Мәтінді мұқият оқып, мәтін мазмұнына сай берілген дұрыс ақпараттарды ажыратыңыз. Бұрынғы заманда малға өте бай бір ел болыпты. Бұл жердің тұрғындарының: «Біздің отбасымыз бен малымызды қорғайтын батырымыз болса екен», - деген жалғыз армандары болыпты.
Күндердің күнінде бір отбасында алып бала дүниеге келеді. Ел-жұрт жиналып, үлкен той жасайды. Балаға Толағай деп ат қояды. Сол нәресте жыл сайын емес, күн сайын ержете бастайды. Бір жылы жаңбыр жаумай, шөп шықпай, малдар қырыла бастайды. Халықтың басына түскен қиындықты уайымдаған Толағай Дана деген ақсақалға барып, ақыл сұрапты. Сонда қарт айтқан екен:
– Толағай, біздің жерімізде тау жоқ, бұлт келмейді. Сондықтан жаңбыр жаумайды, - дейді.
Толағай:
– Ата, сіз рұқсат етсеңіз, бір жерден тау арқалап алып келсем бола ма? – дейді.
Қарт Толағайға риза болып, рұқсатын береді.
Арада ай өтеді, жыл өтеді. Бір күні Толағай Тарбағатай тауына жетіп, төменде орналасқан кішірек тауды арқасына салып алады. Арада біраз уақыт өткен соң, Толағай әлсірей бастайды. Ауылына жақындап қалғанда тізесі бүгіліп, құлап түседі. Еліне жаңбыр сыйлаған батыр осылай таудың астында мәңгі ұйқыға кетеді.
Содан бері ол тауды ел «Толағай» деп атап кетіпті. Жаңбыр жауған сайын жұрт Толағайды есіне алады екен.
1.Дәулетті елді мекендеушілердің үш арманы болған екен. *
дұрыс
дұрыс емес
2.Елінің жағдайын ойлаған Толағай әкесінен ақыл сұрапты. *
дұрыс
дұрыс емес
3.Қарттың айтуынша, бұл аймақта биік таулар көп, сондықтан жауын жаумайды. *
дұрыс
дұрыс емес
4.Бір күні Толағай Тарбағатай тауына жетіп, төменде орналасқан кішірек тауды арқасына салып алады. *
дұрыс
дұрыс емес
5.Толағай тауды ауылына жеткізе алмай қалады. *
дұрыс
дұрыс емес
6.Жаңбыр жауған сайын жұрт Алпамысты есіне алады екен. *
дұрыс
дұрыс емес
7.Судың адам ағзасына зор. *
зияны
пайдасы
8.Адамның мүшесі суды қажет етеді. *
барлық
кейбір
9 су үшу керек. *
Ай сайын
Күнде
10.Су бүйрек пен бауырдағы қалдықтарды *
тазалайды
тазаламайды
11.Адам қажет мөлшерде су ішпесе жұмысы бяулайды. *
қолының
миының
12.Тоғыз жүз сексен бес *
885
985
995
13.Реттік сан есімді анықта . *
бес жүз екі
бір мың тоғыз жүз тоқсан бірінші
екі мың жиырма
ЭКСПО 2017
Егер нөлден бастаса,експо 2017 туралы айтпай кетуге болмайды.Бүкіл əлемдік мамандандырылған 2017-ші жылғы көрмеде қатысушылардың дəрежесі көрсетіледі жəне
энергиялардың жаңа мүмкіншіліктері,солардың экологиялық тазалығы,бағасы төмен болады жəне қоршаған ортаға зиян келтірмейді.Қазақстанға ЕКСПО-2017 белгілі жағдай болады:ешқашан Орта Азияда мұндай көлемдегі көрме көрме көрсетілімі ешқашан болмаған.
УНИВЕРСИАДА
Универсиада – бүкілəлемдік спорттық жарыс студенттердің ортасында болады.1993жылдан бастап Қазақстан Универсиадаға қатысатын болды.Осы кездегі жарысқа 700спортсмен,125медальмен мараптталынған спортсмендер қатысты.29қазан 2011жылы бүкілəлемдік студенттердің федерациясы Алматы қаласында өтті.28-ші бүкілəлемдік қысқы Универсиада 2017ші жылы болады
Қазақстан алғаш рет СНГ елдерінің арасында қысқы универсиаданы өткізеді.
МЕДЕУ
Қысқы ойындар туралы айтқан кезде Медеуді еске түсіреміз.
Ең үлкен коньки тебетін жер-Медеу-Қазақстанда орналасқан(16шақырым жер Алматыдан,1691м теңіз деңгейінен жоғары орналасқан)
Оған 170 рекорд тіркелген.Осылайша Байқоңыр туралы айтпай кетуге болмайды.Ең алғаш зымыран ұшыратын жер-Қазақстанда.На нём установлено 170 рекордов.
Байқоңырда бірінші ұшқыш ұшты жəне жер серіктері жіберілді.
АЛТЫН ЕМЕЛ
Қазақстанның жеткен жетістіктері туралы көп айтуға болады,бірақ біз ең алғаш құрылысты айтуымыз керек. Егер Қазақстанның əдемілігі жайында айтқанда Алтын Емел қорығы туралы ұмытсақ болмайды.Алтын емел-ең көрікті қорықтардың бірі жəне оның құқығы бойынша Қазақстанға қызмет етеді.
Балқаш
Балқаш көлемі бойынша екінші орынды алады.Оның жарты бөлігі тұзды,жарты бөлігі ащы.Əлі күнге дейін ғалымдар сырын аша алмай жүр.
Қорғалжын қорығы Қазақстанға кіреді.
Астана Қазақстанның астанасы
Астана Қазақстанның үшінші астанасы.Көріп отырғандарыңыздай көп нəрсе болды,содан соң Қазақстан өз тəуелсіздігін алды.25жылдың ішінде Қазақстан көп нірсеге қол жеткізді,қиындықтар көрді.Бірақбір нəрсе өзгермейді.Ол-Қазақстан бір мемлекет,бір отбасы!!
(Аударуға 1сағатым кетті..)
Қазақ батырлары.
Абылай хан тұсындағы батыр, атақты қолбасшы. Қазақ жауынгерлері арасында зор беделге ие болған, сондықтан оны халық Қанжығалы Бөгенбай деп атап кеткен. Сырдария өзенінің жағасында дүниеге келіпті Оның атасы — Әлдекүн, әкесі Ақша қанжығалы руы ішінде белгілі адамдар болған. Әз Тәуке хан оның әкесіне 80 мың сарбаздан тұратын әскерге қолбасшы болуды сеніп тапсырған. Ол сонымен қатар өнерлі адам болған. Ұсталық өнермен айналысып, соғыс қару-жарақтарын жасаған. Бойында ақындық, айтыскерлік өнері де болған. Әкесінің өнері баласына дарыған. Бала кезінен қазақ даласының шешендік өнерін бойына сіңіріп өскен ол жігіт шағында ауылдарға барып, ру арасындағы дауларды шешіп, билердің құрылтайларына қатысқан. Өзіне жақын адамдардан топ құрып, кейін елде "Қанжығалының қырық батыры" деп аталып кеткен. Батырлығы мен қолбасшылық дарыны арқасында Бөгенбай үлкен құрметке бөленіп, ерлігі ел аузында аңызға айналып кетті. Бөгенбайдың қалмақтармен және қытай өскерлерімен болған қиян-кескі шайқастарда көрсеткен қайраты сол кездегі жорық жырауларының толғауларында мәңгі өшпес өлең тілімен өрнектеліп қалды.
Өмірден көргені көп, қазақтың жүздері мен батырларын таныған, заңды жөне қазақ-жоңғарлар арасындағы қиын жағдайды ғана емес жоңғарларға қарсы әскери өрекеттердің тарихын да жақсы білетін Тәуке хан елді билеп тұрған кезде 1710 жылы Қарақұмда қазақ жүздерінің Төле, Қазыбек және Әйтеке билер қатысқан жиыны өтіп, билермен бірге халық жасағы өкілі ретінде Бөгенбай батыр да сайланған. Бөгенбай батырға мұндай сенімділік танытуға оның бүкіл қазақ даласына тараған әскери қолбасшылық өнері мен 1710 жылғы Сары-Кеңгір өзені жағасында болған жоңғар ноянымен болған шайқастағы ерлігі себеп болды.
Қабанбай Қожағұлұлы, Қаракерей Қабанбай, Дарабоз — батыр, талантты қолбасшы. Азан шақырып қойылған есімі — Ерасыл. Ол 1692 ж. қазіргі Шығыс Қазақстан облысының Үржар ауданындағы Барлық тауында өмірге келіп, 1770 ж. сонда дүние салған. Қабанбай Найман ішіндегі Қаракерей руының Байжігіт тармағынан. Жастайынан жаугершілік пен шапқыншылықтың зардабын көріп өскен Ерасыл бүкіл еліне, жұртына төнген зұлматтың қандай екенін, бойына сіңіріп, сезініп өскен қазақ ұлдарының бірі. Кейбір мәліметтерде Арқада туып, Арқадағы Есіл мен Нұра ортасындағы Қабанбайдың Үшбұлағы аталатын жерде дүниеден өткен деседі. Ал сүйегі Үшбұлақтан 3 шақырым жерде «Найман қорым» аталатын қырдың үстінде. Батырдың өмірбаянына қатысты тарихи деректерді Амангелді Төлемісов жинақтап, өз баяндамасында қалың қауымға ұсынды. «Ту көтеріп, ел қорғаған сүйікті батырына халық Ерасыл, Нарбала, Ізбасар, Қабанбай, Хан батыр, Дарабоз, Көкірек әулие деген ат-есімдер берген», – дейді тарихшы.
Баяндамашының деректері бойынша, Қабанбай батыр Қытай жазбаларына 1757-1758 жылдардан бастап «қазақтың туму батұлы – яғни бас батыры» ретінде хатқа түскен.
Жеті жасында әкесі Қожақұл, он алты жасында ағасы Есенбай жоңғарлар қолынан қаза табады. Он алты жасар бала жау арасына жасырын барып, ағасын өлтірген жоңғар батырын өлтіріп, кек алған. Осыдан кейін Зайсандағы Керей ішіне кетіп, жездесі Бердәулеттің қолында болды. Осында жүріп жылқыға шапқан жабайы қабандарды жайратып, “Қабан батыр” атанды.
Аты аңызға айналған ержүрек батырларымыздың бірі, XVIII ғасырдағы Қазақ елінің жоңғарларға қарсы ұлт-азаттық соғысындағы көрнекті қаһарман — Шапырашты Наурызбай Құттымбетұлы.
Құттымбетұлы Наурызбай 1706 жылы Жетісу жерінде, Алатаудың баурайында дүниеге келген. Бұл кезде Ӏле, Талас, Алатау мен Қаратау аралығындағы қазақ пен қырғыз жоңғарларға тәуелді еді. Батырдың көзін ашқаннан естігені батырлар тұралы жырлар, аңыз әңгімелер болып, теңдессіз бай рухани ортада өсті. Екінші жағынан елге үстемдігін жүргізген басқыншы жаудың зорлығы мен зомбылығын да көрді. Мұның өзі жүрегінде оты бар жасты туған елін, атамекенін жаудан азат ету тұралы арманға жетеледі, батыр болуға құлшындырды. Наурызбай батырдың өмірі тұралы бүгінгі күнгі деректерде Шапырашты Наурызбай, Қаракерей Қабанбай, Қанжығалы Бөгенбай бабаларымыз Абылай хан айналасындағы бас батырлар қатарында бағаланады. Бұқар жырау осы үш тұлғаның жанындағы мынадай ірі батырларды атайды: Шақшақұлы Жәнібек, Сіргелі Қара Тілеуке, Қарақалпақ Қылышбек, Текеден шыққан Сатай мен Бөлек, Қаумен, Дәулет, Жәпек, Сеңкібай, Шойбек, Таңсыққожа, Мәмбет, Молдабай, Есенқұл және басқалар. Әдеби-тарихи деректер мен ел есінде сақталған аңыз-әңгімелер Наурызбай батырдың бүкіл халықтың ықыласына бөленіп, мақтанышқа айналуы 1727-1731 жылдардың шамасы екендігіне мензейді. Қазақ халқының жоңғар басқыншыларына қатарынан бірнеше рет қатты соққы беріп, ақыры үлкен жеңіске жетуі осы уақытқа сәйкес келеді. Алатау етегінде жоңғарлардың Шамалған, Қаскелең, Боралдай секілді атышулы батырлары өлім табатын сұрапыл шайқастарда Наурызбай бабамыз ересен ерлік көрсетеді. Қозыбасыда қалың қол бастап, бас батыр атағына ие болады.