Бір жылда төрт маусым болса, көшпенді қазақ халқы малдың қамын ойлап, осы төрт мезгілдің түрлі ауа райын ескере отырып, қоныстарын ауыстырып, оларды көктеу, жайлау, күзеу, қыстау деп атаған.
Әдетте жаз айларын (маусым, шілде тамыз) жайлауда өткізетін болған. Жайлау дегеніміз - жазғы қоныс. Көбінесе жайлау ретінде жайылымы жақсы, шөбі шүйгін, суы әрі мол, әрі тұнық, салқын ауалы жерлер таңдалған, ал олар тау баурайларында болған, сол себепті жазда тауға қарай қоныс аударатын болған.
Жайлауда тек жаз айларын өткізетіндіктен, ол жер басқа уақытта бос тұрады. Қыста қары қалың болып, ал көктем келісімен жердің беті кілемге ұқсап, құлпыра түседі. Шөбі де жақсы, қалың өседі. Суық қыстан шыққан мал жайлауда тойып секіреді, сонымен қатар адамдар біраз тынығып, демалады. Қысқа арнап сүт тағамдарын дайындайды. Қазақстанда қазірдің өзінде атақты жайлаулар бар: мысалы, Қарқара, Шалкөде, Сырт, Шұбартал, Асы т.б. Қарқара жайлауының үстімен бұрын "Ұлы жібек жолы" өткен. Осы жерде жыл сайын жәрмеңке өткізілген. Қазір Қарқарада малшылардың тойы өтеді. Ат шабысы, қыз қуу болады. Жайлауда балалар гүл тереді, көбелек қуады, суға шомылады. Бірақ бұл қызықты мезгіл де тез өте шығады. Жайлаудан кейін ел күзеуге кешіп қонады.
Жайлау туралы.
Бір жылда төрт маусым болса, көшпенді қазақ халқы малдың қамын ойлап, осы төрт мезгілдің түрлі ауа райын ескере отырып, қоныстарын ауыстырып, оларды көктеу, жайлау, күзеу, қыстау деп атаған.
Әдетте жаз айларын (маусым, шілде тамыз) жайлауда өткізетін болған. Жайлау дегеніміз - жазғы қоныс. Көбінесе жайлау ретінде жайылымы жақсы, шөбі шүйгін, суы әрі мол, әрі тұнық, салқын ауалы жерлер таңдалған, ал олар тау баурайларында болған, сол себепті жазда тауға қарай қоныс аударатын болған.
Жайлауда тек жаз айларын өткізетіндіктен, ол жер басқа уақытта бос тұрады. Қыста қары қалың болып, ал көктем келісімен жердің беті кілемге ұқсап, құлпыра түседі. Шөбі де жақсы, қалың өседі. Суық қыстан шыққан мал жайлауда тойып секіреді, сонымен қатар адамдар біраз тынығып, демалады. Қысқа арнап сүт тағамдарын дайындайды. Қазақстанда қазірдің өзінде атақты жайлаулар бар: мысалы, Қарқара, Шалкөде, Сырт, Шұбартал, Асы т.б. Қарқара жайлауының үстімен бұрын "Ұлы жібек жолы" өткен. Осы жерде жыл сайын жәрмеңке өткізілген. Қазір Қарқарада малшылардың тойы өтеді. Ат шабысы, қыз қуу болады. Жайлауда балалар гүл тереді, көбелек қуады, суға шомылады. Бірақ бұл қызықты мезгіл де тез өте шығады. Жайлаудан кейін ел күзеуге кешіп қонады.
Тас жармаса, бас жарады.
Шебердің қолы — ортақ,
Шешеннің тілі ортақ.
Тіл — буынсыз,
Ой - түпсіз.
Сүйреңдеген қызыл тіл
Сүйгеніңненайырар;
Иә жаубетін қайырар.
Алажағым кетсе де,
Айташағым кетпесін.
Ат жүйрігі айырады,
Тіл жүйрігі қайырады.
Мақтаған жеткізер,
Шаққан өлтірер.
Сүңгініңжарасыбітер,
Тілжарасы бітпес.
Басқа пәле тілден.
Тіл — тиексіз.
Тіл ерді қабырға салады,
Нарды қазанға салады.
Бас кеспек болса да,
Тіл кеспек жоқ.
Қызыл тіл жанның мияты,
Абырой ердің қуаты.
Ашуың келсе — қолың тарт,
Айтпас жерде — тілің тарт.
Тіл жүйрік емес,
Шын жүйрік.
Піл көтермегенді
Тіл көтереді.
Адам көңілінен азады,
Тілінен жазады.
Жер астында жатқанды,
Қазбай, қарап тіл табар.
Қойын-қойын сырыңды
Түбінде келіп шын табар.
Аш құлақтан —
Тыныш құлақ.
Сөз тапқанға қолқа жоқ.
Жақсы байқап сөйлер,
Жаман шайқап сөйлер.
Жыланның тілі айыр,
Жылан мінезді адамның сөзі айыр.
Аңдамай сөйлеген
Ауырмайөледі.
Аяғы жаман төрді былғар,
Аузы жаман елді былғар.
Көп сөйлеген —
Көптен айрылар.
Көп сөз — күміс,
Аз сөз — алтын.
Суды ішім тоқтатар,
Сөзді шын тоқтатар.
Ақпа құлаққа айтқан сөз
Ағып кетеді.
Құйма құлаққа айтқан сөзді
Құйып алады.
Өтірікшінің шын сөзі зая.
Қатты айтсаң,
Қарындасыңажақпайсың.
Ақырынайтсаң,
Ақың кетеді.
Біреудің сөзі әдемі,
Біреудің көзі әдемі.
«Көрдім» деген көп сөз,
«Көрмедім» деген бір сөз.
ІІІешеннің сөзі — мерген,
Шебердің көзі — мерген.
Ине көзінен сынады,
Шешен сөзінен сынады.
Қаһарлы сөз — қамал бұзар.
Олақтың сөзі —
Орынсыз жамау тәрізді.
Орынды айтылған сөз —
Орнына қағылған шеге сияқты.
Ойнапсөйлесең де,
Ойлап сөйле.
Сөз сүйектен өтеді,
Таяқ еттен өтеді.
Мір тәуекел бұзады,
Мың қайғының қаласын;
Бір жылы сөз бітірер
Мың көңілдің жарасын.
Адам сөзінен жазады,
Сиыр мүйізінен жазады.
Көз жеткізер,
Көз жеткізбегенді
Сөз жеткізер.
Аталы сөзге,
Арсыз жауап қайырар.
Ақ пен қараны
Шындық айырар.
Шал,
Шалдың сөзі — бал.
Ұлы сөзде — ұят жоқ.
Сөз шындықты табар.
Көп сөйлеген
Иә жолдасынан,
Иә құрдасынан айрылады.
Жақсы сөз — жарым ырыс.
Жаным десе — жан семіреді.
Ауыз дарбаза,
Сөз самал,
Құдай ұрғанға не амал?!
Жүйелі сөз —
Жүйесін табар;
Жүйесіз сөз —
Иесін табар.
Сөз жүйесін тапса —
Малиесінтабар.
Жүзден біреу — шешен,
Мыңнан біреу — көсем.
Бұралқы сөз — күлуге жақсы,
Бұралқы жылқы — мінуге жақсы.
Айтпаса жүректен кетеді,
Тартпаса білектен кетеді.
Құр судан май шықпайды,
Құр сөзден мән шықпайды.
Сөзің тәтті болсын,
Ашуың қатты болсын.
Еттен өткен таяқтан,
Сүйектен өткен сөз жаман.
Сөз қуған — пәлеге жолығар,
Шаруа қуған — қазынаға жолығар.
Өзі — шынашақтай,
Сөзі — келсаптай.
Сөздің басы — бір пышақ,
Аяғы — бір құшақ.
Сөйлемесе қайдан туады?
Сөз сөзден туады.
Айтсаң сөзіңе жет,
Мінгес те, үйіңе жет.
Ауруда — шаншу жаман,
Сөзде — қаңқу жаман.
Құрғақ сөз бас ауыртар,
Құрғақ қасық ауыз жыртар.
Көз көргенше,
Ауыз батыр, сөйлеп қал.
Сөз бергенге ерме,
Бөз бергенге ер
Сөз — бейнет болар,
Боз — көйлек болар.
Сөзіңді айт ұққанға
Айтып айтпай не керек,
Құлағына мақта тыққанға.
Көп сөйлесең — тақылдақ дер,
Аз сөйлесең — ақымақ дер.
Көптің аузы — зеңбірек.
Кесірлі ауыздан
Кесапатты сөз шығар.
Тұз астың дәмін келтірсе,
Мақал сөздің мәнін келтіреді.