Мәтінді мұқият оқып, автордың көзқарасын ажыратып, өз пікіріңізді білдіріңіз. Бал ашамын деп бәлеге қалған...

Дастарқан басында соғыс жайында әңгіме қозғалды. Әркім әртүрлі естіген оқиғаларын айтып жатты. Кенет төрде отырған бір ақсақал:

- Мен сендерге бір әңгіме айтайын, - деді. Бәріміз әлгі кісіге қарап елең еттік. - Бұл өзі бұрын-соңды айта қоймаған сырым еді, - деп жалғады ол сөзін. - Қазір соғыстың аяқталғанына да пәленбай жыл өтті ғой. Сондықтан бізді ешкім тергеп, қудалай қоймас...

.-Бұрынғы Ворошилов колхозынан бес жігіт бірге әскерге аттандық. Алдымен ауданға, сонан соң облысқа апарды. Облыс орталығынан эшелонға отырғызып батыс жаққа алып бара жатты. Бүгінгідей бөлек-бөлек жатар орны бар вагон қайда?! Кинода көрсетіп жүргендей ағаш вагон. Пойыз да жай жүреді. Әр станцияға тоқтап, су аламыз.
Берген тамағын талғажау қыламыз. Екіүш күннен кейін пойыздан кісі жалығады екен. Арамызда бізден ересектеу, әр нәрседен хабары бар, қағылез Әбдібек деген жігіт болды. Ішіміз пысқаны сондай бір кезде әлгі Әбдібекке:

- Сен бал ашшы, совет жеңе ме екен, неміс жеңе ме екен? - дедік. Әбдібек құмалақты шашып кеп жіберіп:

- Жаудың беті қатты. Күші басым. Біздің женуіміз қиын болады-ау! - деді.

Кешке бәрімізді вагон-штабқа шақырды. Болған оқиғаны айна-қатесіз біреу жеткізіпті. «Мұны сендерге кім үйретті? Неге совет әскерінің жеңетініне күдік келтіресіңдер? Араларыңда жаудың тыңшысы бар шығар?» - деп, ал тергеудің астына алсын келіп. Орысша да жөнді білмейміз ғой. Сұрақтың бірін түсінсек бірін түсінбейміз. «Солай құмалақ аштырғанымыз рас», - деп мойындаудан басқа амал қалмады. Содан не керек, «Совет елінің неміс фашистерін жеңетініне күмән келтіртб жауынгерлердің арасына іріткі салып жүр», - деген айып тағып, Әбдібекті вагоннан түсіріп алып қалды. Қалғандарымыз да майданға жеткенше көзге түрткі болып, қатаң бақылауға алындық. Артынан естідік, Әбдібек байғұсты әскери трибуналдың үкімімен соттап жіберіпті. Сол күйі қайтпады.​

Есть такое суеверие: если в семье не рождаются джигиты – наследники рода, то девочек нарекают такими именами как Ултуган (рожденная мальчиком) или Улболсын (пусть будет мальчиком).

Так же существуют другие приметы, например: соль у казахов не сыплется понапрасну. Рассыпанная соль - повод к переживанию: рассыпается достаток, намечается ссора.

У казаха-путника не принято спрашивать: «Куда направляешься?». Зато принято приветствовать его со словами «Удачи!» и желать счастливого пути.

Нельзя спать на закате: в это время сражаются царство Света и царство Тьмы! – говорят наши поверья.

Не принято подавать гостям еду в поврежденной, треснутой, ущербной посуде. Говорят, что к такой посуде обязательно прикладывается вечно голодный шайтан. Вместе с этим в казахском доме следят за тем, чтобы не гремела посуда: от такого шума благосостояние убегает прочь и счастье обходит дом стороной.

Бар мұндай жорамал: егер отбасында туыла жігіттер – ның түрі, онда қыз нарекают сияқты ұлы тұлғалардың есімдерімен Ұлтуған (туған бала) немесе Ұлболсын (болсын бала).

Сонымен қатар бар басқа да белгілері көрсетіледі, мысалы: тұз қазақтардың емес сыплется понапрасну. Рассыпанная тұз - себебі переживанию: рассыпается молшылық көзделеді жанжал.

Біздің қазақ-путника қабылдамаса, сұрау: "Куда направляешься?". Есесіне қабылданды "қош келдіңіздер" оны "деген сөздер" іске сәт!" және сәт сапар тілеу.

Болмайды ұйықтау закате: бұл сражаются патшалығы Жарық пен түнек әлемі! – дейді біздің нанымдар.

Қабылданбаған беруге қонақтарға тамақ бүлінген, треснутой, ущербной ыдыста. Бұл осындай ыдыста міндетті түрде қоса беріледі мәңгі аш шайтан. Сонымен қатар, қазақ үйде бақылап емес гремела ыдыс-аяқ: осындай шу әл-ауқатын сырымға қашып кетеді қайтарам және бақыт обходит үйге тарап.

Ғылым таппай мақтанба...

Ғылым таппай мақтанба,

Орын таппай баптанба,

Құмарланып шаттанба,

Ойнап босқа күлуге.

Бес нәрседен қашық бол,

Бес нәрсеге асық бол,

Адам болам десеңіз.

Тілеуің, өмірің алдыңда,

Оған қайғы жесеңіз.

Өсек, өтірік, мақтаншақ,

Еріншек, бекер мал шашпақ -

Бес дұшпаның, білсеңіз.

Талап, еңбек, терең ой,

Қанағат, рақым, ойлап қой -

Бес асыл іс, көнсеңіз.

Жамандық көрсең нәфрәтлі,

Суытып көңіл тыйсаңыз.

Жақсылық көрсең ғибрәтлі,

Оны ойға жисаңыз.

Ғалым болмай немене,

Балалықты қисаңыз?

Болмасаң да ұқсап бақ,

Бір ғалымды көрсеңіз.

Ондай болмақ қайда деп,

Айтпа ғылым сүйсеңіз,

Сізге ғылым кім берер,

Жанбай жатып сөнсеңіз?

Дүние де өзі, мал да өзі,

Ғылымға көңіл бөлсеңіз.

Білгендердің сөзіне

Махаббатпен ерсеңіз.

Ақыл сенбей сенбеңіз,

Бір іске кез келсеңіз.

Ақсақал айтты, бай айтты,

Кім болса, мейлі, сол айтты -

Ақылменен жеңсеңіз.

Надандарға бой берме,

Шын сөзбенен өлсеңіз.

Аят, хадис емес қой,

Күпір болдың демес қой,

Қанша қарсы келсеңіз.

Көп орында көріне айтпа,

Біздің сөзге ерсеңіз.

Мұны жазған кісінің

Атын білме, сөзін біл!

Осы жалған дүниеден

Шешен де өткен не бұлбұл,

Көсем де өткен не дүлдүл.

Сөз мәнісін білсеңіз,

Ақыл - мизан, өлшеу қыл.

Егер қисық көрінсе,

Мейлің таста, мейлің күл.

Егер түзу көрінсе,

Ойлап-ойлап, құлаққа іл.

Ақымақ көп, ақылды аз,

Деме көптің сөзі пұл.

Жақынның сөзі тәтті деп,

Жақыным айтты дей көрме.

Надандықпен кім айтса,

Ондай түпсіз сөзге.ерме.

Сізге айтамын, хаупім - бұл.

Өзің үшін үйренсең,

Жамандықтан жиренсең,

Ашыларсың жылма-жыл.

Біреу үшін үйренсең,

Біреу білмес, сен білсең,

Білгеніңнің бәрі - тұл.

Сөзіне қарай кісіні ал,

Кісіге қарап сөз алма.

Шын сөз қайсы біле алмай,

Әр нәрседен құр қалма.

Мұны жазған білген құл -

Ғұламаһи Дауани,

Солай депті ол шыншыл.

Сөзін оқы және ойла,

Тез үйреніп, тез жойма,

Жас уақытта көңіл - гүл.

Перевод.

Пока не знаешь — молчи.

Пока блуждаешь — молчи.

Не тешься блеском парчи,

Пустых забав не ищи.

Чтоб человеком ты был,

И вровень с веком ты был,

И нe жил бы суетой,

Ты пять врагов покори

И пять друзей избери.

Злословье, ложь, хвастовство,

Тщету пустую и лень

Смети с пути своего.

Правдивость, ясная мысль,

Упорство, скромность и труд —

Доверься — не предадут.

Будь чистым, зла сторонись,

К деяньям светлым стремись,

Чтоб разум жил добротой.

Пускай учeным не стал,

Пусть выпал жребий иной,

Но в жажде знанья залог

Твоей дороги прямой.

Не говори: «Не смогу».

Стремясь к познанью душой,

Сумеешь им овладеть.

Но, сторонясь, как чужой,

Затушишь искру души.

Богатство, счастье, покой,

Познав науки, найдeшь.

Иди на свет их благой,

И всe, что скажет другой,

Иль аксакал, или бай,

Сам взвесь ты, сам осознай.

Будь верен мысли живой.

Не тешься лживой молвой!

Борьбой за правду живи.

Пусть пошлость нагло груба,

Тем легче с нею борьба.

Будь скромен, будь молчалив,

Мой горький опыт усвой.

О говорящем тебе

Не думай: «Кто он такой?» —

Но глубже вникни в слова.

Мир помнит славных певцов,

И мудрецов, и вождей

Великих в деле своeм,

А много ль знаем о нeм!

Поверь, о юноша, мне:

Бесценны знанье и ум.

Что чуждо их глубине —

Забудь, как суетный шум.

Достигни цели вполне,

Чтоб найденное сберечь.

На мудреца — сто глупцов,

Вот горькой истины речь.

Знай также, юный мой друг:

Не в слове близких своих

Ты правды проблеск найдeшь.

Убог привычный твой круг,

Где видят в истине ложь.

Душа невежды мертва,

Пусты без мысли слова.

И сам учись, и учи.

Лишь знаньем жив человек,

Лишь знаньем движется век.

Лишь знанье — светоч сердец.

Лишeнный учеников

Учитель — словно вдовец.

Людей суди по уму,

Но не по облику их.

Разумен будь и правдив

В делах и думах своих, —

Так мудрецы говорят.

Пойми совет их простой

И, осознав, не забудь.

Да будет праведен путь,

Твоей души молодой!