз дыбыс өкпеден шыққан ауаның ауыз қуысында кедергіге ұшырап шығуынан жасалады. Қазақ тілінде 26 дауыссыз дыбыс бар: б, в, г, ғ, д, ж, з, й, к, қ, л, м, н, ң, п, р, с, т, у, ф, х, һ, ц, ч, ш, щ. Дауыссыз дыбыстар үн мен салдырдың қатысына қарай ұяң, үнді және қатаң болып үшке бөлінеді.[2]
Ұяң: б, в, г, ғ, д, ж, з, һ Үнді: й, л, м, н, ң, р, у Қатаң: к, қ, п, с, т, ф, х, ч, ц, ш, щ Жоғарыда келтірілген мағлұмат Кеңес Өкіметі билік құрып тұрғанда, 1940 жылы еңгізілген Аманжолов Сәрсеннің әліпбиі негізінде берілген. Бұл әліпбиді, тоталитарлық жүйе қазақ халқын орыстандыру саясатының құралы ретінде пайдаланған. Орыс тілінің дыбыстары қазақ әліпбиіне қосылған. Қазақ тілі туралы жалған мағлұмат ресми құжаттарда, Қазақстан тәуелсіздік алса да, осы уақытқа дейін өзгертілмей келеді.
Түйе су ішкенде неге артына қарай береді? (ертегі)
Ертеде түйе өте әдемі болған екен. Ағаштың бұтақтары сияқты мүйізі және сусылдаған жерге дейін жететін құйрығы болыпты. Түйе су ішкен сайын өзінің сұлулығын судан көріп, өзіне риза болады екен. Бір күні оған бұғы келіп: «Түйе, сен сондай ақылды, әрі сұлусың ғой, мен бүгін қонаққа барушы едім, бір күнге мүйізіңді бере тұршы»,- деп сұраған екен. Түйе мәз болып, оған мүйізін береді. Сөйтіп тұрғанда оған жылқы шауып келіп: «Түйежан, сенің әдемілігіңде шек жоқ, менде бір күнге әдемі болғым келеді, құйрығыңды бере тұршы»,- деп сұрайды.
Бірнеше күн өтеді, бірақ бұғы мен жылқы алған заттарын қайтармайды. Түйе қарызымды қашан қайтарады деп тоса-тоса шаршап, бұғыға келеді.
- Сен менің мүйізімді қашан қайтарасың? – депті.
- Сенің құйрығың қашан өседі, сол кезде мен сенің мүйізіңді қайтарамын,- дейді бұғы.
Түйе маң-маң басып жылқыға келеді.
- Жылқы, сен менің құйрығымды қашан қайтарасың? – деп сұрапты.
- Сенің мүйізің өскен кезде, мен сенің құйрығыңды қайтарамын,- дейді жылқы.
Арада бірнеше айлар өтеді, бірақ түйенің не мүйізі, не құйрығы өспейді. Түйе су ішіп, өзін судан көрген сайын қарызымды әкеліп қалады ма деп, жалтақтап артына қарай беретіні содан екен.
Дауыссыз дыбыстар
Дауыссыз дыбыс өкпеден шыққан ауаның ауыз қуысында кедергіге ұшырап шығуынан жасалады. Қазақ тілінде 26 дауыссыз дыбыс бар: б, в, г, ғ, д, ж, з, й, к, қ, л, м, н, ң, п, р, с, т, у, ф, х, һ, ц, ч, ш, щ.
Дауыссыз дыбыстар үн мен салдырдың қатысына қарай ұяң, үнді және қатаң болып үшке бөлінеді.[2]
Ұяң: б, в, г, ғ, д, ж, з, һ
Үнді: й, л, м, н, ң, р, у
Қатаң: к, қ, п, с, т, ф, х, ч, ц, ш, щ
Жоғарыда келтірілген мағлұмат Кеңес Өкіметі билік құрып тұрғанда, 1940 жылы еңгізілген Аманжолов Сәрсеннің әліпбиі негізінде берілген. Бұл әліпбиді, тоталитарлық жүйе қазақ халқын орыстандыру саясатының құралы ретінде пайдаланған. Орыс тілінің дыбыстары қазақ әліпбиіне қосылған. Қазақ тілі туралы жалған мағлұмат ресми құжаттарда, Қазақстан тәуелсіздік алса да, осы уақытқа дейін өзгертілмей келеді.