Мәтінді мұқият тыңдап, негізгі ойын анықтаңыз. Берілген жолдарда автор сол кезеңнің қандай мәселелерін көтереді? Сызбаны толтырып, жазғаныңызға сүйеніп баяндаңыз.
Бал ашамын деп бәлеге қалған…
Дастарқан басында соғыс жайында әңгіме қозғалды. Әркім әртүрлі естіген оқиғаларын айтып жатты. Кенет төрде отырған бір ақсақал:
– Мен сендерге бір әңгіме айтайын, – деді. Бәріміз әлгі кісіге қарап елең еттік. – Бұл өзі бұрын-соңды айта қоймаған сырым еді, – деп жалғады ол сөзін. – Қазір соғыстың аяқталғанына да пәленбай жыл өтті ғой. Сондықтан бізді ешкім тергеп, қудалай қоймас…
…Бұрынғы Ворошилов колхозынан бес жігіт бірге әскерге аттандық. Алдымен ауданға, сонан соң облысқа апарды. Облыс орталығынан эшелонға отырғызып батыс жаққа алып бара жатты. Бүгінгідей бөлек-бөлек жатар орны бар вагон қайда?! Кинода көрсетіп жүргендей ағаш вагон. Пойыз да жай жүреді. Әр станцияға тоқтап, су аламыз. Берген тамағын талғажау қыламыз. Екі-үш күннен кейін пойыздан кісі жалығады екен. Арамызда бізден ересектеу, әр нәрседен хабары бар, қағылез Әбдібек деген жігіт болды. Ішіміз пысқаны сондай бір кезде әлгі Әбдібекке:
– Сен бал ашшы, совет жеңе ме екен, неміс жеңе ме екен? – дедік. Әбдібек құмалақты шашып кеп жіберіп:
– Жаудың беті қатты. Күші басым. Біздің жеңуіміз қиын болады-ау! – деді.
Кешке бәрімізді вагон-штабқа шақырды. Болған оқиғаны айна-қатесіз біреу жеткізіпті. «Мұны сендерге кім үйретті? Неге совет әскерінің жеңетініне күдік келтіресіңдер? Араларыңда жаудың тыңшысы бар шығар?» - деп, ал тергеудің астына алсын келіп. Орысша да жөнді білмейміз ғой. Сұрақтың бірін түсінсек бірін түсінбейміз. «Солай құмалақ аштырғанымыз рас», - деп мойындаудан басқа амал қалмады. Содан не керек, «Совет елінің неміс фашистерін жеңетініне күмән келтіріп, жауынгерлердің арасына іріткі салып жүр», - деген айып тағып, Әбдібекті вагоннан түсіріп алып қалды. Қалғандарымыз да майданға жеткенше көзге түрткі болып, қатаң бақылауға алындық. Артынан естідік, Әбдібек байғұсты әскери трибуналдың үкімімен соттап жіберіпті. Сол күйі қайтпады.
1) Арай жұлдызды аспанға ұзақ қарады.
Арай – түбір сөз (зат есім);
жұлдыз – түбірі (зат есім),+ды – зат есімнен сын есім тудыратын жұрнақ;
аспан – түбірі (зат есім),+ға – барыс септігі жалғауы;
ұзақ – түбір сөз (үстеу);
қара – түбірі (етістік),+ды – жіктік жалғауының 3-жағы.
2) Біз сабақ туралы сөйлестік.
Біз – түбір сөз (жіктеу есімдігі);
сабақ – түбір сөз (зат есім);
туралы – септеулік шылау;
сөйле – түбірі (етістік),+с – ортақ етіс жұрнағы,+ті – жіктік жалғауының 3-жағы,+к – көпше түрде жіктік жалғауының 1-жағы.
ҰЛЫБРИТАНИЯ және Ирландия Біріккен Корольдігі - солтүстік-батыс Еуропадағы аралдық мемлекет. Астанасы - Лондон, мемлекеттік тіл - ағылшын. Ауданы 243 809 шаршы м. Ұлыбританияда 66 273 576 адам тұрады. Үкімет нысаны - парламенттік монархия. Билеуші монарх - Елизавета II патшасы. Ұлыбританияда конституция жоқ. Британ үкіметінің басшысы премьер-министр болып табылады, қазір Teresa May.
Лондон - Еуропаның ең ірі қаржы-экономикалық орталығы. Ұлыбритания БҰҰ Қауіпсіздік Кеңесінің тұрақты мүшесі, НАТО, ЕҚЫҰ және Еуропалық Одақ.Ұлттық валюта - бұл британдық фунт стерлинг. Ұлы Британияның бай тарихы мен көптеген көрнекті орындары бар, мысалы Букингем сарайы, Биг Бен, Тауэр көпірі, Вестминстер абби