Мәтінді мұқият оқыңыз. Мәтіннен 5 есімдіктерді тауып , мағыналық түрін анықтаңыз./ Внимательно прочтите текст.

Қостанай облысының Сарыкөл ауданында тұратын бір кәсіпкер ауылда жиі жарық өше бергендіктен, өз қолымен желден қуат өндіретін қондырғы құрастырып алған. Қазір ауласында тұрған құрылғыдан күніне 3 киловатқа дейін ешбір кедергісіз электр энергиясын алады. Былтыр осы бастамасы үшін «Бизнестің жол картасы» бағдарламасы бойынша 2 миллион теңге қайтарымсыз грантқа ие болды. Содан бері тағы 7 жел қуатын өндіретін құрылғы жинап шығарды. Тұтынушылар – негізінен жергілікті тұрғындар мен жеке шараушылық иелері.

Алғашқыда желден энергия өндіргіштің шағын түрін жасады. Қазіргілердің бәрі қуаттырақ. Секундына 15-20 метр жел соққанда, бір құрылғы күніне 2-3 килловат электр энергиясын өндіреді.

1. Найдите в тексте 4 местоимения и определите их смысловой тип.

1). 2). 3)4)

Шоқанның бойынан мен үзгі етер  қасиеттің бірі - зерттеушілікке, білімге деген ерекше құмарлық. 30 жылдық қысқа ғана ғұмырында еліне пайдалы іс жасап, артына із қалдыру кез-келгеннің қолынан келе бермейді. Өз халқының ауыз әдебиеті үлгілерін зерттеп, қағазға түсірген Шоқан халық мәдениетіне, ертеңгі күніне алаңдаулы болғанын көруге болады. Орыс зерттеушілерімен бірігіп, сапар шегіп, экспедицияларға қатысып, қазақ халықының арасынан шыққан тұңғыш географтың бірі болды. Әдетте адам өзі білмейтін іске аяқ баса қоймайды. Ал Шоқан ауыз әдебиетін зерттеп, тек қазақ емес, сонымен қатар қырғыз жырларын да зерттеп, "Үш дананың" біріне айналды. Шоқанның бұл құмарлығы даңққұмарлық емес, халқына деген жан ашырлық деп түсінемін. Міне  осындай қасиеттерімен Шоқан мен үшін дара тұлға болып табылады. Бүгінгі күні 30 жасқа келсе де, әке-шешесінің алақанына қарап отырғандар қаншама. Солардың қатарынан емес, Шоқан секілділердің қатарынан табылғым келеді. Сол жолда тер төгіге тырысамын. 

Ахмет Байтұрсынов.Адамдық диханшысы.

1.Адамдық диханшысының мақсаты-өз елінде құл болып құлдықта еңіреген еліне адамдық қасиеттерді егіп,құл болып бәрін ұмытқан елден адами тұрғыдағы қадір қасиеті бар, білімді ұрпақты,адамды тәрбиелеп шығару

2.Адамның диханшысы қырға шықтым,

Көлі жоқ,көгалы жоқ,құрға шықтым,-деп бұрын құлдықта болмаған елдің көрген азабын,құлдықта жүріп адами тұрғыда өліп қалғанын, адамшылық қасиеттерінен құр қалғанын,жоғалғанын айтпақ болады.

3.Адамдықтың тұқымы дегеніміз-адамдық қасиеттерге адамды қайта тәрбиелеу.Құлдық кезінде халықтың ауыр тұрмысынан,көрген азаптарынан жоғалған,қор болған қоғамға адамдық тәрбиені қайта үйрету,білімге жетелеу.

4.Тұқымын адамдықтың шаштым,ектім,

Көңілін көтеруге құр халықтың- деген жолдары айбарлы ел болған халықтың өзі ұмытқан жадын қалпына келтіріп,өткенін қайтару.Ол үшін көп еңбектену керек,құмды жерге отырғызған ағашқа су,жылу керек болса,қор болған қоғамғада адами ағашын тірілту үшін адамдықтың тұқымын шашу керек.Сол үшінде ақын халықтың көзін ашуға талпынған,орысша-қазақша мектептер ашып,сабақ берген.